junior elkom in de nieuwe editie van het Huygensbulletin, nummer drie al- weer. Het is inmiddels 1698 en de Republiek heeft veel meegemaakt. WOok in het leven van de familie Huygens is van alles gebeurd en het was zeker niet altijd even leuk. Kijk je mee terug? We hebben een paar gebeur- tenissen door de jaren heen verzameld. Veel leesplezier! In dit nummer o.a.: Toelichting • Een jaar vol rampen In de vorige Huygensbulletins heb je van alles kunnen lezen over vader en zoon Huygens, hun wereld en hun tijd, tot het jaar 1672. In dit derde bulletin zijn we inmid- • Constantijn overleden dels in 1698 aangekomen. Wat is er allemaal in de Republiek en met vader en zoon Huygens gebeurd? Tussen alle artikelen door vind je steeds toevoegingen uit onze • Nederlandse prins tijd, te herkennen als gekleurde memoblaadjes. Koning van Engeland Achterin vind je een ‘doe-het-zelf’-katern, met extra info en doe-opdrachten. Buitenlands nieuws Terugblik: rampjaar 1672 Het volk redeloos, het land reddeloos en de regering radeloos VAN ONZE VERSLAGGEVER, 31 JANUARI 1673 3 Willem Wissing, Willem Detail Het is inmiddels januari 1673 en Johan de Witt. Sommige mensen we hebben een rampzalig jaar ach- willen juist weer een stadhouder. ter de rug. En eigenlijk is de ellen- Dat zou volgens hen de zoon van de nog steeds niet voorbij. stadhouder Willem II, Willem III, moeten zijn. Johan de Witt houdt Koning Lodewijk XIV (de veer- dit tegen, omdat Willem III de tiende) van Frankrijk wil het liefst neef is van de Engelse koning. Hij koning worden van heel Europa is bang dat Engeland meer macht Wist je dat… en dus trekt hij met zijn leger op krijgt door Willem III. Door deze … de bisschop van Keulen, Bernhard richting ons land. Ook bisschoppen ruzie wordt ons land opgedeeld in van Keulen en Münster in Duits- twee ‘kampen’: aan de ene kant van Galen, het oosten van ons land land willen meer macht en vallen de aanhangers van Willem III, de aanviel met kanonnen en mortieren? ons land aan. En alsof dat niet nog Orangisten (prinsgezinden), en Hij werd door zijn aanvallen ook wel genoeg is, wil de koning van Enge- aan de andere kant de aanhangers ‘Bommenberend’ genoemd. Ze zeg- land, Karel II, ook oorlog. Van alle van de regering van Johan de Witt. gen dat Groningse huisvrouwen alle kanten worden we bedreigd. Uiteindelijk wordt Willem zoals u kanonskogels opvingen in hun schort, weet weer stadhouder (zie verder- Begin april verklaren zowel Frank- op in dit bulletin). zodat deze direct weer afgevuurd rijk als Engeland ons land de oor- konden worden op de vijand. log. De Republiek heeft geen sterk Door ons zwakke leger kunnen de leger en ook geen stadhouder. De Fransen snel gebieden veroveren. macht ligt helemaal bij de Staten- Ondertussen voeren we ook oorlog Generaal, die wordt geleid door op zee. Lees verder op de volgende pagina > junior 1 Binnenlands nieuws > Een klein lichtpuntje: Michiel de Ruyter heeft de leiding over Moord op de de Nederlandse vloot. Samen met Cornelis de Witt verzet hij zich op zee heel goed tegen de vijanden. gebroeders De Witt Zij zorgen ervoor dat Frankrijk en Engeland ons land niet vanaf zee kunnen aanvallen. Waarschuwing: De volgende tekst is niet voor lezers met een zwakke maag. 20 AUGUSTUS 1672 - VAN UW VERSLAG- gehangen. Het razende volk sneed Wist je dat… GEVER TER PLAATSE, CANNY BAAL. verschillende delen van het li- chaam af. Pas tegen de avond ging … Cornelis de Witt later door ieder- Een afschuwelijke gebeurtenis mid- iedereen weg en kon de familie den in Den Haag… Cornelis de ban de broers de lijken weghalen. een zwart gemaakt werd? Zo had hij Witt was beschuldigd van landver- Uw verslaggeefster is er nog dagen zogenaamd ruzie met Michiel de Ruyter raad en werd veroordeeld tot ver- beroerd van geweest. en zou hij helemaal niet moedig geweest banning. Johan kwam zijn broer zijn tijdens de aanvallen op de oorlogs- uit de gevangenis halen, maar op vloot van Engeland en Frankrijk. Hoewel het moment dat de broers het ge- niemand dit kon bewijzen, werd iedereen bouw wilden verlaten, werden zij meegesleurd door een woedende kwaad op De Witt. menigte. Uw verslaggeefster zag Wist je dat… het allemaal van een afstandje ge- beuren en schrok ontzettend van … het Haags Historisch Museum de agressieve mensen. De broers in Den Haag een vinger en tong werden flink geslagen, het bestuur - van Den Haag kon de woedende van de gebroeders De Witt menigte niet stoppen. Cornelis en heeft? Ze zitten in een doosje zijn broer Johan bezweken al snel met glas ervoor, je kunt ze in het en overleden. museum gaan bekijken. De lijken werden naar de wipgalg op het Groene Zoodje gesleurd en ondersteboven aan de voeten op- Pieter