IX. Lista zał ączników: 1. Oferta turystyczna Ekomuzeów Bieszczadzkich. 2. Przykładowy opis wyników inwentaryzacji zasobów przyrodniczych dla planowanego ekomuzeum w Zatwarnicy i okolicach. 3. Przykłady propozycje (szkiców) obiektów małej architektury drewnianej zgodne z wzorcami architektury regionalnej Karpat. 4. Ekomuzeum „Trzy Kultury” w Lutowiskach – studium przypadku. 80 Dokumentacja wzorcowej ście żki kulturalno-przyrodniczej, łącz ącej elementy przyrodnicze wraz z lokaln ą kultur ą, tradycj ą. Metodologia. Zał ącznik nr 1 Oferta turystyczna Ekomuzeów Bieszczadzkich Bandrów Narodowy (ekomuzeum w fazie tworzenia) Najlepiej zachowany w całych polskich Bieszczadach zespół drewnianej tradycyjnej zabudowy wiejskiej, w tym stare bojkowskie chy że, piwnice, ku źnia, cmentarz ewangelicki i greckokatolicki – mo żliwo ść urz ądzania pokazów oraz warsztatów zwi ązanych tematycznie z tradycyjnym budownictwem tego regionu, wycieczki piesze po miejscowo ści z przewodnikiem, który opowiada o historii Bieszczadów w nawi ązaniu do współcze śnie zachowanych śladów i budynków, pokazy tradycyjnego kowalstwa, degustacja miodów i innych produktów lokalnych. • Tradycyjny mozaikowy krajobraz rolniczy (miedze poro śni ęte krzewami, śródpolne zadrzewienia i zakrzaczenia, pasy zadrzewie ń wzdłu ż cieków wodnych, dobrze zachowane strefy przej ściowe pomi ędzy lasem, zadrzewieniami a terenami otwartymi, grupy starych dziuplastych wierzb wzdłu ż cieków wodnych i dróg – mo żliwo ść urz ądzania praktycznych warsztatów dotycz ących ochrony tradycyjnego krajobrazu wiejskiego na terenach górskich. • Naturalne wycieki ropy w dolinie potoku Królówka, na zboczach góry Strop – piesze wycieczki do miejsca wycieku ropy, informacja po świ ęcona historii wydobycia ropy naftowej na tym terenie. 81 • Tereny otwarte dawnej wsi Steinfels z ro ślinno ści ą krzewiast ą oraz k ępami drzew poło żone wokół skrzy żowania dróg dawnej miejscowo ści Steinfels; tereny l ęgowe i żerowe rzadkich gatunków ptaków w tym derkacza, g ąsiorka, orlika i orła przedniego – wycieczki piesze i rowerowe, indywidualne b ądź z przewodnikiem poł ączone z obserwacj ą wybranych gatunków zwierz ąt w okresie IV-X. • Muzyczny zespół ludowy „Bieszczadzki Dom” – wyst ępy na zamówienie dla grup zorganizowanych w świetlicy wiejskiej. • Wyroby koszykarskie – pokazy i warsztaty na zamówienie dla grup zorganizowanych w świetlicy wiejskiej; mo żliwo ść zakupu produktów przez go ści indywidualnych. • Impreza cykliczna „Koszykalia” (sierpie ń) – mo żliwo ść uczestnictwa w imprezie go ści indywidualnych b ądź grup zorganizowanych. Dźwiniacz Dolny – Ekomuzeum „Hołe” Jedna z najstarszych na świecie kopalnia ropy naftowej z połowy XIX wieku, najwi ększa w Bieszczadach nadal czynna kopalnia z funkcjonuj ącymi szybami i kiwonami – wycieczki piesze wzdłu ż drogi z pracownikiem kopalni, który opowiada o historii i obecnym 82 funkcjonowaniu kopalni; dla grup zorganizowanych przejazd przez teren kopalni wozami, a zim ą saniami zako ńczony ogniskiem. • Pami ątkowe słupy graniczne upami ętniaj ące przebieg dawnej granicy (do 1951 r.) pomi ędzy ZSRR a PRL - wykonywanie pami ątkowych zdj ęć przez go ści indywidualnych i grupy