Museum Het Rembrandthuis Jaarverslag 2011 3 INTRODUCTIE Voorwoord Raad van Toezicht 9 OUDE HUIS & COLLECTIE Vaste presentatie Collectie op Reis Rembrandt in Japan Collectieregistratie Bibliotheek 15 TENTOONSTELLINGEN Kabinet van een kenner – Prenten uit de Collectie Frits Lugt De laatste Caravaggio De betoverde wereld van Anneke Kuyper – Grafiek, schilderijen en pastels Rembrandt & Lucas van Leyden museum het rembrandthuis Gedrukt tot Amsterdam – Amsterdamse prentmakers Jodenbreestraat 4 en -uitgevers in de Gouden Eeuw 1011 nk Amsterdam In het voetspoor van Rembrandt – Hollandse schilderkunst 020 5200400 uit privébezit www.rembrandthuis.nl 25 EDUCATIE & PUBLIEKSBEGELEIDING Algemeen Activiteiten (selectie) Publieksbegeleiding Volwassenen educatie Kinderactiviteiten Evenementen & samenwerking 33 COMMUNICATIE & MARKETING 37 B E Z O E K E R S Bezoekersaantallen 41 BEDRIJFSVOERING Huisvesting en onderhoud van de gebouwen Winkel Personeel en organisatie 45 FINANCIËN Fondsenwerving & sponsoring Verkort financieel verslag en verkorte balans 49 B I J L A G E N Verbonden partijen Aanwinsten museum Uitgaande bruiklenen Personalia INTRODUCTIE 5 VOORWOORD 6 RAAD VAN TOEZICHT ‘Geweldig initiatief. 100 jaar Rembrandthuis. Leerzame demonstraties. Dank.’ 10|06|2011 Kitty 6 VOORWOORD 7 Op 10 juni 2011 was het 100 jaar geleden dat gemeente Amsterdam. Na eerdere succesvolle koningin Wilhelmina Museum Het presentaties in Costa Rica, Panama, Oman en Rembrandthuis opende. Het jubileum werd Brazilië, waren onze etsen in 2011 op twee loca- gevierd in de Zuiderkerk met een aantal ties te zien in Japan: Tokio en Nagoya. Op het bijzondere lezingen en een feestelijke receptie. moment dat Janrense Boonstra zijn openings- Het was een jaar waarop het museum met veel toespraak hield in het National Museum of voldoening kan terugkijken, want voor de Western Art in Tokio, vond de aardbeving tweede keer op rij is het museum door meer plaats. Gelukkig was er in het museum geen dan 200.000 mensen bezocht. Hiermee staat schade, en bleven onze etsen ongedeerd. het Rembrandthuis in de top zeven van de De tentoonstellingen, waaronder die van het Amsterdamse musea. Het leeuwendeel van de laatste schilderij van Caravaggio aan het begin bezoekers zijn buitenlandse toeristen. Dat het van het jaar, en de tentoonstelling van de toeristisch bezoek op nagenoeg hetzelfde peil verzameling 17de eeuwse schilderijen van de is gebleven als in voorgaande jaren stemt tot Amerikaanse collectioneur Alfred Bader, waren optimisme. Vooral omdat een belangrijk deel succesvol. Zij trokken niet alleen veel belang- uit Zuid-Europa afkomstig is, waar de gevolgen stelling van het publiek, maar ook veel van de recessie en de monetaire crisis juist het aandacht van de media. sterkst merkbaar zijn. Op 2 december werd in het Rembrandthuis In 2011 werden opnieuw etsen uit de collectie tevens een tot dan toe onbekend schilderij van van Museum Het Rembrandthuis tentoonge- Rembrandt gepresenteerd, Oude man met baard steld in het buitenland. Deze tentoonstellin- uit 1630. Het paneeltje is voor langere tijd in gen dragen niet alleen bij tot de naamsbekend- bruikleen gegeven door een particuliere verza- heid van het museum maar zijn ook een melaar. De toeschrijving kwam tot stand door uitstekend marketinginstrument voor de een unieke samenwerking tussen kunsthisto- Viering ‘100 jaar Rembrandthuis’ op 10 juni in de Zuiderkerk (op de voorste rij vlnr, Boudewijn Bakker, Ruud Nederveen en Carolien Gehrels) 8 RAAD VAN TOEZICHT 9 rici en natuurwetenschappers. De toeschrij- De samenstelling van de Raad van Toezicht is ving aan Rembrandt werd uitvoerig toegelicht ongewijzigd gebleven. De Raad is in 2011 vier voor de aanwezige pers, wat leidde tot grote maal in vergadering bijeen geweest. Het regle- aandacht in de media. ment van de Raad van Toezicht en het De entreehal en de winkel van het museum bestuursreglement zullen in 2012 worden vast- zijn in het voorjaar totaal vernieuwd. Het gesteld. Zowel de Raad van Toezicht als het ontwerp voor de winkel is gemaakt door Peter bestuur van het Rembrandthuis (directie) Sas, de architect van het interieur van het onderschrijven de Code Cultural Governance museum. Door het gebruik van heldere kleu- en volgen de Best Practice-bepalingen waar- ren en eigentijdse materialen maakt de winkel door ‘good governance’ wordt bevorderd. In nu een moderne, uitnodigende en vooral gast- 2011 heeft de Raad van Toezicht de directie met vrije indruk. raad en daad bijgestaan bij de zoektocht naar een nieuwe huisvesting voor de kantoren en Het museum dankt de gemeente Amsterdam­ de bibliotheek (Rembrandt Informatie voor de structurele subsidie. Een woord van Centrum) en de educatieve functie. Daarnaast dank gaat ook uit naar Kikkoman Foods bv te is voorbereiding voor het