Het gaat niet om de toon maar om de terreur Cliteur, P.B. Citation Cliteur, P. B. (2007). Het gaat niet om de toon maar om de terreur. Opinio Luris : Rechtsfilosofisch En Rechtstheoretisch Studentenblad, 6-9. Retrieved from https://hdl.handle.net/1887/14626 Version: Not Applicable (or Unknown) License: Leiden University Non-exclusive license Downloaded https://hdl.handle.net/1887/14626 from: Note: To cite this publication please use the final published version (if applicable). Jaargang 1, nummer 31 €2,50 NIEUW WEEKBLAD Opinio17 – 23 augustus 2007 Paul Cliteur Joost Zwagerman Het gaat De ongelofelijke niet om slechtheid van de toon God en Allah maar om Vier opinies Hans Jansen over het debat de terreur van dit moment De koran Theodore Dalrymple moet goed Ehsan Jami en gelezen Salman Rushdie worden Een nieuwe Briefwisseling Programmamaker Sarah Verroen, die lange tijd voor VPRO-radio werkte, houdt het voor gezien: zij emigreert naar Frankrijk. Van haar beweegredenen voor deze belangrijke stap heeft haar landgenote en vriendin Xandra Schutte, publicist en uitgever bij Meulenhoff en woonachtig in Amsterdam, wel een idee. Maar toch, moet je je land wel verlaten als het je hier niet meer bevalt? Of moet je juist blijven en ervoor zorgen dat het beter wordt? De komende weken onderhouden Schutte en Verroen over deze en verwante kwesties een briefwisseling. Opinio Audio Opinio Mobiel Opinio Multimedia Studenten lezen Opinio voor de halve prijs € 25 17 – 23 augustus 2007 Opinio pagina 6 door PAUL CLITEUR Het gaat niet om de toon maar om IN ZIJN VOORTREFFELIJKE artikel over terrorisme in Opinio 19 (‘Sluipende ont- wrichting’), wijst de Nederlandse terro- de terreur risme-deskundige Uri Rosenthal op twee vormen van nieuw terrorisme. Allereerst gaat het vaak om catastrofale acties waar- bij zoveel mogelijk onschuldige slachtof- fers worden gemaakt (11 september, Ma- drid, Londen). Ten tweede gaat het om Na de mishandeling van PvdA- PAUL CLITEUR is hoogleraar opzichtig, wreed geweld tegen prominente Encyclopedie van de rechtsweten- personen. Ter illustratie wijst Rosenthal op raadslid Ehsan Jami relativeerde schap aan de Universiteit Leiden. de onthoofding van de Amerikaanse jour- Wouter Bos het recht van zijn Dit voorjaar verscheen zijn boek nalist Daniel Pearl, op 2 februari 2002,1 en Moreel Esperanto: naar een auto- op de gruwelijke moord op Theo van Gogh, partijgenoot om zijn opvattingen nome ethiek (De Arbeiderspers). op 2 november 2004.2 uit te dragen: ‘Op het moment Ik wil het hier vooral hebben over de tweede vorm: geweld tegen personen of dat Jami, of de mensen om hem het dreigen daarmee. Het geval van Ayaan heen, dat recht gelijkstellen aan Hirsi Ali is natuurlijk het bekendst, omdat zij na haar vertrek uit Nederland een inter- het beledigen van moslims of nationale ster is geworden. Maar intimida- hun geloof, heb ik geen enkele ties, grotere en kleinere, komen met grote regelmaat voor. behoefte me daar als partij achter In oktober 2005 zag de 21-jarige Hasna te stellen.’ Het commentaar van Bos El Maroudi zich genoodzaakt haar column in NRC Handelsblad te beëindigen. El Ma- is kenmerkend voor het debat over roudi, zelf Arabier, had naar het oordeel radicaal-islamitische gewelddaden van woedende Berbers te harde woorden geschreven over de Berbercultuur. De co- en bedreigingen – steevast wordt lumniste kreeg honderden bedreigingen via verwezen naar ‘beledigende’ of e-mail, en ze werd ook direct op straat be- dreigd.3 ‘kwetsende’ uitlatingen die de Ook de kunstenaar Rachid Ben Ali werd slachtoffers van dat geweld zouden op straat bedreigd, in januari 2005.4 Ben Ali wilde met zijn kunstwerken, die wer- hebben gedaan. Volgens Paul Cliteur den geëxposeerd in het Cobra-museum in wordt daarmee de aandacht voor Amstelveen, een discussie aangaan over de islam. Wethouder Aboutaleb regelde per- de oorzaken van religieus geweld soonsbewaking voor hem. verdreven door vragen over de Van recenter datum is dat de schrijfster Naima El Bezaz zó intimiderend werd be- ‘toon’ van de critici. Een essay over dreigd dat zij de openbaarheid wilde mij- straatschenderij en terrorisme, en den en zelfs niet op het Boekenbal wilde verschijnen (wat uiteindelijk toch wel ge- over de hardnekkige mythe van de beurde).5 toonhoogte. Voordat Theo van Gogh werd vermoord, pagina 7 Opinio 17 – 23 augustus 2007 werden bedreigingen enigszins gebagatel- nooit beledigd gevoeld.” liseerd; degenen die erover klaagden, werd Deze zinnen zijn, voorzover mij bekend, voorgehouden dat zij niet moesten over- door geen enkele commentator serieus ge- drijven of dat ze een beetje Zivilcourage nomen. En dat is ook niet zo vreemd. Dat moesten tonen. Maar dat geluid is om be- een religieus terrorist het – zoals Moham- grijpelijke redenen verstomd. Wat merk- med B. het zo onverbloemd heeft verwoord waardig genoeg wél is gebleven, is de grote Mohammed B. tegen de moeder – als zijn religieuze plicht kan zien iemand verlegenheid van de