Marek Celej Sędzia Sądu Apelacyjnego W S Ądzie Okr Ęgowym W Warszawie Dyrektor Wydziału Prawnego Biura Krajowej Rady S Ądownictwa

Marek Celej Sędzia Sądu Apelacyjnego W S Ądzie Okr Ęgowym W Warszawie Dyrektor Wydziału Prawnego Biura Krajowej Rady S Ądownictwa

Trzecia władza na rozdro żu Ustawa - Prawo o ustroju s ądów powszechnych (usp) nazywana inaczej Bibli ą sędziów reguluje status s ędziego, prawa i obowi ązki i odpowiedzialno ść dyscyplinarn ą, a tak że organiza- cj ę s ądów i organów s ądów oraz nadzór nad działalno ści ą administracyjn ą s ądów. Reguluje równie ż status referendarzy s ądowych, kuratorów, ławników, pracowników s ądów i finansowa- nie s ądów. Uchwalona 27 lipca 2001 r. była nowelizowana około 40 razy i nadal budzi kontro- wersje i du że emocje. W Konstytucji RP, zgodnie z europejskim standardami, nast ąpiło wzmocnienie ustrojo- wej pozycji Krajowej Rady S ądownictwa, pełni ącej funkcj ę stra żnika niezale żno ści s ądów i nie- zawisło ści s ędziów, która niejednokrotnie wyra żała pogl ąd, że silne i niezale żne s ądy oraz nie- zawi śli s ędziowie s ą gwarancj ą ka żdego demokratycznego pa ństwa. W Polsce s ądownictwo będzie trzeci ą władz ą tylko wówczas, je żeli w praktyce zostan ą spełnione warunki i zasady okre- ślone w Konstytucji - dotycz ące równowagi władz: ustawodawczej, wykonawczej i s ądowniczej oraz te stanowi ące, że władz ę s ądownicz ą sprawuj ą sądy i trybunały, przy czym są one władz ą odr ębn ą i niezale żną od innych władz. Opiniuj ąc zgodnie z Konstytucj ą projekty aktów normatywnych w zakresie dotycz ącym sądownictwa Rada cz ęsto wykazywała, że w powa żnym stopniu rozmijają si ę one z naczelnymi zasadami konstytucyjnymi i wprowadzaj ą na nowo elementy nadzoru władzy wykonawczej nad władz ą s ądownicz ą, który tak fatalnie zaci ąż ył nad stanem praworz ądno ści w Polsce w okresie rz ądów komunistycznych. Niektóre proponowane zmiany stanowiły wr ęcz niebezpiecze ństwo powrotu ingerencji politycznych w s ądownictwo. Niepokój w tej kwestii wyra żał równie ż Rzecznik Praw Obywatelskich. Czemu wi ęc słu żą ci ągłe zmiany w ustawie – Prawo o ustroju s ądów powszechnych? Obecna ustawa uchwalona 27 lipca 2001 r. weszła w życie w dniu 1 pa ździernika 2001 r. W okresie jej obowi ązywania obecny Minister jest 91 Ministrem Sprawiedliwo ści. Łatwo, wi ęc obliczy ć, że co roku zmienia si ę osoba politycznie odpowiedzialna za wymiar sprawiedliwo ści, a tym samym w ramach nadzoru administracyjnego - ciągle zmieniaj ą si ę wizje funkcjonowania i pomysły na organizacj ę sądownictwa. Ka żdy Minister z zało żenia dokonywał zmian w przepi- sach tej ustawy - niestety głównie z powodów politycznych, populistycznych czy przedwybor- czych, a cel przy świecał temu jeden – rozszerzenie swojej władzy i zakresu uprawnie ń w stosun- ku do sądów i s ędziów - w efekcie podporz ądkowanie s ądownictwa władzy wykonawczej. Niektóre z proponowanych rozwi ąza ń takie jak s ądy 24 godzinne wyra żaj ące zgod ę na tymczasowe aresztowanie s ędziów - Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodne z Konstytucj ą. Nie stwierdził natomiast Trybunał w dniu 15 stycznia 2009 r. niekonstytucyjno ści przepi- sów w zakresie nadzoru administracyjnego sprawowanego przez Ministra Sprawiedliwo ści nad sądami powszechnymi. W ustnym uzasadnieniu wyroku s ędzia Mirosław Granat podkre ślił, że z przepisów ustawy – Prawo o ustroju s ądów powszechnych wynika jasno, że czynno ści nad- zorcze Ministra Sprawiedliwo ści nie mog ą wkracza ć w sferę niezawisłości s ędziowskiej. 