NEGENENTACHTIGSTE JAARBOEK VAN HET GENOOTSCHAP Amstelodamum AMSTERDAM 1997 Vormgeving: Aljc Olthof(t) C5 1 Iarry N. Sierman Productie: Drukkerij Nauta H v, Zutphen A B N .k hl R 0 is sponsor van Genootschap Amstelodamum . .._. --- --._-.--- NEGENENTACHTIGSTE JAARBOEK AMSTELODAMUM INHOUD 6 GENO OTSCHAP AMSTELODAMUM: bestuur,adrcssen 7 Zevenennegentigste Jaarverslag, lopende over het jaar 1996 9 Verslag van de penningmeester over het zevenennegentigste boekjaar 11 M.HELL ‘Kennen, respecteren ende gehoorsamen’. Amsterdamse schouten en hun ambt 43 c.LESGER Migranten in Amsterdam in de achttiende eeuw. Residentiële spreiding en positie in de samenleaing 69 D.EEKEN Het kantoorgebouw van verzekeringsmaatschappij de ‘Utrecht’ aan het Damrak 9’ I.MATTHEY Een standbeeld voor Sweelinck 122 I..SCHOEWERT De ontstaansgeschiedenis van de IJ-tunnel ‘47 G.YAi\'THULL De Jan Roodenpoortstorcn herbouwd? 161 KRONIEK VAN AMSTERDAM OVER 1996 samengesteld door Margriet de Roever Jaarboek Xc,, Am.~telodamum [r997] GENOOTSCHAP AMSTELODAMUM BESCHERMHEER MR.S.PATIJN hur~emeestrrvan Amsterdirm BESTCUR PROF.DR.W.H.VROObl F.H.AMENDE voorzitter pennqyeestrr gekozen I 6 maart 197X Qredend ,999 gekozen 26 nmrt I 979 - afiredend I 997 PROF.DR.W.F.HEINEMEIJER MR.J.H.VAN DEN HOEK OSTENDE tweede voorzztter gekozen zz,/èbruari 1963 - gfiredend I 999 gekozen3ooktoher 1970 -~firedendzooo MEVR.DRS.R.E.KISTEMAKER PROF.DR.P.H.M.GERVER gekozen j aprtl I 9X6 - ufiredend I 998 hlEVR.DR.W.CHR.PIETERSE gekozen 26 smart 198X -~~/iuedendzooo gekozen 26 maart 199~ - ajiredend I 997 MR.M.G.B.EVERS DRS.G.V.4N DER PLAS tmrrde secretarts gekozen5 uprzl~9Hh-rrfttrrd~nd~99X ADRESSEÌi REDACTIE Genootschap Amstelodamum E.O.G.Haitsma Mulier Voorzitter: prof. dr. W H. Vroom J.H.van den Hoek Ostcndc Keizersgracht 596, tor7 EP Amsterdam, G. van der Plas, voorzitter telefoon 62 60 644 H. Vreeken Secretaris: prof. mr. P. H. M. Gerver, M. Wagenaar Gerrit van der Veenstraat 81 E.L.Wouthuysen, beeldredactie ro77 DT Amsterdam, telefoon 67 96 340 Penningmeester, ledenadministratieen EINDREDACTIE verkoop uitgaven: E H.Amende, J.H. Giskes Amstel 59, ~o~R~,Amsterdam, M.B. de Roever telefoon 62 34080 REDACTIESECRETARIAAT CONTRIBUTIE p.a. Gemeentearchief, Amsteldijk 67, Contributie leden minmum f .y.y. postbus 51 r4o, 1007 EC Amsterdam, PosthunkrekeninRj239, t.n.v. telefoon 57 20 *oz het Genootschap~mstel~domunl 6 $mrboek 89,.4mstelodumum [1995] Zevenennegentigste jaarverslag van het Genootschap Amstelodamum OVERIIET JAAR 1996 EN UITGEBRACHT OP DE ALGEMENE LEDENVERGADERING VAN IZMAART 1997 P 26 NOVE~MBER 1996 overleedmej.dr.I.H.vanEeghen,erelidvanhetGenoot- 0 schap en sedert 6 juli 1946 lid van het bestuur. Haar verdiensten voor het Genoot- schap zijn door de voorzitter bij haar uitvaart op 30 november op de Nieuwe Oosterbe- graafplaats uitvoerig gememoreerd. De toen gesproken woorden zijn opgenomen in het Maandblad 84-1 (januariifebruari 1997, p. 1-3). H ET JA A R I 9 9 6 stond in het teken van de voorbereiding van een aantal grote verande- ringen die de toekomst van Amsterdam zullen bepalen: de afronding van de plannen voor IJburg, de plaats waar bij doorgaanenige tienduizenden Amsterdammers hun woonplaats zullen