O CEBREIRO SARRIA PALAS DE REI ARZÚA > TRIACASTELA > PORTOMARÍN > MELIDE > ARCA (O PINO) 21,8 km 22,2 km 14,6 km 18,5 km 154,7 km a Santiago por San Xil 114,9 km a Santiago 67,7 km a Santiago 38,7 km a Santiago 161,7 km a Santiago por Samos Igrexa de Santa María a Real, O Cebreiro Convento da Mercé, Sarria Igrexa de Santa María de Melide Ermida de Santa Irene, O Pino QUE VER QUE VER QUE VER QUE VER O Cebreiro é a porta de entrada do Camiño en Galicia. Desde o punto de vista natural, O Cebreiro forma par- A conxunción de bosque e arte monumental segue a No descenso ao río Miño chegamos a Portomarín. A vila O Camiño continúa recollido pola frondosidade dos feudais (s. XV)— cómpre tomar un pequeno desvío. Desde Arzúa afrontamos os últimos quilómetros do Cruzamos o río Raído e logo varias aldeas: Cortobe, No Cebreiro, o santuario de Santa María a Real, templo As igrexas románicas de Santiago de Barbadelo e de O castelo de Pambre, construído por Gonzalo de Ulloa. Na aldea de Santa Irene, ermida dedicada á santa mártir No ascenso deixamos atrás o Bierzo, o río Valcarce e te dun Espazo de Interese Comunitario, pertencente á presidir a ruta. Saíndo de Sarria cruzamos por bosques que agora se alza despois do leito fluvial foi reconstruí- bosques e aberto a un tempo á sorpresa dos seus mo- De regreso, penetramos xa na provincia da Coruña Camiño: 38,7 en total. Dividirémolos en dúas etapas, Pereiriña, algunhas con resonancia xacobea como A de orixe prerrománica (s. IX-X) vinculado coa lenda do San- Santa María, esta na aldea de Ferreiros. O encoro de Be- Aberto ao público desde 2010. A igrexa de traza románica portuguesa, construída grazas á achega de dous nobres topónimos como Herrerías, que mantén a memoria Rede Natura que engloba os sistemas montañosos dos autóctonos de carballos e paisaxes rurais de grande da nos anos sesenta do século XX, pois a antiga, medie- numentos —como o castelo de Pambre ou a zona mo- e alcanzamos as aldeas de O Leboreiro, Desecabo e de 18,5 e 20,2 km. Hai quen aposta por facer a ruta Calzada, A Calle, Ferreiros —de novo, a referencia ao ve- to Grial. O conxunto de pallozas —vivendas prerromanas lesar, que nos permite ver (principalmente no verán) as do Leboreiro: destaca o tímpano da portada e as pinturas que vivían preto de alí (s. XVIII). E a “fonte santa” (s. XVII): dunha antiga industria local. O Cebreiro é unha aldea Ancares e o Courel, dúas impagables mostras de rique- atractivo. A ruta, que pasa por Barbadelo, ten un iti- val, xace baixo as augas do encoro de Belesar. Á nova numental de Melide—. Estamos na comarca da Ulloa, Furelos, onde engaiola a beleza da paisaxe. restante nun só día, durmindo no albergue do Monte llo oficio dos que, entre outras funcións, arranxaban as de forma circular; unha delas funciona como museo etno- ruínas mergulladas do vello Portomarín, entre elas a anti- murais do s. XVI. En Furelos, magnífica ponte medieval. as súas augas posúen, segundo a tradición, propiedades de orixe prerromana, pertence ao concello de Pedrafita za paisaxística e etnográfica. nerario alternativo que enfila recto cara a Ferreiros. Xa vila trasladouse, pedra a pedra, a igrexa-fortaleza de inmortalizada pola escritora Emilia Pardo Bazán na súa do Gozo pero é aconsellable realizar dúas etapas, con ferraduras dos cabalos—, A Salceda, Santa Irene —onde gráfico—. E desde o punto de vista gastronómico, oqueixo ga ponte romano-medieval sobre o río Miño. No poboado Melide (450 m) é centro xeográfico de Galicia e po- Na zona histórica de Melide, destaca a portada da igrexa curativas para a pel. do Cebreiro e á provincia de Lugo. Está situada a 1.300 no concello de Paradela pasamos pola parroquia das San Nicolao ou de San Xoán —que pertencía á Orde de célebre novela Los pazos de Ulloa (1886). descanso en Arca. hai albergue de peregrinos— e A Rúa, xa ás portas de Neste tramo alcanzamos a altura máxima do Camiño do Cebreiro, afamado produto con Denominación de actual, a igrexa románica de San Pedro e, sobre todo, a de súe unha enraizada tradición xacobea. Aquí, o Cami- románica de San Pedro, un cruceiro gótico dos máis anti- metros de altitude, o que nos permite gozar dunhas Cortes. A primitiva igrexa —coñecida agora coma Santa San Xoán de Xerusalén, despois chamada Orde de Mal- Arca, capital do municipio do Pino, o último concello O Pedrouzo é o núcleo principal da parroquia de Arca (O Francés en Galicia, o porto do Poio, de 1.335 m de alti- Orixe. San Nicolao (hoxe de San Xoán), construída por un obra- Abandonamos Palas de Rei polo Campo dos Romeiros, ño Francés recibe os peregrinos da ruta máis antiga, gos de Galicia (s. XIV), Santa María de Melide e a igrexa Saímos da vila de Arzúa pola rúa do Carme. Nesta eta- panorámicas extraordinarias de sedutora paisaxe ga- María de Loio— foi a casa nai da Orde de Santiago da ta—, tamén a portada da igrexa de San Pedro e un dos antes de Santiago. En toda a etapa atoparemos bares Pino). Poboación de servizos ao pé da N-547, conta con va- tude. Antes e despois do cumio, aldeas xurdidas ao am- doiro de discípulos do Mestre Mateo. Portomarín produce lugar de encontro de peregrinos onde tradicionalmen- o Camiño Primitivo. A monumentalidade da súa zona de Sancti Spiritus (s. XIV-XV); o Museo Terra de Melide, pa alternaremos a paisaxe de bosques e prados (car- laica con vellas montañas e perfís suaves. Neste tramo pasaremos por varias aldeas con enraizada Espada, fundada en 1170 en Extremadura. arcos da ponte romana, actualmente ao pé da ermida ou tabernas onde tomar algo e fontes para refrescár- riada oferta hostaleira. Ao longo do ano organízanse aquí paro do Camiño como Hospital da Condesa, Padornelo, unha das augardentes (o licor obtido por destilación do te se organizaban os grupos que, espontaneamente, se antiga é hoxe testemuño do esplendor das peregri- etnográfico. Os queixos con denominación de orixe Ar- ballos, eucaliptos, froiteiras e campos de labranza) con tradición xacobea, entre elas: Hospital da Condesa, que de Santa María das Neves. monos. feiras de gando, festas gastronómicas, mostras ecuestres e O párroco máis famoso deste lugar, Elías Valiña (1929- O Biduedo, Fillobal, Pasantes ou Fonfría, e frondosos A dobre condición de clérigos e cabaleiros que osten- bagazo da uva) máis recoñecidas de Galicia, que é obxecto formaran co transcorrer da peregrinación. Para chegar nacións. A súa orixe quizais sexa romana. Foi repo- zúa-Ulloa e os melindres (rosquillas). A uns 8,5 km, fóra tramos polo asfalto da estrada Nacional 547. Teñamos lembra o centro fundado a finais do século IX por dona concertos de bandas populares ou música folk. 1989), emprendeu nos anos 80 do século XX a sina- bosques autóctonos. taban os membros da Orde de Santiago procede preci- dunha festa anual. ao castelo de Pambre —singular fortaleza supervivente boada no século XIII polo rei Afonso IX. do Camiño, a igrexa prerrománica de Toques (s. XI). especial precaución cos vehículos, pois teremos que Egido, e a aldea de Pardonelo, onde se instalou a hospita- lización, con frechas amarelas, de toda a ruta desde samente desta fusión entre a comunidade guerreira de das revoltas sociais dos irmandiños contra os señores cruzar varias veces pola calzada. laria Orde de San Xoán de Xerusalén. Francia a Compostela. Desde entón, a frecha amarela Cáceres e os cóengos de Loio. é símbolo do Camiño. HOSPITAL PALAS DE REI O CEBREIRO DA CONDESA FERREIROS Albergue - 104 prazas ALTO DE SAN Albergue dos Chacotes - 112 prazas ARZÚA Albergue - 22 prazas PADORNELO ALTO DO POIO FONFRÍA BARBADELO MERCADO PERUSCALLO Albergue - 20 prazas SANTA IRENE LIÑARES ROQUE O BIDUEDO SARRIA DA SERRA A BREA O COUTO Albergue de Palas de Rei - 64 prazas SAN XIAO CASANOVA MELIDE Albergue - 60 prazas A CALZADA A BOAVISTA A SALCEDA AS RAS A RABIÑA O EMPALME 1.300m 1.283m 1.335m 1.290m Albergue - 18 prazas RENTE 638m CORTIÑAS 661m A PENA 645m O CARBALLAL AS BARROSAS A PEROXA A CALLE Albergue - 36 prazas 1.230m 1.270m 1.242m Albergue - 36 prazas 629m LEIMÁN 642m 663m 643m MOIMENTOS A PARROCHA 558m A PONTE Albergue do Mato - 21 prazas Albergue - 140 prazas 388m 388m 405m ARCA (O PINO) 1.190m AS PAREDES 600m 645m MOUTRAS PORTOMARÍN 535m DO CAMIÑO O LEBOREIRO 388m 340m 382m 362m 377m 310m 566m 626m 645m 645m FURELOS 351m 361m Albergue de Arca - 126 prazas FILLOBAL 454m 504m VILACHÁ Albergue - 90 prazas 470m CAMPAÑA 628m 440m 454m 423m 408m 957m TRIACASTELA MORGADE MIRALLOS AS ROZAS 421m 387m 280m PASANTES Albergue - 56 prazas A BREA 800 m RAMIL 650m 636m 637m MARCADOIRO PREGONTOÑO VILEI 575m 380m A RÚA 698 m 662 m 522m 336m 275m 4,4 km 2,4 km 2,8 km 3,4 km 7,2 km 1,6 km 4,4 km 9,1 km 8,7 km 3,5 km 5,7 km 5,4 km 11,1 km 5,4 km 2 km TRIACASTELA PORTOMARÍN MELIDE ARCA(O PINO) > SARRIA > PALAS DE REI > ARZÚA > SANTIAGO 18 km por San Xil 25 km 14,3 km 20,2 km a Santiago 25,1 km por Samos 92,7 km a Santiago 53,1 km a Santiago 132,9 km a Santiago por San Xil Igrexa de Santiago de Triacastela Igrexa de Vilar de Donas, Palas de Rei Albergue de Ribadiso, Arzúa Praza do Obradoiro, Santiago de Compostela QUE VER QUE VER QUE VER QUE VER A Galicia máis xenuína, con toda a súa maxia de bos- Xil, Montán, Pintín, Calvor e San Mamede do Camiño— O lugar de Castromaior, ao que chegamos a través da de Santiago.