moeilijke wijken — zo kennen we de VVD — maar de echte 5 probleemwijk van Nederland, dat is de Zuidas! Algemene Politieke Beschouwingen Het is alsof de VVD terugverlangt naar het verleden, naar voor 2008. Zeker, de economie groeit en de werkgelegen- Aan de orde is de voortzetting van de Algemene Politieke heid stijgt, maar het is naïef. Het is de economie van 2007, Beschouwingen. van grote banken en grote risico's, van bubbels op aande- lenmarkten en op de huizenmarkt, van stijgende topsalaris- De voorzitter: sen en van toenemende ongelijkheid. En het optimisme We gaan verder met het debat Algemene Politieke van de premier is op het verleden gebaseerd. Zijn verlangen Beschouwingen en ik geef het woord aan de heer Klaver, is een verlangen naar vroeger. Hij heeft niet door dat het die in zijn telefoon zit te kijken, namens GroenLinks. tijd is voor een keerpunt. De premier is historicus en mis- schien verklaart dat wel dat hij meer naar het verleden dan naar de toekomst kijkt. Als hij spreekt over multinationals als Unilever en Shell, dan lijkt het wel alsof hij net als zijn voorganger terugverlangt naar die VOC-tijd. De heer Klaver (GroenLinks): Voorzitter. Tien jaar geleden ging Lehman Brothers failliet Voorzitter. Maar de wereld is veranderd, de economie is en tien jaar geleden ging premier Balkenende de APB in veranderd en stelt ons voor nieuwe uitdagingen. Eerder met mooie economische groeicijfers. En tien jaar geleden heb ik gesproken over Eindhoven. Ik heb het als voorbeeld diende toen VVD-fractievoorzitter Mark Rutte een motie van genomen, als een economisch wonder. Maar dat is het niet wantrouwen in tegen diezelfde premier. Maar wat was het altijd geweest. In de jaren negentig ging DAF failliet en antwoord van Mark Rutte? Ik heb het nog eens opgezocht. moest Philips drastisch reorganiseren. 36.000 banen gingen De VVD diende een tegenbegroting in waarin voor bijna 10 verloren. Eindhoven koos niet voor jammerlijk terugverlan- miljard werd bezuinigd op zorg, onderwijs, werk en ontwik- gen naar vroeger, maar voor een nieuwe economie, voor kelingssamenwerking. En er werd een miljard lastenverlich- samenwerking tussen overheid, bedrijfsleven en kennisin- ting gegeven voor mensen met vermogen. Een jaar later stellingen. Ze kozen voor een keerpunt. Nu is het een wilde de VVD zelfs zo'n 12 miljard bezuinigen in één jaar, moderne stad die vooroploopt in innovatie en duurzaam- onder andere door de lonen voor de mensen in de collec- heid, in investeringen in schone energie en schoon vervoer, tieve sector te bevriezen. in nieuwe werkgelegenheid. Eindhoven laat zien dat het anders kan. Onze economie drijft op technologische inno- En enkele weken na de algemene beschouwingen in 2008 vatie en start-ups rondom Eindhoven. Onze economie drijft sloeg het gif van Wallstreet in Europa en Nederland toe. op wetenschap, vernieuwing en bedrijvigheid rondom Fortis ging failliet, ABN AMRO werd door de Staat opge- Wageningen. Onze economie drijft op de creatieve industrie kocht voor bijna 17 miljard euro en Icesave viel om en in Amsterdam. Onze economie, onze banen, onze welvaart, bracht spaarders en overheden in de problemen. ING, drijft op het ondernemerschap van het midden- en kleinbe- AEGON en SNS kregen miljardenleningen en SNS werd drijf. En ja, grote bedrijven zijn belangrijk. later opgekocht door de Staat. De overheid heeft banken en verzekeraars met leningen en garanties en overnames De heer Dijkhoff (VVD): gered voor ongeveer 90 miljard euro. De kritiek op de naï- Ik ben nog even aan het bijkomen van de laatste zin. Mooie viteit van Balkenende was terecht, maar het antwoord van woorden! Zeker, in Eindhoven gaat het goed, ook door mee Rutte was onzinnig. te gaan met de tijd. Over het tijdsgewricht vond ik dat de heer Klaver een beetje een eenzijdig beeld schetste van het In 2008 zat hij nog in de oppositie, maar vanaf 2010 heeft beleid van het kabinet en ook het vorige kabinet. Hij kop- hij zijn programma uitgevoerd. Uiteindelijk is er voor zo'n pelde het steeds aan mijn partij, de VVD. Ik miste een beetje 50 miljard euro bezuinigd, zijn de lasten voor mensen ver- dat hij bij de aanpak van de financiële sector toch ook heeft zwaard en is de financiële crisis ingeruild voor een crisis in gezien dat wij daar het nodige hebben gedaan, als het gaat de publieke sector. We hebben veel te hard bezuinigd, zegt om de bail-in waardoor de investeerders eerder moeten de voormalig directeur van het CPB, Coen Teulings. Deelt betalen dan de banken, het gemeenschappelijk Europees de premier deze stelling? En, heel belangrijk, erkent hij dat toezicht, het bonusverbod en het beperken van de bonussen er sprake is van een crisis in de publieke sector? nog sterker dan op Europees niveau. Ik heb zelf een claw- backmogelijkheid bepleit op basis van de