zorganizowane. • Stadnina koni „Forta” – mo żliwo ść jazd konnych i rajdów dla go ści indywidualnych oraz małych grup zorganizowanych po uprzednim zgłoszeniu. • Impreza cykliczna „Świ ęto chleba” w Gospodarstwie Agroturystycznym „U Flika”, (sierpie ń) - mo żliwo ść uczestnictwa w imprezie go ści indywidualnych b ądź grup zorganizowanych. • Całoroczny wyci ąg krzesełkowy (1300 m) i przejazd na punkt widokowy na szczycie Laworta 759 m n.p.m. – zim ą dost ępny dla go ści indywidualnych jako wyci ąg narciarski, poza tym okresem mo żliwo ść zamówienia przejazdu dla grup zorganizowanych. • Wizyta w gospodarstwie agroturystycznym u zielarki – pokazy i krótkie warsztaty ziołolecznicze dla grup zorganizowanych. Hoszów–Jałowe (ekomuzeum istnieje, ale nie posiada jeszcze nazwy) • Zabytkowe cerkwie drewniane w Hoszowie i Jałowem – stanowi ą fragment szlaku sakralnej architektury drewnianej Podkarpacia z oznakowanym dojazdem i tablicami informacyjnymi, mo żliwo ść całorocznego zwiedzania z zewn ątrz przez go ści indywidualnych oraz grupy zorganizowane; mo żliwo ść zwiedzania wewn ątrz z przewodnikiem dla grup zorganizowanych po uprzednim zgłoszeniu. • Izba regionalna w budynku Szkoły Podstawowej w Hoszowie – mo żliwo ść zwiedzania przez go ści indywidualnych 83 oraz grupy zorganizowane po uprzednim zgłoszeniu w Dyrekcji Szkoły. • Jałowe: ruiny kaplicy grobowej, dzwonnica przycerkiewna, miejsce po dawnym dworze, przydro żne krzy że – mo żliwo ść zwiedzania przez go ści indywidualnych oraz grupy zorganizowane z przewodnikiem. • Stanowiska kwitn ących w okresie jesieni chronionych ro ślin zimowitów jesiennych – mo żliwo ść obserwacji z drogi i wykonywania zdj ęć przez zainteresowane osoby. • Gospodarstwo agroturystyczne Danuty Wawryszczuk w Jałowem – mo żliwo ść zamówienia regionalnych posiłków dla grup do 30 osób oraz spotkania z wła ścicielk ą obiektu. • Zespół ludowy „Zamłynianki” - wyst ępy na zamówienie dla grup zorganizowanych Hoczew–Nowosiółki (ekomuzeum w fazie planowania) Pomnik przyrody „Progi skalne na Hoczewce” – możliwo ść doj ścia i wykonywania zdj ęć przez go ści indywidualnych, celem udost ępnienia dla grup zorganizowanych nale ży przygotowa ć platform ę widokow ą. • Odcinek specjalny na rzece San, przy uj ściu Hoczewki z wyst ępowaniem rzadkich gatunków ryb - doskonale znany i wykorzystywany przez krajowych i zagranicznych wędkarzy. • Galeria autorska Zdzisława P ękalskiego w Hoczwi – spotkania autorskie i gaw ędy zwi ązane z histori ą regionu dla grup zorganizowanych, mo żliwo ść zakupu wyrobów artysty. • Muzeum Przyrodniczo-Łowieckie „Knieja” w Nowosiółkach – obiekt całoroczny dost ępny dla przez go ści indywidualnych oraz grupy zorganizowanych, mo żliwo ść zamówienia biesiady przy ognisku z potrawami kuchni my śliwskiej oraz gaw ędami. 