Frits, De moord op de gebroe De moord Frits, Pieter Haags Historisch ca. 1672, De Witt, ders Museum 12 juni 20 juni Vandaag is het Franse leger ons Zie je wel, die domme boeren Uit het land binnengevallen. Ze zijn over vluchten nu al allemaal weg. Wat de Rijn gekomen. Kom maar op! een chaos in ons land. We hebben dagboek niet genoeg te eten, nauwelijks 18 juni wapens, onze paarden hebben Misschien hebben we een beetje onvoldoende hooi en om ons van een te vroeg gejuicht. We zijn met veel heen vallen de steden en dorpen te weinig soldaten. De regenten bij bosjes neer. De regenten en soldaat: van de steden hebben nu boeren het volk hebben steeds ruzie. De opgetrommeld om ons te helpen. regering doet niets om Frankrijk Uw verslaggever kreeg een uniek Die lompe boeren kunnen alleen tegen te houden. Ze hebben de dagboek uit 1672 in handen, van maar een hooivork vasthouden, Fransen veel te lang te vriend wil- een soldaat uit het leger van de Re- wat weten die nu van vechten. Dat len houden. Ze zijn liever Frans publiek. Leest en leeft u mee! wordt helemaal niks. dan Prins. Hadden we maar een stadhouder, die zou ons wel red- den. Wij willen Willem III! 2 Binnenlands nieuws 29 juni onder water laten lopen. Wel 30 20 september Eindelijk. Er zit schot in de zaak. centimeter water ligt er over de Hier in het westen is alles vrij Vandaag is er een grote oproer weilanden. De boeren zijn bang rustig. Er wordt alleen in het geweest in Dordrecht. Ze willen dat hun gewassen verloren gaan. noorden van ons land nog ge- de regering dwingen om Willem Toch is dit de beste verdediging, vochten. De soldaten van de III tot stadhouder te maken. On- want het water is te ondiep om Duitse keizer en de keurvorst van der dwang heeft de regering een over te varen en doordat de slo- Brandenburg, die ons land steu- verklaring moeten ondertekenen. ten nu onzichtbaar zijn, kunnen nen, zijn op weg. Met hun hulp Ik heb gehoord dat Cornelis de de Fransen ons ook niet lopend zullen de Fransen snel in de pan Witt ook zijn handtekening heeft aanvallen. gehakt worden. gezet, maar hij heeft er stiekem Jammer genoeg zijn Utrecht, Gel- ‘V.C.’ (vi coactus) bij gezet, dat derland en Overijssel inmiddels 2 januari 1673 betekent ‘onder dwang’. Hij heeft in handen van de vijand. We heb- Door het ijs konden de Fransen het weer moeten doorstrepen, ben nu eigenlijk geen Republiek vandaag zo over de waterlinie goed zo. meer, want drie van de zeven wandelen. Ze hebben overal ge- gewesten zijn bezet. Gelukkig zijn plunderd en gemoord! 9 juli de veroveringen nu gestopt. We We hebben een stadhouder! Leve zijn nu van plan de gebieden weer Noot van de redactie: Willem III, redder des vader- Hier houdt het dagboek van de soldaat terug te pakken. op. We denken dat hij tijdens de plun- lands. Johan de Witt zal nu wel dertocht van de Fransen is gesneuveld snel ontslag nemen. 20 augustus of door het ijs is gezakt. Helaas heeft hij Vandaag is er iets heel ergs ge- dus niet meegemaakt dat we op 19 fe- 15 augustus beurd. Cornelis en Johan de Witt bruari 1674 vrede met Engeland konden Ik kon even niet schrijven, ik heb zijn vermoord door een woe- tekenen, er vanaf april en mei dat jaar hard moeten vechten. Nu zitten vrede met Münster en Keulen is en dat dende menigte. Onze stadhouder de Hollandse Oorlog met Frankrijk in we veilig achter de Hollandse gaat de moordenaars geloof ik 1678 eindelijk voorbij is. Waterlinie. We hebben de pol- niet straffen. Hopelijk bedenkt ders tussen Amsterdam, Mui- hij zich, want zoiets beestachtigs den, Gorinchem en Dordrecht moet toch niet zomaar kunnen. Wist je dat … Bekendmaking … koningin Wilhelmina in 1918 een beeld van Johan de Witt in Den Haag 16 november 1677 heeft onthuld? Zo werden de broers in ere hersteld en kregen zij erkenning HuwElijk stadHoudEr willEm iii vaN oraNjE EN dE ENgElsE priNsEs mary stuart ii voor wat zij voor het land hebben ge- daan. Het stond eigenlijk ook symbool Beide echtlieden waren al voor het huwelijk door voor een verzoening tussen de Oranjes familiebanden met elkaar verbonden en de gebroeders De Witt. (de vader van Mary, Jacobus II, is de broer van Willems moeder, Mary Stuart I), maar nu dus ook door het huwelijk. De huwelijksceremonie heeft inmiddels op 4 november plaatsgevonden in Londen, thuisstad van de prinses. Het paar heeft besloten in de Republiek te gaan wonen. junior 3 Binnenlands nieuws Christiaan: Uitvinder in het land van de vijand Zoals u misschien weet, verklaart de Franse koning Lodewijk XIV in 1672 de oorlog aan de Nederlanden. Voor Christiaan Huygens een gek- ke situatie: als Hollander is hij in Parijs in dienst van de Franse ko- ning, eigenlijk de vijand van zijn eigen land.