persoonlijke ver- Voorzitter. Na acht jaar Balkenende was de glans er wel af antwoordelijkheid van de bankiers. Ik heb laatst bij het ING- en na acht jaar Rutte zitten er behoorlijke deuken in zijn gebeuren ook mijn fractiegenoot horen pleiten voor perso- teflonlaag. Tien jaar geleden was de premier wellicht naïef, nele consequenties. Ik snap wel dat hij de verschillen uitver- maar nu is de huidige premier dat. Het is trekje dat blijkbaar groot, maar ik vraag hem toch om ook oog te hebben voor past bij te lang in het Torentje zitten. De kleine raampjes het feit dat niet alleen kabinetten maar ook partijen nader van het Torentje belemmeren het uitzicht op de werkelijk- kijken wat er gebeurd is en dat ook mijn partij daar lering heid. Het is alsof we terug zijn in 2008: bankenbuffers zijn uit heeft getrokken en om niet zo'n eenzijdig beeld te te laag en topsalarissen stijgen. Het toezicht op fraude en schetsen zoals hij net deed. financiële criminaliteit is onvoldoende — dat zien we bij ING — en niemand verschijnt voor de rechter. De zaak wordt met een schikking afgedaan. Waarom deze klassenjustitie? De heer Klaver (GroenLinks): En de houding van de banken is er een van arrogantie naar Natuurlijk zijn er zaken gebeurd en heeft ook de VVD daar- de samenleving. Nederland, en de VVD voorop, staat het aan meegewerkt. Vanuit Europa hebben we stappen moeten toe en staat op de rem als het gaat om het gezond maken zetten, gelukkig, om onze bankensector er beter voor te van die financiële sector. De VVD spreekt liever over straffen en kortingen op bijstandsuitkeringen voor mensen in 19 september 2018 Tweede Kamer Algemene Politieke Beschouwingen TK 2 2-5-1 laten staan. Maar het is niet genoeg om eerlijk te zijn. De toorfunctie van bijvoorbeeld Shell of Unilever. China en de bankenbuffers zijn nog steeds te laag. In de bankenunie VS beschermen hun hoogwaardige technologie wel, maar delen we nog steeds niet alle risico's gezamenlijk, waardoor Europa en Den Haag kijken machteloos toe. Waar blijft de onze banken enorme risico's lopen als er weer een econo- wet die op strategische en technologische gronden onze mische crisis zou dreigen, bijvoorbeeld als het misgaat in echt belangrijke bedrijven moet beschermen? De wet die Italië. Ik merk dat de VVD op dat punt eigenlijk tegen hangt de bedenktijd bij vijandige overnames verlengt, is bij het in Europa. Als het gaat over de topbeloningen, bijvoorbeeld regeerakkoord aangekondigd, maar er is nog geen spoor bij ING, dan heb ik u gehoord. Maar de vraag is wel welke van te bekennen. Kan ik van dit kabinet verwachten dat het actie het kabinet straks gaat ondernemen. We hebben bij- nog dit najaar naar de Kamer komt, zodat mooie en voorbeeld onze initiatiefwet die hier nog behandeld gaat belangrijke bedrijven zoals NXP beschermd worden tegen worden. Voor de gemeenteraadsverkiezingen zei de heer vijandige overnames? Dijkhoff: interessant, daar gaan we naar kijken. Daarna hoorde ik hem al: is dit nou wat we moeten gaan doen? Ik hoorde toen al iets meer terugtrekkende bewegingen. Ik De heer Van Haersma Buma (CDA): wil het namelijk niet houden bij woorden dat we vinden dat De heer Klaver sprak mooie woorden over het bedrijfsleven. wat er bij ING gebeurt echt niet kan. De politiek heeft de Wat mij betreft is ieder bedrijf waar mensen hun brood verantwoordelijkheid om daar in te grijpen. Als de heer verdienen mooi. U noemde NXP, maar Shell en Unilever Dijkhoff zegt "dat wil ik met u gaan doen", top! schoof u met één veeg weg, die vindt u minder belangrijk. Als u bedrijven echt zo belangrijk vindt, kunt u toch niet met linkse partners een tegenbegroting presenteren waarin De heer Dijkhoff (VVD): u gewoon via het oude klassieke recept de belastingen Volgens mij zei ik voor en na de verkiezingen exact het- verhoogt met 6 miljard euro, in tijden dat we net uit de crisis zelfde. Dat is meestal mijn gewoonte. Als er publieke risico's komen? Nu al maakt u de economie op de linkse manier zijn door private instellingen — plat gezegd: als de belas- kapot door, terwijl we net bezig zijn de belastingen te verla- tingbetaler moet gaan dokken voor fouten bij banken — gen, de belastingen weer te gaan verhogen. Wat doen we zoek ik inderdaad naar de meest effectieve methode om daarmee? Allemaal dingen die mooi zijn, maar we verhogen dat te beperken en dan terug te halen, maar wel ruimte te wel de uitgaven. Alle verhalen die u net hield over de crisis: laten voor ondernemerschap — dat is bij een bank mis- die crisis komt terug als we doorgaan met het oude recept schien niet meteen het eerste waar je aan denkt — en niet van belastingen en uitgaven verhogen. Aan het einde den- meteen salarissen door de Staat te laten bepalen en ieder ken we dan ineens: hé, waar komt het tekort vandaan? jaar een discussie te hebben.