Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 5, Sayı 2, 2018 Journal of Theology Faculty of Bulent Ecevit University, Vol. 5, No. 2, 2018 BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ JOURNAL OF THEOLOGY FACULTY OF BÜLENT ECEVİT UNIVERSITY ISSN: 2148-3728 ISSN: 2148 - 9750 (çevrimiçi) Dergimiz ULAKBIM, ISAM, ASOS INDEX ve Ideal Online tarafından dizinlenmektedir. Cilt 5 Sayı 2 Yıl 2018 Volume 5 Number 2 Year 2018 İLETİŞİM/CONTACT Dergi Yazışma Adresi / Correspondence: Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Editörlüğü, P. K. 67100 İncivez/Zonguldak Tel: (372) 257 40 10 / 1555, Faks: (372) 257 40 57 – (372) 257 69 27 E-posta / E-mail: [email protected] Ağ Adresi / Web Adress: http://dergipark.ulakbim.gov.tr/beuifd Yayın Hizmetleri ve Baskı / Publishing Services and Printing: BULUŞ Tasarım ve Matbaacılık Hizmetleri, Bahriye Üçok Caddesi 9/1 Beşevler, 06500 Ankara, Türkiye Tel: (0312) 222 44 06 • Faks: (0312) 222 44 07 • E-posta: [email protected] Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (BEÜİFD), yılda iki kez yayımlanan hakemli, bilimsel, süreli bir yayın organıdır. Dergide yayınlanan yazıların her türlü içerik sorumluluğu yazarlara aittir. Yazılar, yayıncı kuruluşun izni olmadan kısmen veya tamamen başka bir yerde yayınlanamaz. II BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ JOURNAL OF THEOLOGY FACULTY OF BÜLENT ECEVİT UNIVERSITY Sahibi / Owner Prof. Dr. Mustafa ÇUFALI Rektör / Rector Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi / Zonguldak Bülent Ecevit University Editör / Editor Dr. Öğretim Üyesi Behram HASANOV Yardımcı Editör / Associate Editor Dr. Öğretim Üyesi Murat AKIN Editör Yardımcıları / Assistant Editors Arş. Gör. Mustafa DİKMEN Arş. Gör. Fatmanur DİKMEN Arş. Gör. Ahmet SAĞLAM Arş. Gör. Yasemin HOLOĞLU Sorumlu Yazı İşleri Müdürü / Managing Editor Dr. Öğretim Üyesi Ali ARSLAN Yayın Kurulu / Editorial Board Prof. Dr. Adnan DEMİRCAN (İstanbul Üniversitesi) Prof. Dr. Ali KÖSE (Marmara Üniversitesi) Prof. Dr. Bayram Ali ÇETİNKAYA (İstanbul Üniversitesi) Prof. Dr. Bilal KEMİKLİ (Uludağ Üniversitesi) Doç. Dr. Hasan MEYDAN (Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi) Doç. Dr. Harun SAVUT (Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi) Dr. Öğretim Üyesi Behram HASANOV (Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi) Dr. Öğretim Üyesi Ali ARSLAN (Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi) Dr. Öğretim Üyesi Recep ÇETİNTAŞ (Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi) Dr. Öğretim Üyesi Tahyr ASHYROV (Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi) Dr. Öğretim Üyesi Murat AKIN (Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi) Dr. Öğretim Üyesi Salih AYBEY (Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi) Dr. Öğretim Üyesi Orazsahet ORAZOV (Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi) Dr. Öğretim Üyesi Bahattin TURGUT (Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi) Dr. Öğretim Üyesi Zeki YAKA (Akdeniz Üniversitesi) Danışma Kurulu / Advisory Board Prof. Dr. Adnan DEMİRCAN (İstanbul Üniversitesi) Prof. Dr. Ahmet İNAM (Orta Doğu Teknik Üniversitesi) Dr. Öğretim Üyesi Ali ARSLAN (Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi) Prof. Dr. Ali KÖSE (Marmara Üniversitesi) Prof. Dr. Bayram Ali ÇETİNKAYA (İstanbul Üniversitesi) Dr. Öğretim