vinden, de Noord-Zuidlijn, met de aanleg w-aarvan de Gemeente de groeiende ver- voersproblematiek v,erwacht te kunnen opvangen, maar die daarentegen zeer gevoelige delen van de binnenstad wellicht bedreigt, en de Zuidas, het tussen R .4 I en Schinkel ge- plande megakantorencentrum, van At-kwaliteit, waar vele duizenden zullen komen te werken, met alle moeilijkheden van aan- en afvoer en vele andere vraagstukken van infra- structuur. Het Genootschap heeft zich over de al of niet wenselijkheid van die projecten niet uitgesproken, omdat hierover naar het gevoelen van het bestuur geen eenstemmig- heid onder de leden bestaat. Wel zal het bestuur discussie uitlokken: een gedachtewisse- ling die op de voor het Genootschap gebruikelijke wetenschappelijk onderbouwde wijze zal dienen te geschieden. Op 12 maart 1997 heeft de eerste bijeenkomst, over de IJburg- plannen, plaatsgevonden. Het Genootschap heeft op de hoorzitting van 25 november 1996 bezw-aren naar voren gebracht omtrent plannen van de Gemeente voor oprichting van twee gebouwen op het terrein van voormalig café-restaurant ‘Het Kalfje’ aan de Amsteldijk, hoek Kalfjeslaan. Op 3 I januari 1996 heeft de voorzitter het eerste exemplaar van het onder auspicien van het Genootschap uitgegeven boek Het kasteel van Amstel aan wethouder mevrouw dr. G. ter Horst aangeboden. Het boek, dat een weerspiegeling is van de in 1994 gehouden novemberlezingen, werd door de Stadsdrukkerij uitgegeven. HET M h A N D B L A D was ook dit jaar een onderwerp van grote zorg voor het bestuur. Niet zozeer vanwege de presentatie die alom werd geroemd en waarvan de grafische kwaliteit na het overlijden van de heer Alje Olthof door de heer Harry Sierman wordt bewaakt, maar meer vanwege de hoge kosten aan het zo mooie blad verbonden. In de loop van het jaar konden de kosten van het Maandblad zodanig worden teruggedrongen, dat het finan- cieel vooralsnog mogelijk blijkt zonder contributieverhoging de kwaliteit te handhaven. De productie van het Maandblad - en ook die van het Jaarboek - wordt thans verzorgd door drukkerij Nauta te Zutphen. De redactie is uitgebreid met de heer J. H. Giskes. Jzaarhoek Xy,Am.~telodumum [1997] 7 Het Jaarboek 1996 kon helaas niet meer in het kalenderjaar zelf verschijnen. Het bevat naast de gebruikelijke verslagenen dc kroniek van Amsterdam bijdragen van dr. C. 1.. Ver- kerk, Mare Hamelecrs cn Erik Schmitz, Johan Bos, J. van der Kooij, dr. Thomas H. von der Dunk en dr. A.Looyenga. In het jaar zooo zal het Genootschap honderd jaar bestaan. Er worden thans voorberei- dingen getroffen om ter gelegenheid van dit jubileum te komen tot een gedenkboek. DE JAARVERGADERING vond plaats op 23 maart 1996 in dc voormalige Gerardus Ma- jcllakerk, thans dc vestiging van het Internationaal Informaticccntrum en Archiefvoor de Vrouwenbeweging. MevTrouw A. Mccvis, archivaris van het Instituut, gafna het huishou- delijk gedeelte van de vergadering een inleiding, gevolgd door een rondgang door de bi- bliotheek en langs archivalia. Een v,crslag van de vergadering staat opgenomen in het Maandblad 83-5 (septemberioktobcr 1996, p. 1.38). De voorjaarsexcursie stond in het tckcn van het veertigjarig bestaan van de Amster- damsc