PENDOKUMENTASIAN ACARA KESENIAN OLE" KUMPULAN MAK YONG DI KELANTAN Noorazira Bt Zakaria Sarjana Muda Seni Gunaan dengan Kepujian (Pengurusan Seni) 2011 I Pusat Khldmat Maklumat Akademik " UNIVERSITI MALAYSIA SARAWAK PENDOKUMENTASIAN ACARA KESENIAN OLEH KUMPULAN MAK YONG DI KELANTAN NOORAZIRA BT ZAKARIA Projek ini merupakan salah satu keperluan Ijazah Sarjana Muda Seni Gunaan dengan Kepujian (Pengurusan Seni) Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif UNIVERSITI MALAYSIA SARA W AK 2011 UNIVERSITI MALAYSIA SARA W AK BORANG PENGESAHAN STATUS TESIS / LAPORAN JUDUL: PENDOKUMENTASIAN ACARA KESENIAN OLEH KUMPULAN MAKYONGDIKELANTAN SESI PENGAJIAN : 2008/2011 Saya NOORAZIRA BT ZAKARIA mengaku rnernbenarkan tesis / Laporan* ini disirnpan di Pusat Khidrnat Maklurnat Akadernik, Universiti Malaysia Sarawak dengan syarat-syarat kegunaan seperti berikut: 1. Tesis / Laporan adalah hakrnilik Universiti Malaysia Sarawak 2. Pusat Khidmat Maklurnat Akadernik, Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan mernbuat salinan untuk tujuan pengajian sahaja 3. Pusat Khidrnat Maklumat Akadernik, Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan rnernbuat pendigitan untuk rnernbangunkan Pangkalan Data Kandungan Ternpatan 4. Pusat Khidrnat Maklurnat Akadernik, Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan rnembuat salinan tesis / laporan ini sebagai pertukaran bahan antara institusi pengajian tinggiD 5. * sila tandakan SULIT (rnengandungi rnakularnat yang berdmjah keselarnatan at au kepentingan seperti tennaktub dalarn TERHAD AKT A RAHSIA RASMI 1972) 1//1 (rnengandungi rnaklumat terhad yang telah ditentukan TIDAK TERHAD oleh Organisasi / badan di mana penyelidikan dijalankan) Tandatangan Penulis n enyelia Tarikh: ').1 ~~t ').,01/ Tarikh: Alarnat tetap: No 586,Karnpung Tanjung Kuala 27 Iq- /r, 16200 Turnpat Kelantan Darnl Nairn. Muda * Jika Tesis / Laporan ini SULIT atau TERHAD, siJa lampirkan surat daripada pihak berkuasa / organisasi berkenaan dengan menyatakan sekali sebab dan tempoh tesis / laporan ini perlu dikelaskan sebagai SULIT atau TERHAD 'f 11 PENGAKUAN Projek bertajuk " Pendokumentasian Acara Kesenian Oleh Kumpulan Mak Yong Di Kelantan " telah disediakan oleh Noorazira Bt Zakaria dan telah diserahkan kepada Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif sebagai memenuhi syarat untuk Ijazah Sarjana Muda Seni Gunaan dengan Kepujian (Pengurusan Seni). Diterima untuk diperiksa oleh: (Puan Rahah Hj Hasan) 11 PENGHARGAAN Syukur alhamdudillah ke hadrat illahi dengan izinNya telah menganugerahkan keupayaan kepada saya untuk menyiapkan kajian tesis ilmiah ini. Pertama kali saya ingin mengucapkan ribuan terima kasih yang tidak terhingga buat penyelia saya iaitu Pn.Rahah Hasan yang banyak memberi teguran,tunjuk ajar, nasihat dan memberi layanan yang cukup baik bagi saya menyiapkan kajian ini. Semoga puan sentiasa gemilang dan berjaya. Di kesempatan ini juga jutaan terimna kasih saya ucapkan buat pensyarah pengurnsan Seni yang lain iaitu,Pn Anna, Pn,Noria, Mis Karen dan Pn Zarina segala teguran dan nasihat yang diberi sepanjang minggu pembentangan dari awal hingga akhir. Selain,itu tidak lupa kepada kedua ibu bapa saya yang telah banyak membantu saya dalam bantuan