TRADYCJA MAZOWSZA powiat łosicki Przewodnik subiektywny Mazowiecki Instytut Kultury Warszawa 2014 Autor: Sławomir Kordaczuk Tłumaczenie na język angielski: Marek Czekański Redaktor serii: Alicja Jankiewicz (MIK) Redakcja: Ewa Nawój Projekt i opracowanie DTP Jacek Szymański Zdjęcia: Sławomir Kordaczuk Wykorzystano również zdjęcia: Adolfa Ganiewskiego (Gancwola), Huberta Hołuba, Andrzeja Roszczaka, Artura Soszyńskiego, Edwarda Wolickiego, Starostwa Powiatowego w Łosicach oraz Urzędu Gminy w Starej Kornicy. Materiały archiwalne pochodzą ze zbiorów Muzeum Regionalnego w Siedlcach, Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Warszawie Delegatura w Siedlcach oraz kolekcji Zofii Czarkowskiej, Ryszarda Czerki, Macieja Falkiewicza, Zygmunta Iwiczuka, Bartosza Kobylińskiego, Waldemara Kosieradzkiego, Stefana Koźluka, Tomasza Krzemińskiego, Tadeusza Lesiuka, Janusza Lipeckiego, Bogusława Mitury, Tomasza Nasiłowskiego, Adeli Pypy, Jana Rackmanna, Tadeusza Szpury, Barbary Wyczółkowskiej-Łotockiej. ISBN 978-83-63427-65-8 © Copyright by Mazowiecki Instytut Kultury and authors Wydawca: Mazowiecki Instytut Kultury ul. Elektoralna 12 00-139 Warszawa www.mik.waw.pl Druk: Drukarnia TINTA, Działdowo www.drukarniatinta.pl 2 Tradycja Mazowsza Spis treści Od Wydawcy ...................................................................................................................... 6 Od Autora .......................................................................................................................... 8 Warunki naturalne ............................................................................................................. 9 Pejzaż naturalnym bogactwem powiatu ............................................................................... 12 Kalejdoskop dziejów ........................................................................................................... 13 Łosice na Podlasiu ........................................................................................................ 13 Łosickie w powstaniach narodowych ........................................................................... 17 Rewolucja 1905 roku .................................................................................................... 19 Świt wolności i rok 1920 ............................................................................................... 20 Ludowo-narodowe lata między wojnami ....................................................................... 22 Druga wojna światowa i trudne lata powojenne .............................................................. 24 Dziedzictwo kulturowe i historyczne .................................................................................... 34 Grodziska .................................................................................................................... 34 Szlak ziemiańskich siedzib .......................................................................................... 35 Ciekawostki, tajemnice i sensacje ................................................................................. 44 Notatnik biograficzny (sylwetki osób sławnych, wyjątkowych i zasłużonych).................. 47 Teozofowie na Podlasiu ................................................................................................ 52 Budownictwo drewniane .............................................................................................. 54 Religie i świątynie ........................................................................................................ 58 Krzyże i kapliczki ......................................................................................................... 63 Kornicka kreda ............................................................................................................ 65 Herby .......................................................................................................................... 68 Przewodnik subiektywny po powiecie łosickim .................................................................... 70 Borsuki ....................................................................................................................... 70 Chlebczyn ................................................................................................................... 72 Chłopków ................................................................................................................... 73 Chotycze ..................................................................................................................... 75 Czeberaki .................................................................................................................... 78 Górki ........................................................................................................................... 80 Hadynów ..................................................................................................................... 83 Hołowczyce ................................................................................................................. 86 Hruszniew ................................................................................................................... 90 Huszlew ...................................................................................................................... 93 Łosice .......................................................................................................................... 95 Mszanna ..................................................................................................................... 101 Niemojki .................................................................................................................... 103 Olszanka ..................................................................................................................... 106 Ostromęczyn ..............................................................................................................108 Platerów ...................................................................................................................... 110 Próchenki .................................................................................................................... 113 Rusków ....................................................................................................................... 115 Sarnaki ........................................................................................................................ 118 Serpelice .....................................................................................................................122 Powiat łosicki 3 Stara Kornica ............................................................................................................... 124 Wólka Nosowska ......................................................................................................... 128 Oferta kulturalna i turystyczna ............................................................................................ 131 Informacja turystyczna ................................................................................................ 131 Imprezy kulturalne ...................................................................................................... 133 Lokalne stowarzyszenia ............................................................................................... 135 Propozycje rekreacji (trasy wycieczkowe, gospodarstwa agroturystyczne, ośrodki wypoczynkowe) ............................................................................................... 136 Kącik kulinarny ........................................................................................................... 139 Kolekcje muzealne ....................................................................................................... 140 Welcome to Łosice County ................................................................................................... 143 Illustrations ........................................................................................................................ 144 Indeks geograficzny............................................................................................................. 149 Definicje............................................................................................................................ 153 Wybrane pozycje bibliograficzne........................................................................................... 155 4 Tradycja Mazowsza Od Wydawcy d 2004 roku Mazowieckie Centrum Kul- wani Czytelnicy bez trudu rozszerzą swoją Otury i Sztuki (obecnie Mazowiecki Insty- wiedzę w tym zakresie, sięgając do publikacji, tut Kultury) publikuje kolejne tomy z serii Tra- których tytuły autorzy zamieszczają w Biblio- dycja Mazowsza. Są to monograficzne opraco- grafii. Książka zawiera też indeks geograficz- wania prezentujące walory historyczne i etno- ny, a na końcu Definicje – określenia pojęć graficzne powiatów województwa mazowiec- dotyczących dziedzictwa kulturowego; słowa, kiego. Cel jest ambitny, a przy tym trudny – nie które wymagają zdefiniowania oznaczamy tylko ze względu na liczbę tomów, jakie chcemy w tekście podkreśleniem. wydać w całym cyklu, ale przede wszystkim ze W tym miejscu konieczne są uściślenia względu na założenia merytoryczne. określeń użytych w tytule serii Tradycja Ma- Docelowo planujemy wydanie 38 tomów, zowsza. Przewodnik subiektywny. odpowiadających liczbie powiatów w woje- Mówiąc o tradycji, trzeba uwzględnić wie- wództwie