Lược Sử Phật Giáo và Hồi Giáo tại Afghanistan Alexander Berzin Người dịch: Thích nữ Tịnh Quang Buddhist Nun Association in California publishes-2012 MỤC LỤC THAY LỜI TỰA CHƯƠNG I LƯỢC SỬ PHẬT GIÁO & HỒI GIÁO TẠI AFGHANISTAN Địa lý Sự hiện diện của Phật Giáo vào buổi đầu Trường phái Nhất Thiết Hữu Bộ và Vương quốc Graeco-Bactrian Thời đại Kushan Người White Huns và Turki Shahis Tây Thổ Nhĩ Kỳ (The Western Turks) Thời đại Umayyad và sự mở đầu của Hồi giáo Liên minh Tây Tạng Đầu thời kỳ Abbasid Cuộc nổi loạn chống lại đế chế Abbasids Triều đại Tahirid, Saffarid, và Hindu Shahi Triều đại Samanid, Ghaznavid, và Seljuk Triều đại Qaraqitan và Ghurid Thời kỳ Mông Cổ (Mongol) CHƯƠNG II SỰ GIAO THOA LỊCH SỬ GIỮA VĂN HÓA PHẬT GIÁO & HỒI GIÁO TRƯỚC TRIỀU ĐẠI MONGOL Giới thiệu: Khuynh hướng viết sử Phần I: Thời đại Umayyad Caliphate (661 - 750 CE) 1- Sự truyền bá của Phật giáo tại Trung Á và những vùng phụ cận trước kỷ nguyên Ả Rập 2- Sogdia và Bactria trước thời kỳ Umayyad 3- Sự chạm trán đầu tiên của Tín hữu Hồi giáo và Phật tử Châu Á 4 -Sự xâm tràn của những người Hồi giáo Đầu Tiên vào Tiểu Lục Địa Ấn Độ 5- Tây Tạng trước lúc giáo sĩ Hồi giáo đầu tiên Đến 6- Sự mở rộng thêm đế chế Umayyad ở West Turkistan Phần II: Đầu thời kỳ Abbasid (750 - Giữa Thế Kỷ 9 CE) 7- Sự vượt lên của đế chế Abbasids và sự suy tàn của nhà Đường Trung Quốc 8- Sự cải đạo của người Eastern Turks (Đông Thổ Nhĩ Kỳ) 9- Sự chuyển đổi tôn giáo của người Duy Ngô Nhĩ (Uighurs) 10- Sự tranh chấp của bè phái Hồi giáo và tuyên ngôn chiến tranh của Hồi giáo 11- Ý đồ chính Trị - tôn giáo của Tây Tạng vào cuối thế kỷ thứ 8 12- Việc thành lập những vương quốc Phật giáo bởi người Uighurs (Duy Ngô Nhĩ) Phần III: Sự truyền đạo của Hồi giáo xuyên qua những bộ tộc Thổ Nhĩ Kỳ (840 - 1206 CE) 13- Sự thành lập những đế chế mới tại Trung Á 14-Sự thành lập hai quốc gia Phật giáo Thổ Nhĩ Kỳ đầu tiên 15- Chiến dịch Qarakhanid chống lại Khotan 16- Phân tích về việc bao vây Khotan 17-Tangut, Tây Tạng, và Bắc Tống vào thế kỷ 11 18- Đế chế Ghaznavids và Seljuqs 19-Sự phát triển tại Trung Á ở thế kỷ 12 20- Những chiến dịch của Ghurid vào Tiểu Lục Địa Ấn Độ THAY LỜI TỰA Alexander Berzin sinh năm 1944 tại Hoa Kỳ, là một học giả, dịch giả và là giáo sư Phật học uy tín của truyền thống Tây Tạng. Tốt nghiệp Cử nhân ngành Đông phương học năm 1965, Tốt nghiệp Tiến sĩ năm 1972 chuyên khoa Ngữ văn Trung Quốc, Sanskrit, và Ấn Độ Học tại Đại học Harvard. Từ năm 1969 đến nay ngoài công việc dịch thuật nghiên cứu ông ta còn là một Cư sĩ tu tập với các bậc thầy của bốn truyền thống Tây Tạng. Vị thầy chính của ông ta là