Kształtowanie mobilności Budowa trasy tramwaju szybkiego do Wilanowa Construction of a Light Rail line to Wilanów Grzegorz Madrjas mgr inż. Kierownik Działu Strategii Rozwoju Systemu Tramwajowego, Tramwaje Warszawskie Sp. z o.o. [email protected] Streszczenie: Artykuł przedstawia główne założenia projektowe inwestycji obejmującej połączenie tramwajowe pomiędzy dzielnicami Wola, Ochota, Mokotów i Wilanów w Warszawie. Omówiono w nim uwarunkowania historyczne oraz przedstawiono najważniejsze opraco- wania planistyczne i studialne uwzględniające omawianą trasę. Przedstawiono także główne wyzwania projektowe związane z wariantowa- niem oraz przejściem przez szczególne lokalizacje. Słowa kluczowe: Szybki tramwaj; Tramwaje Warszawskie; Wilanów; Priorytety Abstract: The paper describes main design ideas for a project of a tramway connection between districts of Warsaw: Wola, Ochota, Moko- tów and Wilanów. Historical aspects, main spatial documents as well as feasibility studies are also discussed. Moreover, key design challen- ges are presented which concern routing options and limitations of passing through special locations. Keywords: LRT; light rail; Warsaw Tramways; Preemption; Wilanów Rys historyczny Miodowej [1] – a była to wówczas Nowym Świecie z ich historycznym najważniejsza trasa w stolicy. W tym charakterem brzmią niezwykle ory- Trasa tramwajowa do Wilanowa bu- kontekście argumenty o rzekomej ginalnie. dowana była już w Warszawie dwu- „niekompatybilności” tramwajów Co najmniej od końca lat dzie- krotnie: w 1937 roku oddano do na Krakowskim Przedmieściu czy więćdziesiątych mówi się o przywró- użytku przedłużoną z Czerniakowa trasę tramwaju szerokotorowego, którego po wojnie nie odbudowa- no, a w 1957 – normalnotorowego, którego likwidacja nastąpiła już szes- naście lat później. Obie trasy prowadziły do Wilano- wa ze Śródmieścia ciągiem ulic Czer- niakowskiej – Powsińskiej – Wiert- niczej, różniły się jednak miejscem pokonania warszawskiej skarpy: tramwaj przedwojenny prowadził ulicą Książęcą, powojenny zaś - Ga- garina i Spacerową ( co zresztą zgod- nie z popularną warszawską legen- dą miejską miało przyczynić się do jego likwidacji). Warto w tym miej- scu także wspomnieć, że tramwaj wyjeżdżający z ul. Książęcej włączał się do trasy przebiegającej Traktem Królewskim od ul. Bagatela aż do ul. 1. Historyczny przebieg tras do Wilanowa (oprac. własne na podst. [1] i [2] ) 9 7 / 2016 przegląd komunikacyjny Kształtowanie mobilności ceniu połączenia tramwajowego w tym kierunku, lecz z wykorzystaniem – w różnym zakresie – korytarza ulicy Sobieskiego, wzdłuż którego wybu- dowano wysoką zabudowę Stegien i Sadyby. W ostatniej dekadzie ulica ta została wydłużona do Miasteczka Wilanów – nowoczesnego założenia urbanistycznego, które stanowić bę- dzie – przynajmniej etapowo – do- celowy punkt trasy. Budowa trasy do Wilanowa prze- analizowana została w „Analizach funkcjonalno – ruchowych warian- tów systemu transportowego War- szawy ze szczególnym uwzględnie- niem komunikacji szynowej” z 1999 roku, jako odnoga trasy tramwaju szybkiego Bemowo – Dworzec Za- chodni – Siekierki – Gocław. Trasa ta prowadzić miała ulicami Górczew- ską – Prymasa Tysiąclecia – Bitwy