çré-gaura-govindärcana-paddhatiù (bhägavata-paramahaàsa-çré-siddha-kåñëa-däsa-täta-päda-kåtä) çré-kåñëa-caitanyäya namaù çré-rädhä-kåñëäbhyäà namaù | nityänandädvaita-caitanyam ekaà tattvaà nityälaìkåta-brahma-sütram | nityair bhaktair nityayä bhakti-devyä bhätaà nitye dhämni nityaà bhajämaù ||1|| nityaiçvaryo nitya-nänä-viçeño nitya-çréko nitya-bhåtya-prasaìgaù | nityopästir nitya-loko’vatu tväà nityädvaita-brahma-rüpo’pi kåñëaù ||2|| väïchä-kalpa-tarubhyaç ca kåpä-sindhubhya eva ca | patitänäà pävanebhyo vaiñëavebhyo namo namaù ||3|| ädau çré-kåñëa-svarüpaà nirüpyate – çré-kåñëas tu svayaà rüpo bhedäù sarve tato’khiläù | prädurbhütäs tataù kåñëa upäsyeñu varaù småtaù ||4|| yathä (padyävalé 6)— ambhobhiù sthalatäà sthalaà jaladhitäà dhülélavaù çailatäà çailé måt-kaëatäà tåëaà kuliçatäà vajraà tåëa-kñéëatäm | vahniù çétalatäà himaà vahanatäm äyäti yasyecchayä lélä-durlalitädbhuta-vyasaninaà kåñëäya tasmai namaù ||5|| tad yathä räga-vartma-candrikäyäm (2.5)—éçvaro’yam ity anusandhäne sati håt-kampa- janaka-saàbhrameëa svéya-bhävasyätiçaithilyaà yat pratipädayati, tadaiçvarya-jïänam | yata eva yuväà na naù sutau säkñät pradhäna-puruñeçvarau (BhP 10.85.18) ity ädi vasudevoktiù | kåñëe çuddham abhüt prema yat tu nanda-yaçodayoù | tat prema-lakñaëaà tatra samyag eva nirüpitam ||7|| éçvaro’yam ity anusandhäne’pi håt-kampa-janaka-sambhrama-gandhasyänudgamät svéya- bhävasyätisthairyaà yat pratipädayati, tan mädhurya-jïänam | yathä – vandinas tam upadeva- gaëä ye; vädya-géta-balibhiù parivavruù [BhP 10.35.21] iti vadyamäna-caraëaù pathi våddhaiù [BhP 10.35.22] iti yugala-gétoktiù goñöhaà prati gavänayana-samaye brahmendra- näradädi-kåtasya çré-kåñëa-stuti-géta-vädya-püjopahära-pradäna-pürvaka-caraëa-vandanasya dåñöatve’pi çrédäma-subalädénäà sakhya-bhävasyäçaithilyam | tasya tasya çrutatve’pi vrajäbalänäà madhura-bhävasyäçaithilyam | tathaiva vraja-räja-kåta-tad-äçväsana-väkyair vrajeçvaryä api nästi vätsalya-çaithilya-gandho’pi pratyuta dhanyaivähaà yasyäyaà mama putraù parameçvara iti manasy abhinandane putra-bhävasya däròhyam eva | yathä prakåtyä api mätuù putrasya påthvéçvaratve sati tatra putra-bhävaù sphétatayaivävabhäti | evaà dhanyä eva vayaà yeñäà sakhä ca parameçvara iti | yäsäà preyän parameçvara iti sakhénäà preyasénäà ca sva-svabhäva-däròhyam eva jïeyam | kià ca, saàyoge saty aiçvarya-jïänaà na samyag avabhäsate, saàyogasya çaithilyäc candrätapa-tulyatvät | virahe tv aiçvarya-jïänaà saàyag evävabhäsate virahasyauñëyät süryätapa-tulyatvät | tad api håt-kampa-sambhramädarädy-abhävän naiçvarya-jïänam | yad uktam— mågayur iva kapéndraà vivyadhe lubdha-dharmä striyam akåta virüpäà stré-jitaù käma-yänäm | balim api balim attväveñöayad dhväìkña-vad yas tad alam asita-sakhyair dustyajas tat-kathärthaù || [BhP 10.47.17] tatra vrajaukasäà govardhana-dhäraëät pürvaà kåñëa éçvara iti jïänaà näsét | govardhana- dhäraëa-varuëa-loka-gamanänantaraà tu kåñëo’yam éçvara eveti jïäne’py ukta-prakäreëa çuddhaà mädhurya-jïänam eva pürëam | varuëa-vakyenoddhava-väkyena