kewangan dan memberi kasih sayang. Segala jasa kedua ibu bapa tidak akan saya lupakan malah ia akan menjadi kekuatan saya untuk terns betjaya. Tidak lupa juga buat individu atau pihak yang terlibat secara langsung atau tidak langsung yang banyak membantu saya dalam menyiapkan kajian ini,iaitu pegawai labatan Kebudayaan Kesenian, Kebudayaan dan Warisan Negeri Kelantan dan Primodona kumpulan Mak Yong iaitu Pn,Ruhani, Pn Fatimah,Wang Bin Omar tok dalang, Kumpulan Mak Y ong Tidak aktif iati Kumpulan Som dan beberapa penari Mak Yong. Tanpa maklumat dan kerjasama yang diberikan kajian ini tidak dapat dijalankan dengan jayanya. III Seterusnya pada rakan-rakan sekelas yang turut sarna membantu dan memberi kata­ kat a semangat kepada saya semasa menjalankan kajian. Semoga kita semua akan sarna-sarna mencapai kejayaan yang gemilang dan menjadi anak seni yang kreatif dan inovatif. Akhir kata salam sayang buat semua yang banyak memberi dorongan dan semangat pada saya. Jutaan terima kasih sekali dan teristimewa buat Pn Rahah hasan. Saya amat terhutang budi kerana puan telah banyak memberi kesedaran kepada saya dalam menyiapkan tesis ini Jasa kalian amat saya hargai. Sekian Terima Kasih. IV ABSTRAK Penyelidikan ini bertujuan untuk mengenalpasti kewujudan yang ada aktiviti dokumentasi dan tahap potensi aktiviti penyimpanan dokumentasi dalam rekod tahunan. Selain itu, penyelidikan In1 dilakukan adalah untuk, melihat pendokumentasian kumpulan teater dalam acara kesenian dan menganalisa kumpulan Mak Y ong perlu ada pewaris daripada golongan muda supaya seni persembahan ini dapat diteruskan dan tidak akan pupus. Andaian pengkaji berharap dokumentasi ini dapat memberi banyak kepentingan terutamanya dalam penyemakan untuk generasi akan datang. vi ABSTRACT This study aims to identify the existing activities of documentation and achieving of tangible material and intangible traditions relating to performance of Mak Yong, practiced by various theater groups in Kelantan. In particular the areas of study are where the department of cultural, arts and heritage of Kelantan (JKKN) in Pengkalan Chepa runs their weekly cultural activities. The researcher have indentified that lack of documentation including storage was one of the major factors impedes the continuation of the art Mak Y ong performance to younger generation in Kelantan. In addition many intricate details relating to this traditional performance become bland and short of authentic and dramatic niceties. This study hopes to make suggestion for the improvement documentation activities so that the perpetuation of Mak Y ong heritage for the younger generation will develop within an organized and systematic process. v t'ullt Didmat MakJu lit Akadrmik UMVEIWn MALAYSIA S W. lSI KANDUNGAN PERKARA HALAMAN PENGESAHAN PENGAKUAN 11 PENGHARGAAN III ABSTRAK v ABSTRACT lV BAB SATU: LATAR BELAKANG KAJIAN Pengenalan 1.1 Pekeliling Negeri Garis Panduan Kawalan Hiburan Negeri Kelantan 4 1.1.2 Peta Negeri Kelantan 6 1.2 Penubuhan Seni Teater Mak Yong 7 1.3 Sejarah Penubuhan Teater Mak Yong 13 1.4 Pendokumentasian 19 1.4.1 Dokumentasi 24 1.4.2 Rajah Faedah Dokumentasi Mengikut Teori. 