Anetta Buras-Marciniak – Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny Katedra Filologii Słowiańskiej, 90-236 Łódź, ul. Pomorska 171/173 RECENZENT Julia Mazurkiewicz-Sułkowska REDAKTOR INICJUJĄCY Urszula Dzieciątkowska REDAKTOR WYDAWNICTWA UŁ Joanna Balcerak SKŁAD I ŁAMANIE Munda – Maciej Torz PROJEKT OKŁADKI Studio 7A Zdjęcie wykorzystane na okładce: © Depositphotos.com/jahmaica © Copyright by Authors, Łódź 2016 © Copyright for this edition by Uniwersytet Łódzki, Łódź 2016 Wydane przez Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego Wydanie I. W.07442.16.0.K Ark. wyd. 18,5; ark. druk. 17,625 ISBN 978-83-8088-249-2 e-ISBN 978-83-8088-250-8 Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 90-131 Łódź, ul. Lindleya 8 www.wydawnictwo.uni.lodz.pl e-mail: [email protected] tel. (42) 665 58 63 SPIS TREŚCI Wstęp (Anetta Buras-Marciniak) ............................................. 9 Marek M. Dziekan Z dziejów literatury „alhamijado” na Bałkanach: Abdulvehab Ilhamija (1773– 1821) ................................................................. 11 Krystyna Pieniążek-Marković Chorwackie spotkania z kulturą islamu w dziewiętnastowiecznym podróżopisar- stwie. We władzy stereotypów .............................................. 23 Sanjin Kodrić Kako su Bošnjaci videli muslimanski Orijent i europski Zapad krajem 19. i počet- kom 20. stoljeća? ......................................................... 41 Sabina Giergiel Zmiana modelu kulturowego w Serbii na przełomie XIX i XX w. na podstawie opowiadania „Ibisz-aga” Stevana Sremaca .................................. 57 Muris Bajramović Mevlud u bošnjačkoj književnosti ........................................... 69 Lilla Moroz-Grzelak Czarny Arab jako symbol obcości w świecie bohaterów południowosłowiańskich pieśni ludowych ........................................................... 77 Adnan Kadrić Liminalno-heterogena poetika starije bošnjačke književnosti u kontekstu zapad- nobalkanske kulturološke polifonije ......................................... 89 Ewa Szperlik Fascynujący czy przerażający świat islamu w wybranych utworach chorwackich ilirystów i późnych romantyków? ........................................... 97 Aida Bajraktarević Slika Bošnjaka u autobiografskom diskursu „Sjećanja“ Meše Selimovića ........ 113 Artur Stęplewski Mehmed Sokolović jako postać literacka. Na marginesie powieści „Hamam Bal- kanija” Vladislava Bajaca ................................................. 125 Anna Modelska-Kwaśniowska Kobiece doświadczenie traumy wojennej w powieści Jasminy Musabegović „Skret- nice” ..................................................................... 133 6 Spis treści Wojciech Szczepański Kilka uwag o konfliktach albańsko-serbskich na tle religijnym w wilajecie kosow- skim na przełowie XIX i XX w. (wybrane przykłady) ......................... 143 Monika Skrzeszewska Wojna bośniacka (1992–1995) według Dobricy Ćosicia jako przykład antymu- zułmańskiego dyskursu nacjonalistycznego .................................. 153 Magdalena Garnczarska „Historia budująca o Barlaamie i Jozafacie” jako historia budująca dla chrze- ścijan żyjących pod islamskim panowaniem na przykładzie miniatur w iviron cod. 463 .................................................................. 165 Justyna Kroczak Mistyczny rozwój człowieka na przykładzie hezychazmu i sufizmu ............ 175 Marinko Zekić Muslimanske zajednice u Europi i problem islamofobije ....................... 187 Magdalena Rekść Stereotypy na temat wyznawców islamu na obszarze byłej Jugosławii .......... 199 Agata Jawoszek Boszniacka diaspora w Europie Zachodniej w świetle kryzysu imigracyjnego i ro- snącej islamofobii. Media, tożsamość i polityka .............................. 213 Magdalena Ickiewicz-Sawicka Bośniaccy muzułmanie (Boszniacy) w obliczu kryminogennego i radykalnego islamu na Bałkanach – przypadek Bośni i Hercegowiny ...................... 225 Anetta Buras-Marciniak Muzułmanie w Słowenii (zarys tematyczny) ................................. 237 Katarzyna Bednarska Muzułmanie i islam w słoweńskim korpusie językowym ...................... 247 Alen Kalajdžija Tri rukopisna arebička ilmihala na bosanskom jeziku u XIX st. ............... 255 Klaudia Chalczyńska, Artur Zaręba Określenia migrantów i ich nacechowanie na polskich, bułgarskich i słoweńskich internetowych portalach informacyjnych .................................... 265 Maria Cichońska Gramatyka wyrazem narodowej tożsamości (na przykładzie „Gramatyki języka bośniackiego” Dževada Jahicia, Senahida Halilovića, Ismaila Palicia) ......... 273 CONTENTS Preface (Anetta Buras-Marciniak) ............................................ 9 Marek Dziekan From the History of “Aljamiado” Literature in the Balkans: Abdulvehab Ilhamiya (1773–1821) ............................................................ 