MOKUNA LXXVII NokaPöÿinookaMokuFairAmerican olo akula këia poÿe ma luna o ko läkou mau waÿa a pili i ka Hmoku kuna, a piÿi akula nö hoÿi i luna o ka moku haole. A he ÿehiku wale nö poÿe o ka moku haole. A ma luna hoÿi o këlä moku ÿo Isaac Davis (ÿAikake) a ÿo ke käpena ÿöpio me ÿelima wale nö haole a luina ma waho aÿe o këlä mau mea i höÿike mua ÿia aÿe nei. Ua hoÿokipa maikaÿi loa ÿia maila ÿo Kameÿeiamoku mä ma luna o këlä wahi moku haole, eia naÿe me ia hana maikaÿi nö o këlä poÿe o ka moku, ua paÿa loa nö ka hoÿohiki luli ÿole a këia mähoe Kameÿeiamoku, ÿoiai, aia nö paha ka hoÿomanaÿo o këlä hili ÿia ÿana o kona kua i ke kaula e ka haole ke ÿoni ala i loko o kona mau hoÿomanaÿo ÿana. Ua neÿe akula këia poÿe o nä ÿauwaÿa a hoÿopuni aÿela i këlä poÿe haole o luna o këlä wahi moku ÿuÿuku. Ua lälau akula nä lima o Kameÿeiamoku iä Meka ÿöpio, ÿo ia hoÿi ke keiki a këlä Käpena Meka o ka moku ÿEleanora, a hoÿolei akula iä ia i loko o ke kai, a ua lele aÿela nö hoÿi kekahi poÿe o läkou a pepehi ihola i kekahi mau haole. Ua pakele mähunehune ke ola o ÿAikake Davis, a ÿo ke kupuna käne hoÿi o Miss Lucy Peabody, a ua hoÿopakele ÿia kona ola me ke kau nö naÿe o nä palapü ÿeha i luna o kona kino, a ÿo ka mea kupaianaha nö naÿe, ua lapaÿau ponoÿï ÿia nö ko ÿAikake mau palapü e Kameÿeiamoku ma hope koke iho, a i kona lawe pio ÿia ÿana aku nö hoÿi no uka o ka ÿäina. ÿO kekahi waiwai i loaÿa ma luna o ua wahi moku kia lua nei, a he pükuniahi nui, a ÿo ia ka pükuniahi i kapa ÿia mai ma hope ÿo Lopaka, a ÿo kekahi hoÿi o nä pü kaulana loa ma nä kaua naÿi aupuni a Kamehameha ma hope mai. Ua loaÿa pü nö hoÿi he mau pü kau poÿohiwi, he mau pahikaua, mau koÿi ÿoki läÿau, ka pauka, a me kekahi mau lole komo lehulehu a me kekahi mau waiwai lehulehu ÿë aÿe. ÿO këia mau waiwai lehulehu, ua lawe ÿia akule e këia mähoe Kameÿeiamoku a hoÿokupu ÿia akula iä Kamehameha, a ua häÿawi pü ÿia akula nö hoÿi ÿo Isaac Davis he pio a häÿawi pü ÿia iä Kamehameha, a lilo aÿela ÿo ia i punahele iä Kamehameha ma ia hope mai, a i kökua pü nö hoÿi ma kona ÿaoÿao i nä kaua lehulehu a hiki wale nö i kona ÿapu köheoheo ÿia ÿana e Keÿeaumoku, ka makua käne o Kaÿahumanu 339 ma hope mai, a i höÿea mai hoÿi ma muli o ko ÿIkaÿaka Davis kökua malü ÿana iä Kaumualiÿi, ma ka höÿike ÿana iä ia no ka manaÿo pepehi malü ÿia o ia aliÿi e nä aliÿi ma lalo o Kamehameha ma Honolulu, a ma hope iho hoÿi o ka ÿike ÿana o Kaumualiÿi me Kamehameha. Ua pöÿino këia moku ma muli o këlä hoÿohiki a këia mähoe