1 Ministrowie Sprawiedliwo ści w latach 2001-2010 Lech Kaczy ński, Stanisław Iwanicki, Barbara Piwnik, Grzegorz Kurczuk, Marek Sadowski, Andrzej Kalwas, Zbi- gniew Ziobro, Zbigniew Ćwi ąkalski, Andrzej Czuma i Krzysztof Kwiatkowski. 1 W wyroku natomiast podkre ślono, że stwierdzenie zgodno ści wymienionych przepisów ustawy z Konstytucj ą nie powinno zamyka ć dyskusji nad rozwi ązaniem problemów zwi ązanych ze sto- sowaniem ich w rzeczywisto ści. Wr ęcz przeciwnie przykłady złej ich interpretacji, b ądź niewła- ściwej praktyki wykonywania nadzoru powinny skłoni ć ustawodawc ę do podj ęcia prac nad nowelizacj ą przepisów w tym zakresie w celu znalezienia odpowiedniego modelu nadzoru zwierzchniego. Życie i praktyka pokazuj ą, że podległe Ministrowi Sprawiedliwo ści słu żby sprawuj ące nadzór nad s ądami bardzo cz ęsto myl ą klasyczny nadzór administracyjny nad jednostk ą organi- zacyjn ą - jak ą jest s ąd, z nadzorem judykacyjnym sprawowanym w drodze instancyjnej przez sądy wy ższej instancji. Pojawiło si ę zasadnicze pytanie - czy osoby powołane do sprawowania nadzoru - pocz ąwszy od s ędziów pracuj ących w Ministerstwie Sprawiedliwo ści, a ż po najni ższy szczebel nadzorczy w s ądzie maj ą świadomo ść , że wielokrotnie na skutek niedookre ślono ści lub źle poj ętego poj ęcia nadzoru „wkraczaj ą w orzecznictwo s ędziów” oraz w ątpliwo ść czy s ędzio- wie maj ą wykonywa ć czynno ści administracyjne, czy orzecznicze i na czym tak naprawd ę ma polega ć sprawowanie nadzoru? Korzystaj ąc ze sprzyjaj ących warunków i poniek ąd przyzwolenia Trybunału Konstytu- cyjnego wynikaj ącego z ogłoszonego wyroku wyj ątkowo szybko został przygotowany kolejny projekt zmiany usp, w którym sprawa nadzoru zwierzchniego została znacznie rozbudowana - czego nale żało si ę spodziewa ć. Zaproponowano wprowadzenie trzech kategorii nadzoru tj. nad- zór bezpo średni, nadzór zwierzchni i nadzór zewn ętrzny. Zasada równowagi władz okre ślona jest wyra źnie w Konstytucji RP i licznych orze- czeniach Trybunału. Jak równowaga władz widziana jest oczami rz ądu mo żna zobaczy ć zapo- znaj ąc si ę z rozwi ązaniami przyj ętymi w jednej z niedawnych wersji projektu nowelizacji ustawy – Prawo o ustroju s ądów powszechnych oraz ustawie o Krajowej Szkole S ądownictwa i Prokuratury, w których przewidziano: • ograniczenie samorz ądno ści s ędziowskiej poprzez zmniejszenie liczby s ędziów okr ęgowych w zgromadzeniach i zupełne zmarginalizowanie reprezentacji s ędziów s ądów rejonowych; • zmian ę składu osobowego, trybu i sposobu wybierania członków Krajowej Rady S ądownic- twa - ograniczenie reprezentacji s ędziów Sądu Najwy ższego z dwóch do jednego członka; • ograniczenie konstytucyjnych uprawnie ń KRS na rzecz Komisji Konkursowej w Minister- stwie Sprawiedliwo ści organu nadzorowanego, powoływanego i finansowanego przez Mini- stra Sprawiedliwo ści czyli organ władzy wykonawczej; • uniemo żliwienie s ędziom specjalizacji poprzez ł ączenie wydziałów orzeczniczych i fak- tyczne ich wykluczenie z wydziałów wieczysto ksi ęgowych i rejestrowych; • rozbudow ę instytucji nadzoru i jego rozdzielenie na zwierzchni nadzór nad działalno ści ą administracyjn ą s ądu w zakresie zada ń powierzonych dyrektorowi s ądu oraz nadzór nad działalno ści ą administracyjn ą s ądu bezpo średnio zwi ązan ą z wykonywaniem zada ń z zakre- su wymiaru sprawiedliwo ści i ochrony prawnej, przy czym ten ostatni miałby mie ć charak- ter bezpo średni, zwierzchni i zewn ętrzny; • rozszerzenie kompetencji dyrektora sądu o zwierzchnictwo słu żbowe nad pracownikami sądu; • zmian ę zakresu delegowania s ędziów