ca säkñäd éçvara- jïänatve’pi yuväà na naù sutäv iti vasudeva-väkyavad vrajeçvarasya na me putraù kåñëa iti manasy api manäg api noktiù çruyate iti | tasmäd vraja-sthänäà sarvathaiva çuddham eva mädhurya-jïänaà pürëam | purasthänäà tu aiçvarya-jïäna-miçraà mädhurya-jïäna- pürëam | aiçvaryaà mathuräyäà tu kåñëaù prakaöayaty alam | na mädhuryaà tu taträsya puräëeñv eva niçcayaù ||9|| aiçvaryaà tu nara-lélätvänapekñitatve, satéçvaratväviñkära eva | yathä mätä-pitarau praty aiçvaryaà darçayitvä— etad väà darçitaà rüpaà präg-janma-smaraëäya me | nänyathä mad-bhavaà jïänaà martya-liìgena jäyate ||10|| [BhP 10.3.44]ity uktam iti || çré-kåñëo mathuräyäà vai jänäty ätmänam éçvaram | yathä tatraiva—pure vasudeva-nandanaù kåñëo’yam éçvara eva iti | maheçvaryasya sattve’pi tasyäpy äcchädakaà bhåçam | sva-mädhuryaà vraje kåñëaù sadä prakaöayaty alam ||11|| mädhurya-lakñaëaà vraje sadä mädhurya-prakaöanaà ca | yathä tatraiva—mahaiçvaryasya mahaiçvaryasya dyotane vädyotane ca nara-lélatvänatikramo mädhuryam. yathä pütanä präëahäritve’pi stana cüñaëa lakñaëa nara-bäla-lélätvam eva. mahä kaöhora çakaöa sphoöane’py ati sukumära caraëa traimäsikyottäna-çäyi bälalé latvam. mahä dérgha dämäçakya bandhatve’pi mätå bhéti vaiklavyam. brahma baladevädi mohane’pi sarvajïatve’pi vatsacäraëa lélatvam. tathä aiçvarya sattva eva tasyädyotane dadhi payaç cauryaà gopa-stré lämpaöyädikam. aiçvarya rahita kevala naralélatvena maugdhyam eva mädhuryam ity ukteù kréòä capala präkåta nara-bälakeñv api maugdhyaà, mädhuryam iti tathä na nirväcyam iti | éçvaratvena jänäti naiva kåñëo vraje svakam | jänäti svaà sa tatraiva sutatvena vrajeçayoù ||12|| yathä tatraiva (2.6)— nanu, nanda-nandanaù çré-kåñëaù svam éçvaratvena vraje jänäti na vä? yadi taj jänäti tadä däma-bandhanädi-léläyäà mätå-bhéti-hetukäçru-pätädikaà na ghaöate | tad-ädikam anukaraëam eveti vyäkhyä tu manda-maténäm eva, na tv abhijïa-bhaktänäm | tathä vyäkhyänasyäbhijïa-sammatatve— gopy ädade tvayi kåtägasi däma tävad yä te daçäçru-kaliläïjana-sambhramäkñam | vaktraà niléya bhaya-bhävanayä sthitasya sa mäà vimohayati bhér api yad bibheti || [BhP 1.8.31] ity uktavatyäà kuntyäà moho naiva varëyeta | tathä hi bhér api yad bibheti ity uktyaiva kuntyä atraiçvarya jïänaà vyakté-bhütaà bhaya-bhävanayä sthitasya ity antar-bhayasya ca tayä satyatvam eväbhimatam. anukaraëa mätratve jïäte tasyä moho na sambhaved iti jïeyam. yadi ca svaméçvaratvena na jänäti tadä tasya nitya jïänänanda ghanasya nitya jïänävaraëaà kena kåtam iti? tatrocyate—yathä saàsära-bandhe nipätya duùkham evänubhävayituà mäyä-våttir avidyä jévänäà jïänam ävåëoti, yathä ca mahä madhura çré kåñëa lélä sukham anubhävayituà guëätétänäà çré kåñëa pariväräëäà vrajeçvaryädénäà jïänaà cic chakti-våttir yoga- mäyaivävåëoti, tathaiva çré kåñëam änanda svarüpam apy änandätiçayam anubhävayituà cic chakti sära våttiù premaiva tasya jïänam ävåëoti. premëas tu tat svarüpa-çaktitvät tena tasya vyäpter na doñaù. yathä hy avidyä sva våttyä mamatayä jévaà duùkhayitum eva badhnäti, yathä