Kameÿeiamoku, a ma muli hoÿi o ka hili ÿia ÿana o kona kua i ke kaula e ka haole, a ua ÿölelo ÿia nö naÿe na këia Käpena Meka nö i hili ke kua o Kameÿeiamoku i ke kaula, a ua pänaÿi ÿia akula nö këia hili ÿana ona i ke kaula i këia aliÿi kiÿekiÿe o Hawaiÿi nei, ma ka make ÿana o käna keiki i këia mähoe. Ma muli nö hoÿi o këia hana a Kameÿeiamoku, ua kapa ÿia ÿo ia ma hope mai “ka mähoe wäwahi moku.” I ke kü ÿana aku hoÿi o këlä moku o Käpena Meka i Kealakekua, a ma ka moÿolelo o ka mea käkau moÿolelo Kamakau, ua höÿike aÿe ÿo ia ÿo ka lä 17 ia o Malaki, i ka makahiki 1790, ÿo ia ka lä i kü hou ai këlä moku ÿEleanora i Kealakekua, a i ke kü ÿana ua lele akula ÿo John Young (ÿOlohana) i uka o ka ÿäina, a e lawe pü ana hoÿi me kekahi pü a me kekahi pahikaua, a he 46 nä makahiki o ÿOlohana ia manawa. Ia manawa, ua nui ka makemake o ke Aliÿi Kamehameha i ka haole, ma muli o kona makemake e loaÿa kekahi mau mea kökua iä ia ma ka hoÿohana ÿana i käna mau lako kaua haole. Ua makemake pü nö hoÿi ÿo Kamehameha i mea aÿo aku i kekahi o kona poÿe känaka i ka lawelawe ÿana i nä mea kaua o nä haole. Ma këia lele ÿana o Keoni Ana, i kapa ÿia aku hoÿi ÿo ÿOlohana ma ia hope mai, ua hele mäkaÿikaÿi akula ÿo ia i uka o ka ÿäina, a ua hala loa akula ma uka o Kaÿawaloa a i ka hoÿi ÿana mai o ka waÿapä i ka moku ÿEleanora, ua ÿike ihola ÿo Käpena Meka, ÿaÿole ÿo John Young me ka poÿe i hoÿi mai, no laila, ua hoÿokani ÿia nä pü kähea no ka mea i hoÿi ÿole mai. ÿO këia kumu o ko ÿOlohana hoÿi ÿole mai i ka moku, ua ÿauÿa ÿia ÿo ia e ke Aliÿi Kamehameha e noho me ia, a ÿo kekahi nö hoÿi ua lohe ihola ÿo ÿOlohana i ka make ÿana o këlä moku kia lua iä Kameÿeiamoku, a ua hopohopo loa ÿo Kamehameha o lohe aku këlä käpena loko ÿino, a hana hou ÿo ia i nä hana hoÿomäinoino i nä känaka e like me käna i hana ai ma Olowalu, Maui, ÿoiai, ua haÿi ÿia akula iä Kamehameha ka hana luku wale a këia moku ÿEleanora i ka poÿe känaka ma Maui, a ua kau aÿela ÿo Kamehameha i ke kapu i kona poÿe känaka, ÿaÿole loa kekahi o läkou e holo i kahi o këlä moku pepehi kanaka. ÿO kekahi kumu nö hoÿi o këlä päpä ÿana, ua ÿano 340 hopohopo nö ÿo Kamehameha o höÿike ÿia aku iä Käpena Meka ka make ÿana o käna keiki, a lilo ÿiÿo nö paha ia i mea nona e hoÿokau hou ai i ka hoÿopaÿi ÿo ka make ma luna o nä känaka Hawaiÿi e holo aku ana e kälepa me ia i nä waiwai ulu o ka ÿäina. No ÿelua lä ke kali ÿana o ua moku ÿEleanora nei no ka hoÿi aku o ÿOlohana i ka moku, akä, a hala ia mau lä ÿelua, ÿaÿole loa ÿo ÿOlohana