Warszawskiej 1920 r. – Banacha – Ra- kowiecką – Goworka – Spacerową – Gagarina – nowym mostem na Wiśle – Fieldorfa – Bora-Komorowskiego 2. Przebieg trasy do Wilanowa w SUiKZP Warszawy (wyciąg z [7]) do pętli na Gocławiu. Odnoga do Bardzo obiecujące wyniki tych „Umowy wykonawczej” określającej Wilanowa zaś biegła by od węzła prac studialnych, zarówno w zakre- ramy i warunki współpracy z m.st. na skrzyżowaniu Gagarina / Czernia- sie liczby spodziewanych pasaże- Warszawą w zakresie rozwoju i eks- kowska ulicami Czerniakowską, al. rów (w roku uruchomienia: ponad ploatacji warszawskiej komunikacji Witosa, Sobieskiego, al. Wilanowską 5000 osób w kierunku Centrum w tramwajowej - zapis taki jest nie- do pętli Wilanów, choć w końco- szczycie porannym na ulicy Gaga- zbędny dla rozpoczęcia tak złożonej wych rekomendacjach zasugerowa- rina, silny dwukierunkowy potok i kosztownej inwestycji – lub o inne no rozważenie poprowadzenia trasy między Mokotowem i Ochotą przez potwierdzenie chęci realizacji tra- ul. Belwederską – co skróciłoby dro- Pole Mokotowskie rzędu 6000 osób sy, które umożliwiłoby rozpoczęcie gę do Śródmieścia [3]. w przekroju) jak i analizy społeczno prac przygotowawczych. W między- Kolejne dokumenty to zestaw – ekonomicznej (eIRR=13% dla tra- czasie jednak zasadność przeprowa- Studiów Wykonalności: Studium dla sy na Siekierki [5] i 14,4% dla trasy dzenia inwestycji została raz jeszcze trasy Banacha – Wilanów [4] z roku Dworzec Zachodni – Wilanów [6]) potwierdzona w „Analizach funkcjo- 2004, na podstawie którego po- potwierdziły zasadność realizacji tra- nalno – ruchowych wariantów sys- wstały w 2006 roku opracowania dla sy i przyczyniły się do wpisania jej do temu transportowego Warszawy ze tras Dworzec Zachodni – Wilanów uchwalonego w 2006 roku Studium szczególnym uwzględnieniem ko- oraz na Siekierki (do planowane- Uwarunkowań i Kierunków Zago- munikacji szynowej” z 2013 roku [8]. go wówczas Warszawskiego Parku spodarowania Przestrzennego m.st. Decyzja o budowie trasy ogłoszo- Technologicznego). W dokumen- Warszawy [7]. Przebieg pokrywał się na została przez władze Warszawy w tach tych uwzględniono co prawda z wariantem rekomendowanym w połowie 2015 roku, wraz z ogłosze- rekomendację dotyczącą wyprosto- Studium Wykonalności, przy czym niem listy projektów przewidzianych wania trasy na Dolnym Mokotowie, dla odnogi na Siekierki sprecyzowa- do realizacji w perspektywie budże- ale jednocześnie zrezygnowano z ny został jedynie na ul. Gagarina – towej UE 2014-2020. Na liście tej zna- analizowania zarówno połączenia dalsze wydłużenie jedynie zasygna- lazło się m.in. zadanie „Budowa trasy na Wolę (ulica Górczewska i Rondo lizowano. tramwajowej do Wilanowa wraz z Zesłańców Syberyjskich zostały w Od tego czasu Tramwaje War- zakupem taboru oraz infrastrukturą międzyczasie zmodernizowane bez szawskie rozpoczęły starania o towarzyszącą”, obejmujące budowę zapewnienia rezerw na trasę tram- wpisanie tej trasy do wieloletniej trasy od Dworca Zachodniego do wajową), jak i na Gocław. 