Bedrijfsplan 2012- Sappemeer die al bijna vijftien jaar het 2016 en met name de strategische keuzes die museum jaarlijks financieel ondersteunt. hieraan ten grondslag liggen, een terugkerend Graag willen wij, mede namens de Raad van onderwerp geweest in de vergaderingen. Toezicht, alle medewerkers van het museum bedanken voor hun inzet. leden van de Raad van toezicHt Dhr. R.Th.M. Nederveen, voorzitter Janrense Boonstra, directeur Mw. mr. S.R. Reuling, vice-voorzitter Michiel Kersten, adjunct-directeur Mw. drs. D.E. Manson, audit commissie Dhr. ir. I. Kalisvaart, audit commissie Dhr. L. Cornelissen, lid Mw. drs. E. Kwaks, lid OUDE HUIS & COLLECTIE 10 vaste presentatie 12 C ollectie op R eis Rembrandt in Japan 13 C ollectieregistratie 13 B ibliotheek ‘Very interesting visit. The explanation of the paintings was definately the highlight. ‘ 08|11|11 Gain Ilaus Bilbao 12 Vaste presentatie 13 Het museum streeft er voortdurend naar om haalde begin december de voorpagina’s van de vaste presentatie in de vertrekken van het alle kranten. voormalige woonhuis van Rembrandt te Ook in de Sael is voor enige jaren een vernieuwen en waar mogelijk te verbeteren. In publiekslieveling uit het Rijksmuseum te gast, 2011 is dit vooral gebeurd door de in het De Heilige Familie bij avondlicht, dat door een museum aanwezige schilderijencollectie met leerling van Rembrandt werd geschilderd. In een aantal belangrijke bruiklenen te verrijken. het Voorhuys is de collectie schilderijen van Een spectaculaire aanwinst vormt het levens- Rembrandts leermeester Pieter Lastman grote portret van de predikant Eleazer Swalmius uit gebreid met een van diens mooiste historie- uit het Koninklijk Museum voor Schone stukken: Paulus en Barnabas te Lystra, dat in Kunsten te Antwerpen, dat momenteel wordt lang durig bruikleen werd verkregen van het verbouwd. Dit onlangs herontdekte topstuk Amsterdam Museum. In de Sydelcaemer is ten uit 1637 zal voor langere tijd een van de slotte een ander bruikleen van het Rijks- wanden sieren van de Sael, Rembrandts vroe- museum te bewonderen: Portret van een gere huiskamer. lachende jongen, dat vroeger als een zelfportret Een ander belangrijk bruikleen dat langdurig van Rembrandt gold, maar tegenwoordig aan in hetzelfde vertrek te zien zal zijn, is een – pas Jan Lievens wordt toegeschreven. Dankzij de onlangs aan Rembrandt toegeschreven – tronie wisselende schilderijenpresentatie in het van een oude man met baard, die de meester aan Rembrandthuis blijft het museum ook voor het eind van zijn Leidse periode schilderde. De regelmatige bezoekers aantrekkelijk. presentatie van dit onbekende schilderij Anonieme leerling van Rembrandt, De heilige familie bij avond, Rembrandt van Rijn (1606-1669), Oude man met baard, 1645/46, olieverf op paneel ca. 1630, olieverf op paneel 14 C ollectie op R eis : R embrandt in J apan C ollectieregistratie 15 ReMbRandt, de openingsceremonie voltooid met het door- het Rembrandthuis, evenals twee etsplaten. Begin 2011 heeft de conversie van het collectie- tHe Quest foR ChiaRoscuRo knippen van linten. Pas later drong de omvang Het accent van de tentoonstelling lag niet registratiesysteem naar een veiliger en Tokyo, National Museum of Western Art , van de aardbeving en de daarop volgende alleen op Rembrandts voorliefde voor het gebruiksvriendelijker adlib-database plaats- 12 maart t/m 12 juni 2011 tsunami tot iedereen door. Het openingsfeest toepassen van licht en schaduw maar ook op gevonden. Het bijwerken van de basisregistra- Nagoya, Nagoya City Art Museum in Nagoya werd afgeblazen, evenals een gepland zijn gebruik van Japans papier voor het afdruk- tie is voortgezet en de fotografische registratie 25 juni t/m 4 september 2011 sym posium dat weekend. Om veiligheids- ken van zijn etsen. Dit papier, ook wel ‘washi’ van de collectie heeft een projectmatig karak- redenen werd het museum gesloten. Pas twee of ‘gampi’ genoemd, wordt van plantaardige ter gekregen. ‘I wish you all a moving and lifelong weken later was de expositie officieel voor vezels gemaakt, heeft een stevige structuur en experience ...’, dat waren de woorden waarmee publiek toegankelijk. een mooie, grijzige kleur. Daarnaast heeft het Janrense Boonstra zijn openingsspeech van de een bijzonder vermogen om inkt op te nemen, B ibliotheek Rembrandt tentoonstelling in Tokyo op vrijdag De tentoonstelling Rembrandt, the Quest for waarbij er een licht wazig, schilderachtig effect 11 maart wilde afsluiten. Hoe profetisch ze Chiaroscur o werd al vanaf 2009 samen met de ontstaat. In de expositie werd getoond op waren, bleek precies halverwege zijn verhaal. organisator Nippon Television (ntv) voor- welke wijze Rembrandt gebruik maakte van Het Rembrandthuis verzamelt de belangrijkste In de grote zaal van het National Museum of bereid. Met steun van het