i hoÿi hou aku i ka moku ona i holo mai ai, a ÿo kona noho nö ia i ke alo o Kamehameha, a lilo pü aÿela läua me ÿIkaÿaka Davis i mau haole punahele loa i ke Aliÿi Kamehameha, a ua häÿawi ÿia nö hoÿi e Kamehameha kekahi mau aliÿi wähine koko kiÿekiÿe i mau wähine na këia mau haole, a mai këia mau haole mai hoÿi i ke alo o Kamehameha i puka mai ai kekahi mau aliÿi hapa haole kiÿekiÿe loa o Hawaiÿi nei, a ÿo ke keiki nö hoÿi a ÿOlohana kekahi i lilo i kuhina nui no ke aupuni o Kauikeaouli ma hope mai, a i ÿike ÿia ma ka inoa ÿo Keoniana, ke kuhina nui. No kä ÿIkaÿaka Davis mau pua hoÿi, ua ÿike nö hoÿi käkou i këia manawa, ÿo ia nö hoÿi këlä makuahine näna i kükulu ka Hui Makuahine o Kaÿahumanu i këia manawa, ÿo ia hoÿi ÿo Miss Lucy Peabody e ola mai nei, ÿo ia kekahi o nä moÿopuna wähine a këia ÿIkaÿaka Davis. No këlä pöä ÿia ÿana o këlä moku kia lua e Kameÿeiamoku, eia ka mea i käkau ÿia e Jarves, ka mea käkau moÿolelo Hawaiÿi, a i höÿike ÿia hoÿi ma käna puke moÿolelo o Hawaiÿi nei, a e höÿike ana hoÿi i ka ÿäpono ÿole o ke Aliÿi Kamehameha i ka hana a Kameÿeiamoku i hana ai i këlä hana pöä moku, a pepehi hoÿi i nä haole o luna o këlä moku: “Ua inaina loa ÿo Kamehameha no ka hana hoÿomäinoino a Kameÿeiamoku i lawelawe ai no këlä moku kia lua, ÿoiai, ua hahai ÿole akula ÿo Kameÿeiamoku i këlä känäwai a Kamehameha i kau ai no ka maluhia o kona aupuni, a i ÿike ÿia hoÿi ma ka inoa ke Känäwai Mämalahoa, akä, ma muli paha o ka paÿa pono ÿole o kona külana aupuni ia manawa, ua hiki ÿole iä ia ke hoÿokau aku i ka hoÿopaÿi ma luna o Kameÿeiamoku. Ua hoÿähewa loa aku naÿe ÿo ia i këia makua aliÿi ona no këia hana maikaÿi ÿole äna i hana ai i këlä moku haole. A i ka manawa äna e nuku ana iä Kameÿeiamoku, ua heleleÿi nä waimaka o Kamehameha no ka ÿeha loa o kona manaÿo no këia hana a kona hulu makua käne i nä haole, a ua kauoha ÿo ia e huki ÿia këlä moku kuna i uka o ka ÿäina, a waiho ÿia me ka manaÿo nö e hoÿihoÿi hou aku i ka ÿona nona ia moku i ka manawa paha e kiÿi hou ÿia mai ai, a 341 e höÿike ana këia i ke ÿano kaulike nö o ka manaÿo o këia Aliÿi Nui Kamehameha.” Ua höÿike hou ÿia nö kekahi moÿolelo e pili ana nö i këia moku ÿEleanora, ÿo ia hoÿi ma mua o ka holo ÿana o ua moku nei i Maui, a i hana ai hoÿi i këlä hana hoÿomäinoino i nä känaka ma Olowalu, ua manaÿo nö kä ÿo Kaÿiana e lawe pio i këia moku, a e pepehi hoÿi i ka poÿe o luna o këlä moku, a e hoÿohana ÿia hoÿi këia hana pöä i këlä moku i ka manawa e kaulaÿi ÿia ana nä peÿa o ua moku nei.