11 Krystyna Pieniążek-Marković Croatian Encounters with Islam Culture in the 19th Century Travelogues. Under the Dominion of Stereotypes ................................................ 23 Sanjin Kodrić How did Bosniaks See the Muslim Orient and the European West in the Late 19th and Early 20th Centuries? .................................................. 41 Sabina Giergiel Transformation of the Cultural Paradigm in Serbia at the Turn of the 19th and 20th Centuries on the Example of Stevan Sremac’s “Ibisz –aga” ................ 57 Muris Bajramović Mawlid in Bosniaks' Literature. 69 Lilla Moroz-Grzelak The Black Arab as a Symbol of a Stranger in Folk Songs and Tales of South- -Eastern Slavs ............................................................. 77 Adnan Kadrić The Liminal-Heterogeneous Poetics of the Elder Bosniaks’ Literature in the Context of Western Balkan Cultural Polyphony .............................. 89 Ewa Szperlik The Fascinating or Frightening World of Islam in the Chosen Works of Croatian Illyrists and Late Romanticists?. 97 Aida Bajraktarević The Image of the Bosniaks in “The Memories”, the Autobiographical Discourse of Meša Selimović ........................................................... 113 Artur Stęplewski Mehmed Sokolović as a Literary Figure. On the Margins of the Novel “Hamam Balkanija” by Vladislav Bajac. 125 Anna Modelska-Kwaśniowska Women’s Experience of War Trauma in Jasmina Musabegovic’s Novel “Switches” 133 8 Contents Wojciech Szczepański A Few Comments about Albanian-Serbian Conflicts on the Religious Background in the Villayet of Kosovo at the End of the 19th and Beginning of the 20th Century (Selected Examples) ....................................................... 143 Monika Skrzeszewska The Bosnian War (1992–1995) according to Dobrica Ćosić as an Example of Anti-Muslim Nationalistic Discourse ........................................ 153 Magdalena Garnczarska “The Edifying Story about Barlaam and Ioasaph” as an Edifying Story for Christians Living under Muslim Rule: Illustrated with an Example of Miniatures of Iveron Cod. 463 ........................................................ 165 Justyna Kroczak The Mystical Human Development on the Example of Hesychasm and Sufism .. 175 Marinko Zekić Muslim Communities in Europe and the Problem of Islamophobia ............. 187 Magdalena Rekść Stereotypes about Confessors of Islam in Post-Yugoslav Countries .............. 199 Agata Jawoszek Bosniak Diaspora in Western Europe in the Light of the Immigration Crisis and the Growing Islamophobia. Media, Identity and Politics ...................... 213 Magdalena Ickiewicz-Sawicka Bosnian Muslims (Bosniaks) in the Face of Criminological and Radical Islam in the Balkans – the Case of Bosnia and Herzegovina ......................... 225 Anetta Buras-Marciniak Muslims in Slovenia (a thematic outline) . 237 Katarzyna Bednarska Muslims and Islam in Slovenian Corpus .................................... 247 Alen Kalajdžija Three Handwritten Ilmihals (Textbooks for Religious Education) in Arabic Script and Bosnian Language from the 19th Century ................................ 255 Klaudia Chalczyńska, Artur Zaręba Words Describing Migrants and Their Emotional Value on the Basis of Polish, Bulgarian and Slovenian Online Portals ..................................... 265 Maria Cichońska Grammar as a Means of Expressing National Identity (on the Basis of “The Grammar of Bosnian Language” Written by Dževad Jahić, Senahid Halilović, Ismail Palić) .............................................................. 273 http://dx.doi.org/10.18778/8088-249-2.01 WSTĘP Pierwsze państwa Słowian Południowych (m.in. Bułgaria, Serbia) po- wstały już w średniowieczu. Nie zdołały one jednak utrzymać niezależności, gdyż zarówno zewnętrzne, jak i wewnętrzne czynniki destabilizujące dopro- wadziły do znaczącego ich osłabienia, co w XV w. z powodzeniem wykorzy- stała Turcja Osmańska. Podboju uniknęła tylko część terenów współczesnej Chorwacji i Słowenii, które weszły w skład imperium habsburskiego. Pano- wanie tureckie w krajach południowosłowiańskich przyczyniło się do rozpo- wszechnienia islamu wśród Słowian. Islamizacja nie była jednak traktowana priorytetowo, a najważniejszym założeniem politycznym Turcji było czerpa- nie zysków z podbitych ziem, niezbędnych do utrzymania państwa osmań- skiego. Na islam przechodzili przeważnie chłopi, ale też przedstawiciele sta- nów wyższych, chcący zachować swoje dotychczasowe przywileje. Wielu ludzi zmieniało konfesję ze względów ambicjonalnych, gdyż umożliwiało to dojście do najwyższych godności państwowych. Upadek państwa osmańskie- go i rozpad Austro-Węgier po I wojnie światowej nie tylko przyczyniły się do powstania nowych państw południowosłowiańskich, lecz także spowodowały