25 1.4.3 Gambar Rajah Dokumentasi Arkib Negara 27 1.4.4 Dokumentasi Audio Visual 28 1.4.5 Gambar-Gambar Bahan Kostum Yang Perlu Didokumentasikan 29 1.5 Penyataan Masalah 36 1.6 Objektif Kajian 38 1.7 Persoalan Kajian 39 1.8 Hipotesis Kajian 40 1.9 Kepentingan Kajian 41 10.0 Definisi 44 10.1 Kronologi Kumpulan Teater Tradisional Luar Kelantan 49 10.2 Kumpulan Teater Tradisional Menurut Kartomi, 1981. 54 11.0 Kajian Metodologi 55 12.0 Pendekatan Kajian 57 13.0 Kesimpulan 58 ,... BAB DVA: SOROTAN KESVSASTERAAN 2.0 Pengenalan 59 2.1 Dokumentasi 60 2.1.1 Faedah Yang Terdapat Dalam Dokumentasi 62 2.1.2 Tujuan Dokumentasi 63 2.2 Dokumentasi Audio Visual 66 2.3 Teater Tradisional 67 2.4 Tinjauan Kajian Terdahulu 68 2.5 Perubahan Kumpulan Profesional Tradisional 73 2.6 Faktor-Faktor Perubahan Kumpulan Professional Ke Kumpulan Teater Tradisional 74 2.7 Perkaitan Dengan Kajian 75 2.8 Kesimpulan 79 I ,.. BAB TIGA: KAJIAN METODOLOGI 3.1 Pengenalan 80 3.2 Metodologi 81 3.3 Lokasi Kajian 83 3.4 Data 85 3.4. 1 Data Primer 86 3.4.2 Data Sekunder 87 3.5 Populasi 90 3.6 Instrumen Kajian 91 3.7 Limitasi Kajian 92 3.8 Kesimpulan 94 BAB EMPA T: ANALISIS DAN DAPA TAN KAJIAN 4.1 Pengenalan 95 4.2 lustifikasi Pemilihan Sampel Kajian 96 4.2.1 Senarai Kumpulan Mak Yong Di Kelantan 98 4.2.2 Kategori Bentuk Kesenian Persembahan Kumpulan Mak Yong 2000-2006 101 4.2.3 Aktiviti Teater Tradisional Kumpulan Mak Yong 103 4.2.4 Kategori labatan Kebudayaan Dan Kesenian Negara, Kelantan, Taman Budaya Negeri Kelantan. 104 4.2.5 Kumpulan Mak Yong Aktif, Tidak AktifDan Bersara 105 I r 4.3 Analisis Temubual 106 4.3.1 Mengenalpasti Dokumentasi Dan Tahap potensi Penyimpanan aktiviti Dokumentasi Dalam Rekod T ahunan. 107 4.3.2 Temubual Responden terhadap Potensi Penyimpanan dan Rekod Tahunan III 4.3 .3 Melihat pendokumentasian kumpulan teater dalam acara Kesenian dengan adanya bahan kajian ini akan dapat membantu pengkaji dan kumpulan teater secara keseluruhan dalam penyimpanan rekod persembahan kesenian. 112 4.3.4 Temubual Responden Pendokumentasian Kumpulan Teater Dalam Acara Kesenian. 118 4.3.5 Menganalisa Kumpulan Teater Mak Yong Yang Perlu Ada Pewaris Daripada Golongan Muda Supaya Seni Persembahan Ini Dapat Diteruskan Dan Tidak Akan Pupus. 119 I ,.. 4.3.6 Temubual Responden Kumpulan Teater Mak Yong YangPerlu Ada Pewaris Daripada Golongan Muda SupayaSeni Persembahan Ini Dapat Diteruskan 123 4.4 Analisis 4.4.1 Analisis Data Temuramah Mengenalpasti Dokumentasi untuk Penyimpanan Dalam Rekod Tahunan 124 4.4.2 Melihat pendokumentasian kumpulan teater dalam cara kesenian dengan adanya bahan kajian ini akan dapat membantu pengkaji dan kumpulan teater secara keseluruhan dalam penyimpanan rekod persembahan kesenian. 131 4.4.3 Menganalisa Kumpulan Teater Mak Yong Yang Perlu Ada Pewaris Daripada Golongan Muda Supaya Seni Persembahan Ini Dapat Diteruskan Dan Tidak Akan Pupus. 137 ,.... 4.5 Analisis Pemerhatian 141 4.5.1 Rumusan Pemerhatian 146 4.5.2 Hasil Pemerhatian Terhadap Aktiviti Pendokumentasian. 149 4.6 Perbincangan Intrerview 150 4.7 Hasil Temubual Dan Pemerhatian Responden 161 4.8 Kesimpulan 163 BAB LIMA: RUMUSAN DAN CADANGAN 5.0 Pengenalan 164 5.l Rumusan Kajian 165 5.2 Kesan Pendokumentasian Acara Kesenian Terhadap Kumpulan Mak Yong Di Kelantan 171 5.3 Isu Dan Masalah Menyebabkan Pendokumentasian