Maatschappij tot Stadsherstel N.V. Met een rondvaartboot vocrcn dc deelne- mende leden onder leiding van mr. W, M. N. Eggenkamp, directeur van Stadsherstel, langs verschillende door de jubilerendc instelling gerestaureerde panden. Met deze bij- zondere excursie heeft het Genootschap nog eens het belang van Stadshcrstcl voor Am- sterdam mogen benadrukken. De najaarsexcursie op 30 november I 996 had het bankgebouw van K. P. C. de Bazel aan de Vijzelstraat ten doel, gevolgd door een rondleiding door de ambtswoning van de bur- gemeester. In de bank werd het gezelschap, dat groter was dan ooit, gcinformeerd door de aan de A B N AMR o Bank verbonden huishistoricus, drs. T de Graaf. In dc ambtswo- ning waren mevrouw- A. E. Patijn-Stroink en mevrouw J. C. Polak-van ‘t Kruys de gast- vrouwen. Het bestuur vcrgadcrde achtmaal. Zijn samenstelling veranderde niet. In demaand november 1996 organiseerde het Genootschap de traditionele scriclunch- lezingen, onder het motto ‘Toen Amsterdam nieuw w-as’. Sprekers waren de heren Kees Fens, Jan Donkers, dr. Richard Stolzenberg en Ton Hcijdra en Max Popma. De lcdcn waren voorts in de gelegenheid een bezoek te brengen aan het Gemeentearchief, naar de tentoonstelling ‘De sprong over het IJ, visionairc ontwerpen van Jan Galman (1807- 1891)‘, met een inleiding door drs. Guido Hoogcwoud. Op de Open Monumcntcndagen, gehouden op 14 en rj scptcmber 1996, gaf het Ge- nootschap acte de présence met een informatiestand in de Oude Kerk. De voorzitters van de historische vcrcnigingen kwamen acht keer bijeen. Binnen dit voorzittersoverleg worden tal van gemeenschappclijkc zaken, de stad betreffende, be- sproken Het Genootschap was vertegenwoordigd in de Raad van Advies vran de Stichting ‘De Oude Kerk’ door prof. dr. W. H. Vroom, dit het Genootschap eveneens vertegenwoor- digdc in het bestuur van het Persmuseum. Mr. J. H. van den Hoek Ostende had namens het Genootschap zitting in het bestuur van de Stichting ‘Krijtmolen d’Admirac1’. De heer Gerard Prins was ook dit jaar weer lid van de Commissie Wlstandstoezicht. Het aantal leden bedroeg ultimo 1996 I 177. MR.P.H.M.GERVER.JeCYetuYis Verslag van de penningmeester over het zevenennegentigste boekjaar MDAT HET JAARBOEK dooromstandighedenin 1996nognietisverschencn,moet 0 voor de kosten van het jaarboek worden uitgegaan van een geschat bedrag. Dc schat- ting vanJ‘3o.ooo is gebaseerd op de offerte v’an de drukker en een schatting van de vcr- zendkosten. In def3o.ooo is bovendien.fz.000 opgenomen voor de kosten van de aanpas- sing van de vormgeving van het Jaarboek aan de vormgev,ing van het Maandblad. De J‘600,55 kosten boven de/‘3o.ooo zijn de welbekende uitgaven voor foto’s. Het verschil tussen de inkomsten en de uitgaven bcdraagtJ‘,+.73o,so. Door dit positieve resultaat en een positiefkoersverschil steeg het vermogen vanJ‘96.o67,$i naarf‘Ioo.958,06. De kascommissie heeft de stukken gecontroleerd en in orde bevonden. Evenals in vorige jaren is een uitbreiding van het ledental noodzakelijk om een gezonde financiering mogelijk te maken. Voor de extra steun van leden die meer dan dc minimumcontributie van f 55 ovcrma- ken, dit jaarJ‘8.163,36, en voor het legaat vanfr .ooo is het bestuur