Üyesi Behram HASANOV (Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi) Prof. Dr. Bilal KEMİKLİ (Uludağ Üniversitesi) Prof. Dr. Celal TÜRER (Ankara Üniversitesi) Doç. Dr. Harun SAVUT (Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi) Doç. Dr. Hasan MEYDAN (Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi) Prof. Dr. Hür Mahmut YÜCER (Karabük Üniversitesi) Prof. Dr. İsmail ÇALIŞKAN (Yıldırım Beyazıt Üniversitesi) Dr. Öğretim Üyesi Murat Akın (Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi) Prof. Dr. Oliver LEAMAN (Kentucky Üniversitesi) Doç. Dr. Saim KAYADİBİ (Malezya Uluslararası İslam Üniversitesi) Dr. Öğretim Üyesi Zeki YAKA (Akdeniz Üniversitesi) III Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 5, Sayı 2, 2018 Journal of Theology Faculty of Bulent Ecevit University, Vol. 5, No. 2, 2018 BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İLÂHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ JOURNAL OF THEOLOGY FACULTY OF BULENT ECEVIT UNIVERSITY Bu Sayının Hakem Listesi / Referee List of the Current Issue Prof. Dr. Abdülbaki Çetin (Bingöl Üniversitesi) Prof. Dr. Emine Öztürk (Kafkas Üniversitesi) Prof. Dr. Gülden Sağol Yüksekkaya (Marmara Üniversitesi) Prof. Dr. Hulusi Arslan (İnönü Üniversitesi) Prof. Dr. Nebi Mehdiyev (Trakya Üniversitesi) Prof. Dr. Nihat Karaer (Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi) Doç. Dr. Davut Işıkdoğan (Dicle Üniversitesi) Doç. Dr. Hüseyin Güneş (Şırnak Üniversitesi) Doç. Dr. İsmail Bulut (Hitit Üniversitesi) Doç. Dr. M. Nadir Özdemir (Kastamonu Üniversitesi) Doç. Dr. Yenal Ünal (Bartın Üniversitesi) Dr. Öğr. Üyesi Agil Şirinov (Azerbaycan İlahiyat Enstitüsü) Dr. Öğr. Üyesi Ahmet Çelik (Sivas Cumhuriyet Üniversitesi) Dr. Öğr. Üyesi Enis Doko (İbn Haldun Üniversitesi) Dr. Öğr. Üyesi Hüseyin Çelik (Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi) Dr. Öğr. Üyesi Macit Demirer (Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi) Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Emin Yurt (Iğdır Üniversitesi) Dr. Öğr. Üyesi Mustafa Keskin (Gaziantep Üniversitesi) Dr. Öğr. Üyesi Nurullah Agitoğlu (Şırnak Üniversitesi) Dr. Öğr. Üyesi Serkan Demir (İnönü Üniversitesi) Dr. Öğr. Üyesi Suat Koca (Ankara Üniversitesi) Dr. Öğr. Üyesi Ünal Yerlikaya (Süleyman Demirel Üniversitesi) Dr. Öğr. Üyesi Vezir Harman (Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi) Dr. Öğr. Üyesi Yusif Suiçmez (Yakın Doğu Üniversitesi) Dr. Öğr. Üyesi Zeki Yaka (Akdeniz Üniversitesi) IV Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 5, Sayı 2, 2018 Journal of Theology Faculty of Bulent Ecevit University, Vol. 5, No. 2, 2018 İÇİNDEKİLER / CONTENTS Sayfa Makaleler / Articles l Ebu’l-Leys Tefsiri Tercümesi Mukaddimesi: İstiâze Kısmının Değerlendirilmesi 167-193 The Prolegomena of the Translation of Abu Lays Quranic Exegesis: Evaluation of Part of Istiadha Prof. Dr., Hidayet AYDAR l Refik Halid Karay’ın Eserlerinde Öne Çıkan Dini ve Sosyal Temalar Üzerine Sosyolojik 195-231 Bir Analiz A Sociological Analysis of Religious and Social Themes in Refik Halid Karay’s Works Yüksek Lisans Öğrencisi, Elif DAVUN, Prof. Dr., Kemal ATAMAN l Doğu Medreselerinde Eğitim: Hakkâri Mele Nezir Medresesi Örneği 233-245 Education in The Madrasahs of The East: Hakkari Mele Nezir Madrasah Dr. Öğr. Üyesi., İslam MUSAYEV l