do wykonywania obowi ązków s ędziego w innym sądzie; 2 • powstanie nowej instytucji zajmuj ącej si ę kompleksowo kształceniem i doskonaleniem zawodowym s ędziów, w której pełni ę kompetencji przyznano władzy wykonawczej; • proces szkolenia, w którym kluczow ą rol ę odgrywa Dyrektor Szkoły powoływany przez członka Rz ądu, jakim jest Minister Sprawiedliwo ści; • wyznaczanie patronów koordynatorów dla aplikantów na czas aplikacji s ędziowskiej wg uznaniowej swobody Dyrektora Szkoły. Czy te rozwi ązania s ą zgodne z duchem czasu, rozwi ązaniami przyj ętymi w krajach euro- pejskich i potrzebami wymiaru sprawiedliwo ści? Proponowane zmiany w ocenie s ędziów. Rosn ący niepokój i niezadowolenie ze stanu, w jakim znalazła si ę władza s ądownicza w Polsce, bezczynno ść decydentów oraz propozycje wprowadzenia zmian wbrew opinii s ędziów były powodem zwołania przez Radę Nadzwyczajnego Zebrania Przedstawicieli Zgromadze ń Ogól- nych S ędziów Okr ęgów - najwy ższego organu samorz ądu s ędziowskiego. Uczestnicy obrad wezwali Ministra Sprawiedliwo ści do rzetelnego uwzgl ędnienia głosów środowiska s ędziowskiego w realizacji projektu zmian usp, które nie powinny by ć wprowadzane na zasadzie dyktatu władzy wykonawczej, a koncyliacyjnych ustale ń przy udziale Krajowej Rady S ądownictwa i organizacji s ędziowskich. Dotychczasowe do świadczenia wskazywały, że obowi ązuj ący model nadzoru nad wymiarem sprawiedliwo ści nie sprawdził si ę pomimo jego formalnej zgodno ści z Konstytucj ą. Na bazie doświadcze ń sądownictwa administracyjnego, spełniającego swoj ą rol ę bez nadzoru władzy wykonawczej zgłoszono postulat przekazania nad- zoru nad s ądami powszechnymi Pierwszemu Prezesowi S ądu Najwy ższego. Zgromadzenie postulowało zmian ę ustrojow ą polegaj ącą na wyposa żeniu Rady w inicjatyw ę ustawodawcz ą i wnosiło o powierzenie jej w cało ści nadzoru nad szkoleniami zarówno s ędziów, jak i kandyda- tów do zawodu s ędziowskiego oraz apelowało o nowelizacj ę ustawy o Krajowej Szkole S ądow- nictwa i Prokuratury z dnia 23 stycznia 2009 r. Nowy projekt zmiany usp został przedło żony Radzie do zaopiniowania po wielu miesi ą- cach. Rada uznała, że zmiany ustawy ustrojowej, je śli ju ż musz ą nast ąpi ć, powinny zmierza ć w kierunku poprawienia jako ści orzecznictwa s ądów, sprawno ści post ępowania, czy te ż nieza- le żno ści s ądów czyli słu żyć realizacji fundamentalnych zasad okre ślonych w Konstytucji takich jak: prawo Obywatela do niezale żnego, bezstronnego i niezawisłego s ądu czy do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Rada zauwa żyła, że przedstawione propozycje oznaczają regres w stosunku do ka żdego z tych praw. Zaapelowała o podj ęcie powa żnej dyskusji przy udziale całego środowiska s ędziowskiego

View Full Text

Details

  • File Type
    pdf
  • Upload Time
    -
  • Content Languages
    English
  • Upload User
    Anonymous/Not logged-in
  • File Pages
    4 Page
  • File Size
    -

Download

Channel Download Status
Express Download Enable

Copyright

We respect the copyrights and intellectual property rights of all users. All uploaded documents are either original works of the uploader or authorized works of the rightful owners.

  • Not to be reproduced or distributed without explicit permission.
  • Not used for commercial purposes outside of approved use cases.
  • Not used to infringe on the rights of the original creators.
  • If you believe any content infringes your copyright, please contact us immediately.

Support

For help with questions, suggestions, or problems, please contact us