Nederlandse samen- te straffen voor godslastering wanneer de leving en met name de bestuurlijke en cul- van Theo van Gogh: ‘Het hele staat in gebreke blijft, is voor hedendaagse turele elite met het onderwerp. Noch de geseculariseerde Nederlanders net zo on- overheid noch de culturele elite lijken verhaal dat ik mij beledigd zou begrijpelijk geworden als Abraham die zijn er goed raad mee te weten. Tegenwoor- zoon wil doden als hij een stem uit de he- dig wordt het verschijnsel wel onderkend, voelen (…), dat is allemaal mel hoort (Genesis 22: 1-13) of Jefta die maar het geweld en de agressie waarmee zijn dochter offert omdat hij dat aan God sommige mensen worden geconfronteerd, niet waar. Ik heb gehandeld uit heeft beloofd (Richteren 11:38). En de Ne- worden ‘verklaard’ vanuit het eigen gedrag derlandse overheid blijft ook Oost-Indisch van die mensen. Zij zouden het geweld als geloof (…), ik heb uit overtuiging doof voor al die verklaringen waarin reli- het ware zelf hebben opgeroepen, door de gieuze terroristen verklaren wat hen be- toon en de wijze waarop zij columns heb- gehandeld, en niet omdat ik uw weegt. En zo blijft men maar herhalen dat ben geschreven of films of schilderijen ‘beledigen’ en ‘kwetsen’ de directe aanlei- hebben gemaakt – het geweld is eigenlijk zoon haat omdat hij mij heeft ding zijn geweest voor die moord. Het is- ‘hun eigen schuld’. lamisme als politiek-religieuze ideologie Als dit waar zou zijn, dan zouden we al- beledigd als Marokkaan. Ik heb blijft daarbij een gesloten boek. leen door die columns niet te schrijven, die Dat was overigens niet alleen zo ten filmsniet uit te zenden en die schilderijen mij nooit beledigd gevoeld’ tijde van de moord op Theo van Gogh; het niet te maken, het terrorismeprobleem of is tegenwoordig nog precies hetzelfde. Het het probleem van het kleinere maar intimi- volgende voorbeeld is ontleend aan de ac- derende geweld kunnen beteugelen. Dat tualiteit. is een optimistische gedachte. Maar het is Op zaterdag 4 augustus 2007 werd zeer de vraag is of het waar is. PvdA-raadslid Ehsan Jami, oprichter van een comité voor ex-moslims, op straat in LAAT IK PROBEREN het nieuwe terrorisme elkaar geslagen. Volgens Jami waren de da- waarvan Rosenthal gewag maakt, in een ders een Somaliër en twee Marokkanen. breder kader te plaatsen. Het hedendaagse Hij hoorde hen roepen: “Hé, kankergozer, terrorisme heeft specifieke eigenaardighe- wat zit jij nou te lullen over de islam?” den die het onderscheidt van oudere en be- Jami was ondanks de bedreigingen aan kender vormen van terrorisme. We kennen het adres van Hirsi Ali en de moord op Van het terrorisme dat gericht is op het realise- ber 2004 een handgranaat naar de politie ‘persoon’ niet worden beledigd. Daarom Gogh noch door de lokale noch door de na- ren van een eigen staat of op een afschei- gooide), Mohammed B. (de moordenaar denken veel mensen ook dat L., W. en Mo- tionale autoriteiten in een beveiligingsre- ding van het nationale staatsverband.6 We van Theo van Gogh) en vele kleinere ge- hammed B. als individuen zijn beledigd gime opgenomen, hoewel toch algemeen kennen ook het terrorisme dat seculier van weldsplegers aantreffen, treffen we ook in door het kwetsende karakter van de kritiek bekend was dat hij met enkele anderen in aard is en zich richt op politiek-ideologi- Europa aan in de tijd dat de Inquisitie men- op hun godsdienst of door een onheuse september 2007 een comité van ex-mos- sche doelstellingen, zoals dat van de RAF. sen om religieuze redenen veroordeelde en behandeling door de Nederlandse samen- lims zou presenteren. Naar het oordeel van Deze twee vormen van terrorisme zijn liet executeren.9 Maar omdat westerse sa- leving, die hen op het pad van geweldda- experts op het gebied van afvalligheid, zo- voor westerse mensen in zekere zin ver- menlevingen – ondanks alle schijn van het dig verzet heeft gebracht. Het is de ‘toon’ als de Nederlandse journalist Michiel He- klaarbaar, want zij appelleren aan typisch tegendeel – zo sterk zijn geseculariseerd, van de kwetsers geweest die verkeerd was. gener11 en de islamdeskundige Ibn War- westerse preoccupaties. In het eerste ge- is men dit ‘vergeten’. De Tachtigjarige Oor- Volgens veel mensen was de moord op Van raq12, rust op afvalligheid in de islamitische val gaat het bijvoorbeeld om de controle log, de Dertigjarige Oorlog, de strijd tussen Gogh een bevestiging van de stelling dat wereld een groot taboe.13 over een stuk territorium die men met ge- Arminianen en Gomaristen – het is natuur- terroristen scherp reageren op ‘beledigin- Mensen die de boeken van deze experts weld wil afdwingen. In het tweede geval lijk allemaal wel te vinden in de geschiede- gen’. Niemand kon zó scherp beledigen als niet hebben gelezen, hadden in de krant gaat het om het met gewelddadige midde- nisboeken, maar die geschiedenis hebben Theo van Gogh. En Van Gogh werd ver- wel kunnen lezen over Abdul Rahman.14 len realiseren van sociale gelijkheid.