10 przegląd komunikacyjny 7 / 2016 Kształtowanie mobilności Wilanowa (bez odcinka przez Pole ście pod średnicową linią kolejową. nych odcinkach nawet 70 km/h. Mokotowskie, przewidzianego do Na skrzyżowaniach pokonywanych Dopuszcza się stosowanie pochyleń realizacji ze środków własnych), bu- kolizyjnie zakładane jest zastosowa- podłużnych do 5% (a wyjątkowo dowę zajezdni tramwajowej R5 na nie priorytetu tramwajowego, przy nawet 6%), choć przejście wzdłuż Annopolu oraz zakup 50 tramwajów czym Wykonawca odpowiedzialny skarpy wiślanej ulicą Spacerową nie dwukierunkowych do obsługi tej będzie w zasadzie za opracowanie wymaga stosowania aż tak dużych trasy. koordynacji sygnalizacji; rozwiązania spadków. Wszystkie przystanki wy- adaptacyjne przygotują Tramwaje posażone będą w perony połączo- Założenia budowy trasy Warszawskie. Zastosowane rozwią- ne z poziomem terenu pochylnią, zania mają pozwolić na osiągnięcie wiaty przystankowe, wyświetlacze Założenia do budowy powstały na wysokiej prędkości komunikacyjnej informacji pasażerskiej. Perony będą bazie rekomendacji z dokumentów – rzędu 24-26 km/h na całej trasie – umożliwiały jednoczesną obsługę studialnych oraz doświadczeń zdo- co pozwoliłoby na zaliczenie jej do dwóch tramwajów o długości do 33 bytych przez warszawską spółkę klasy szybkiego tramwaju. Warto tu m każdy. Wstępnie zakłada się ko- tramwajową podczas intensywne- nadmienić, że parametr taki spełnia- nieczność budowy 4 nowych pod- go programu modernizacyjnego ją obie ostatnio otwarte trasy tram- stacji trakcyjnych i modernizacji 2 prowadzonego w latach 2007-2013; wajowe w Warszawie – w ciągu ul. lub 3 istniejących. znalazły się one w specyfi kacji prze- Powstańców Śląskich na Bemowie Trasa zasadniczo nie będzie wy- targowej dla koncepcji programo- oraz wzdłuż Mostu Północnego i ul. posażona w pętle, za wyjątkiem re- wo-przestrzennej, na podstawie Światowida na Tarchomin. jonu Stegien, gdzie rozważane jest której uzyskana zostanie decyzja W zakresie rozwiązań konstruk- wykorzystanie obecnej pętli auto- środowiskowa dla inwestycji, a także cyjnych zakłada się budowę trasy busowej; umożliwiłoby to kierowa- projekt stałej organizacji ruchu. dwutorowej, z wysokim udziałem nie na Dolny Mokotów także tabo- Obszar objęty koncepcją jest torowisk bezpodsypkowych z za- ru jednokierunkowego, który wciąż szerszy niż zakres projektu unijne- budową trawiastą, dostosowaną stanowi prawie 90% fl oty tramwajo- go; obejmuje bowiem trasę od ul. do prędkości 60 km/h a na wybra- wej w Warszawie. Docelowo zakłada Kasprzaka – a więc z powrotem do koncepcji połączenia z wolską sie- 8! cią tramwajową oraz odnogi trasy: wzdłuż ul. Gagarina i potencjalnie – w ul. Św. Bonifacego do obecnej pętli autobusowej Stegny. Przewi- dziano także możliwość warianto- wania przebiegu trasy (w rejonie Dworca Zachodniego i Odolan oraz przy przejściu przez Górny Mokotów ! i Pole Mokotowskie), choć podsta- wowy przebieg w zasadzie został ustalony na etapie prac studialnych. ! Projektowana trasa stanowić bę- dzie hybrydę rozwiązań typowych dla tramwaju szybkiego oraz dla $! nowoczesnego tramwaju miejskie- go. Będzie to zatem trasa w całości wydzielona z ruchu ogólnego – za wyjątkiem skrzyżowań i krótkiego odcinka torowiska tramwajowo-au- tobusowego, przewiduje się także możliwość pokonania wybranych odcinków w sposób wydzielony z (! ruchu poziomem trasy (tj.