ngài Tsenzhab Serkong Rinpoche, vị Lạt Ma Debate Partner cuối cùng và là người phụ tá cho Đức Đạt Lai Lạt Ma. Berzin đã có chín năm làm thư ký và thông dịch cho ngài qua những chuyến công du thế giới, Berzin cũng là nhà phiên dịch những bài Pháp thoại của Đức Đạt Lai Lạt Ma khi có dịp đi cùng ngài. Từ năm1983, Berzin đã du lịch vòng quanh thế giới để giảng dạy Phật pháp, Triết học, và Lịch sử Tây Tạng–Mông Cổ tại những trường Đại Học Phật giáo của hơn 70 quốc gia, với những nơi có cộng đồng người Mỹ Latin, Phi châu, Trung Á, và Trung Đông. Những bài giảng của ông ta được xuất bản trong nhiều ngôn ngữ. Là một Học giả uy tín đương đại, với tư cách là Phật tử, Berzin trình bày lịch sử rất cởi mở và khách quan. Những tài liệu mà ông ta tham khảo trong tác phẩm này bao gồm chứng liệu lịch sử của các nhà sử học Hồi giáo, Phật giáo, và Đông Tây kim cổ. Nhiều tài liệu cho thư mục tham khảo trong này là Text books của khoa Sử học, Đông phương học của các trường Đại học Hoa Kỳ. Là một hành giả, không bẻ cong ngòi bút theo tư kiến Tôn giáo, Berzin không cho rằng sự suy tàn của Phật giáo tại Tiểu lục địa Ấn Độ và Trung Đông là hoàn toàn do những kẻ bạo chúa Hồi giáo vì cuồng tín, nhưng đúng hơn không ngoài ý đồ chính trị, kinh tế và lãnh thổ. Và Phật giáo măt dù đã có mặt buổi đầu trên con đường thương mại Tơ Lụa, và một thời đã được truyền bá vào lãnh thổ Afghanistan, Iran và khắp Trung Á, nhưng với triết lý từ bi và bất bạo động đã nhường chỗ cho tham vọng chính trị và lãnh thổ, và như con nước trong dòng sông hiền hòa, nhẹ nhàng xuôi chảy ra biển cả, bỏ lại đằng sau những tham vọng hão huyền. Trong tác phẩm này, Berzin cho chúng ta thấy được một bức tranh tổng thể từ hậu bán thế kỷ VII và đầu thế kỷ XIII, những cuộc giao thoa tư tưởng, văn hóa, kinh tế, chính trị không chỉ là Phật giáo và Hồi giáo, bên cạnh đó là Ma Ni giáo, Zoroastrianism (Đạo Thờ lửa), Kỳ Na giáo…đều cùng tồn tại và phát triển. Phật giáo và Hồi giáo từ thế kỷ IX đế thể kỷ XII đã từng sống hòa bình với nhau tại Trung Á. Berzin không bỏ qua những giai đoạn đau thương đã là nguyên nhân suy tàn của Phật giáo Tại Ấn Độ và Trung Đông: Hậu bán thế kỷ III, Kartir, một Giáo sĩ cao cấp của Đạo thờ lửa đã hạ lệnh phá hủy nhiều tu viện Phật giáo.Thế kỷ VIII, Vua Hồi giáo al-Mahdi tàn phá Chùa Viện Phật giáo. Thế kỷ thứ IX, vua Hồi giáo Abbasids là al-Saffar đã cướp đoạt các tu viện Phật giáo tại Kabul Valley và Bamiyan, và lôi những bức tượng "Phật thờ" ra khỏi những tu viện như là chiến tích chiến tranh và gửi đến vua Calip. Sự chiếm đóng quân sự khắc nghiệt này là cú đòn hà khắc đầu tiên chống