Hadislerin Tashihi İle İlgili Tirmizi’nin Hocası Buhârî’ye Sorduğu Sorular 247-269 (Sünen Bağlamında Bir Değerlendirme) The Questions About Corrections of Hadiths by Tirmidhi to His Master al-Bukhari (An Evaluation in the Context of Sunen) Doç. Dr., Hüseyin AKYÜZ l İslâm Hukukunda Hukuka Aykırılık 271-294 Unlawfulness in Islamic Law Doktora Öğrencisi, Mehmet ERGÜN l İbrahim Sıdkı Efendi ve Kıbrıs Baf Medresesi 295-312 Ibrahim Sıdkı Efendi and The Madrasah of Baf in Cyprus Dr. Öğr. Üyesi, Bahattin TURGUT l Felsefi Bir Araç Olarak İslamofobya 313-329 Islamophobia as a Philosophical Tool Dr. Öğr. Üyesi, Emre DORMAN Tercüme / Translation l Mağrib’te Eş‘arîlik (Girişi, Şahısları, Gelişimi ve Konumu) 331-358 Asharism in Magrib (Entry, Persons, Development and Position) Dr. Öğr. Üyesi, Murat AKIN V Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Journal of Theology Faculty of Bülent Ecevit University ISSN: 2148-3728 e-ISSN: 2148-9750 BEUİFD, Aralık-December 2018, 5 (2): 167-193 Ebu’l-Leys Tefsiri Tercümesi Mukaddimesi: İstiâze Kısmının Değerlendirilmesi The Prolegomena of the Translation of Abu Lays Quranic Exegesis: Evaluation of Part of Istiadha Hidayet AYDAR Prof. Dr. İstanbul Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Tefsir Anabilim Dalı, İstanbul Professor, Istanbul University, Faculty of Theology, Department of Tafsir İstanbul, Turkey [email protected] orcid.org/0000-0002-7563-5073 Makale Bilgisi / Article Information Makale Türü / Article Types : Araştırma Makalesi / Research Article Geliş Tarihi / Received : 20 Temmuz / July 2018 Kabul Tarihi / Accepted : 13 Kasım / November 2018 Yayın Tarihi / Published : 15 Aralık / December 2018 Yayın Sezonu / Pub Date Season : Aralık / December Cilt / Volume: 5 • Sayı / Issue: 2 • Sayfa / Pages: 167-193 Atıf / Cite as Aydar, Hidayet. “Ebu’l-Leys Tefsiri Tercümesi Mukaddimesi: İstiâze Kısmının Değerlendirilmesi”. Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5/2 (2018): 167-193. İntihal / Plagiarism Bu makale, en az iki hakem tarafından incelendi ve intihal içermediği teyit edildi. This article has been reviewed by at least two referees and scanned via a plagiarism software. Yayın Hakkı / Copyright© Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi tarafından yayınlanmıştır. Tüm hakları saklıdır. Published by Zonguldak Bülent Ecevit University, Faculty of Theology, Zonguldak, Turkey. All rights reserved. Öz: Bu çalışmada Ebu’l-Leys es-Semerkandî’nin Arapça yazmış olduğu Tefsiru’l- Kur’an adlı eserinin Osmanlıcaya yapılmış tercümelerinde bulunan mukaddime üzerinde durulmaktadır. Mukaddime asıl metin olan Ebu’l-Leys tefsirinde bulunmamaktadır, dolayısıyla tercüme değil, özgün bir çalışma mahiyetindedir. Musa el-İznikî’ye ait olması kuvvetle muhtemel olan mukaddime, XV. Asır Anadolu Türkçesiyle yazılmıştır. Bilhassa dinî ve kültürel açıdan, özellikle de Tefsir ve Tasavvuf kültürü açısından önem arz eden mukaddimede, mühim tasavvufî konular, dönemin anlayışı çerçevesinde ele alınıp işlenmiştir. Dolayısıyla mukaddime, bir ölçüde müellifin yaşadığı XV. asrın tasavvuf anlayışını yansıtmaktadır. Burada, ağırlıklı olarak tasavvufî konuların ele alındığı mukaddime irdelenip tanıtılacaktır. Üzerinde durulan konulardan hareketle dönemin din ve kültür anlayışı yanısıtılmaya gayret gösterilecektir. Çalışmada mukaddime hakkında tanıtıcı