84 • Restauracja „W Starym Piecu” – obiekt całoroczny, możliwo ść zjedzenia posiłków w bardzo atrakcyjnej i ciekawej scenerii nieczynnego piecu do wypalania cegły, miejsca noclegowe dla grup do 30 osób. • Zabytkowe obiekty w Żernicy Ni żnej i Wy żnej (murowana kaplica z 1932 oraz murowana cerkiew z 1800 r.) – obiekty nie u żytkowane, mo żliwo ść obejrzenia brył budynków z drogi. • Zimowe ostoje żubrów w masywie le śnym pomi ędzy Nowosiółkami a Dziurdziowem - w 2008 r. utworzona została ście żka przyrodnicza o długo ści ok. 4 km „Tropem mieszka ńców karpackiej puszczy” prowadząca od Muzeum Przyrodniczo-Łowickiego „Knieja” w Nowosiółkach, możliwo ść zwiedzania przez go ści indywidualnych i grupy zorganizowane oraz mo żliwo ść prowadzenia zaj ęć edukacyjnych dla grup młodzie ży. • Dawny dwór w Dziurdziowie wraz z pomnikowymi okazami drzew i starym sadem – mo żliwo ść obejrzenia z zewn ątrz, docelowo planowane jest utworzeni amfiteatru z przeznaczeniem na imprezy artystyczne. Lutowiska – Ekomuzeum „Trzy kultury” • Zabytkowy ko ściół neogotycki – mo żliwo ść zwiedzania wn ętrza świ ątyni po uprzednim uzgodnieniu z miejscowym proboszczem. • Ruiny dawnej świ ątyni żydowskiej i cmentarz żydowski z przeszło 1500 płyt 85 nagrobnych – dost ępno ść całoroczna, nie wymaga rezerwacji, zwiedzanie indywidualne lub z przewodnikiem. • Dawny cmentarz grecko-katolicki i ślady po dawnej cerkwi - dost ępno ść całoroczna, nie wymaga rezerwacji, zwiedzanie indywidualne lub z przewodnikiem. • Dzwony Iwan i Mychajło pozostałe po dawnej dzwonnicy przycerkiewnej – s ą zdeponowane w budynku Urz ędu Gminy, mo żliwo ść obejrzenia przez grupy zorganizowane po uprzednim zgłoszeniu. • Ście żka historyczno-przyrodnicza o długo ści 13 km wokół Lutowisk - dost ępno ść całoroczna, przej ście indywidualne lub z przewodnikiem; w okresie zimowym zale żnie przy odpowiedniej pokrywie śnie żnej jest to trasa śladowo-biegowa. • Warsztaty artystyczne: wycinanka żydowska, koronka frywolitkowa - pokazy i warsztaty na zamówienie dla grup zorganizowanych w świetlicy wiejskiej; mo żliwo ść zakupu produktów przez go ści indywidualnych. • Imprezy cykliczne: „W Krainie Wilka” (stycze ń-luty), „Dzie ń Żubra” (lipiec/sierpie ń), „Targi Ko ńskie” (lipiec) - możliwo ść uczestnictwa w imprezach go ści indywidualnych b ądź grup zorganizowanych. • Ośrodek Informacji Turystycznej Bieszczadzkiego Parku Narodowego - dost ępno ść całoroczna w dni powszednie (godz. 7.30-15.30), nie wymaga rezerwacji, wystawy czasowe, pokazy filmów o tematyce przyrodniczej, informacja turystyczna, sprzeda ż wydawnictw Bieszczadzkiego Parku Narodowego; na zamówienie dla grup zorganizowanych prezentacje o walorach przyrodniczych. • Punkt widokowy – dost ępno ść całoroczna, parking na 30 samochodów i 4 autokary. 86 Łukowe–Olchowa–Średnie Wielkie–Kalnica (ekomuzeum w fazie planowania) • Stadnina koni sportowych z kryt ą uje żdżalni ą – dost ępno ść całoroczna, wymagana uprzednia rezerwacji przez go ści indywidualnych lub grupy zorganizowane; nauka jazdy, krótkie przejazdy terenowe, dla grup kilkuosobowych po uprzednim zgłoszeniu organizowane s ą kilkudniowe rajdy konne; dla grup zorganizowanych mo żliwo ść przygotowania krótkiego pokazu z informacji o zasadach oraz wymaganiach dotycz ących hodowli koni sportowych. • Zabytkowe kaplice przydro żne, cerkiew grecko-katolicka w Łukowem, murowana kaplica przycmentarna w Olchowej - mo żliwo ść całorocznego zwiedzania z zewn ątrz przez go ści indywidualnych oraz grupy zorganizowane; mo żliwo ść zwiedzania świ ątyni w Łukowem wewn ątrz z przewodnikiem dla grup zorganizowanych po uprzednim zgłoszeniu.