lại Phật giáo trong khu vực Kabul. Thế kỷ XI, vua Hung Trắng là Mihirakula (Đại Tộc Vương) bị tác động bè phái ghen tị của tín đồ Cơ đốc giáo, Ma Ni giáo và Hồi giáo đã ra lệnh đàn áp Phật giáo, phá sập 1400 tu viện, sát hại nhiều tăng sĩ… Đọc từ đầu đến cuối, chúng ta sẽ thấy rằng con đường truyền bá của Phật giáo chỉ đi theo mục tiêu trí tuệ và từ bi, dẫu rằng những nhà lãnh đạo chính trị không ít nhiều đã lợi dụng nó cho ý đồ danh lợi của mình. Xuyên suốt chiều dài lịch sử truyền bá Tôn giáo Trung Á, các nhà sử học đều có chung một quan điểm rằng: “Duy nhất Phật giáo trong suốt thời kỳ lịch sử truyền bá đã không làm thương tổn đến một giọt máu đồng loại trên con đường chinh phục”. Tài liệu này là một bức tranh tổng quát với những mốc son chi tiết về chính trị, kinh tế, lãnh thổ, và văn hóa của Trung Á, và con đường huyền thoại Tơ Lụa cũng là một chứng nhân của lịch sử. Người dịch sẽ cố gắng hoàn thành tập II (Phật giáo & Hồi giáo thời Mongol và Hậu-Mongol) để cống hiến độc giả, các nhà nghiên cứu chuyên ngành trong thời gian tới. Nếu quí vị muốn tham khảo bản tiếng Anh, xin vào đường link này: http://www.berzinarchives.com/web/en/archives/study/history_buddhism/buddhism_central_asia /history_afghanistan_buddhism.html California tháng 5/2012 Người dịch Thích nữ Tịnh Quang CHƯƠNG I LƯỢC SỬ PHẬT GIÁO & HỒI GIÁO TẠI AFGHANISTAN Địa lý Nhiều tông khác nhau của Phật giáoTiểu thừa đã có mặt tại Afghanistan từ buổi đầu, dọc theo những vương quốc nằm trên các tuyến đường thương mại Trung Á. Những vương quốc chính là Gandhara và Bactria. Gandhara bao gồm các lãnh thổ của cả hai khu vực, khu vực Punjab của người Pakistan và Khyber Pass thuộc về Afghanistan. Cuối cùng, phân nửa Afghanistan, từ Khyber Pass đến Kabul Valley có được tên là Nagarahara, trong khi phía Punjabi giữ lại tên Gandhara. Bactria kéo dài từ hướng bắc Kabul Valley và bao gồm miền nam Uzbekistan và Tajikistan. Phía bắc của nó, thuộc trung tâm Uzbekistan và hướng tây bắc Tajikistan nằm trên vùng Sogdia. Vùng phía nam của Bactria nằm ngay hướng bắc của Kabul Valley là Kapisha; trong khi vùng phía bắc về sau được đặt tên là Tocharistan. Sự hiện diện của Phật Giáo vào buổi đầu Theo sử liệu Tiểu thừa buổi đầu về Đức Phật, chẳng hạn như kinh văn của Nhất Thiết Hữu Bộ ( Sarvastivada)-Kinh Phổ Diệu (Skt. Lalitavistara Sutra), hai anh em nhà lái buôn, Tapassu và Bhallika từ Bactria, trở thành đệ tử đầu tiên tiếp nhận giới pháp. Điều này xảy ra sau tám tuần khi Đức Phật Thích Ca Mâu Ni giác ngộ dưới cội Bồ đề, theo truyền thống, sự kiện này được ghi nhận vào năm 537 BCE (trước kỷ nguyên).