daëòanéya janasya gätra-bandhanaà rajju nigaòädinä mänanéya janasyäpi gätra- bandhanam anargha sugandha sükñma kaïcukoñëéñädinä, iti avidyädhéno jévo duùkhé, premädhénaù kåñëo’ti sukhé. kåñëasya premävaraëa svarüpaù sukha viçeña bhoga eva mantavyaù, yathä bhåìgasya kamalako ñävaraëa rüpaù | ataevoktaà näpaiñi nätha hådayämburuhät svapuàsäm [BhP 3.9.5] iti, praëaya-rasanayä dhåtäìghri-padme [BhP 11.3.55] iti ca | kià ca yathaivävidyayä svatäratamye jïänävaraëa täratamyät jévasya païca- vidha kleça täratamyaà vidhéyate, tathaiva premëäpi sva-täratamyena jïänaiçvaryädy-ävaraëa täratamyät sva viñayäçrayayor ananta prakäraà sukha täratamyaà vidhéyate iti. tatra kevala premä çré yaçodädi niäöhaù sva viñayäçrayau mamatä rasanayä nibadhya paraspara vaçébhütau vidhäya jïänaiçvaryädikam ävåtya yathädhikaà sukhayati na tathä devakyädi niñöho jïänaiçvarya miçra iti. tasmät täsäà vrajeçvaryädénäà sannidhau tad vätsalyädi prema mugdhaù çré kåñëaù svam éçvaratvena naiva jänäti. yat tu nänä dänava dävänalädy- utpätägama käle tasya särvajïäà dåñtaà tat khalu tat tat premé parijana pälana prayojanikayä lélä-çaktyaiva sphüritaà jïeyam | kià ca maugdhya-samaye’pi tasya sädhaka-bhakta- paricaryädi-grahaëe särvajïyam acintya-çakti-siddham iti präk pratipäditam iti | yathä brahma-saàhitäyäm (5.48)— änanda-cinmaya-rasa-pratibhävitäbhis täbhir ya eva nija-rüpatayä kaläbhiù | goloka eva nivasaty akhilätma-bhüto govindam ädi-puruñaà tam ahaà bhajämi || öékäyäm—änandeti brahmaëaù stutiù | çré-kåñëasya yat sac-cid-änanda-svarüpatvaà tatra ye änanda-cin-mayä änandänubhava-mayä rasäs taiù pratibhävitäbhis tataù påthaktvenävirbhävitäbhiù | hlädiné sandiné saàvit tvayy ekä guëa-saàçraye iti vaiñëavät | yad vä, änanda-cin-mayair apräkåtaiù prema-rüpair ity arthaù | rasaiù çåìgäraiù pratibhävitäbhiù | ädau täbhir bhävitaù paçcät tä api svena bhävitä bhäva-yukté-kåtä iti parampara-bhäva- niñöhatvaà prati-çabda-baläd vyäkhyätam | nija-svarüpatayäbhiù svarüpa-bhütäbhiù çaktibhir ity arthaù | paräsya çaktir bahudhaiva çrüyate sväbhäviké jïäna-bala-kriyä ca [çvet.u. 6.8] iti çruteù | viñëu-çaktiù parä proktä iti, hlädiné sandhiné ity ädi viñëu-puräëäc ca | kaläbhiù iti karaëa-padaà çåìgäropayoginébhiç catuùñañöi-kaläbhir nivasati nirantaraà vihartum ity arthaù | akhilätma-bhüto’khaëòa-paramätmäkäraù san goloke mah¸a- vaikuëöhoparitane kåñëa-loke tathä prapaïcäntarvarti-bhüloka-sthe gokule’khilänäà sarveñäm ätma-bhüto jévanébhüto mänuñäkära ity arthaù | goloka-çabdasya ubhayatraiva pravåtti-darçanät | yad uktaà brahma-saàhitäyäà—goloka-nämni nija-dhämni tale ca tasya devi maheça-hari-dhämasu ity ädi | tathä hari-vaàçe goloka-çabda iti krameëa jïeyam— gaväm eva tu yo loko duräroho hi sä gatiù || sa tu lokas tvayä kåñëa sédamänaù kåtätmanä | dhåto dhåtimatä véra nighantopdadravän gaväm || [HV 2.19.29-35] iti | rakñita iti çeñaù | goloka-çabdasyobhaya-väcitve’pi duräroho hi sä gatiù ity anena golokasyotkarñaù sücitaù | goloka eva iti eva-käro vaikuëöhäntara-vyavartakaù | atha prapaïcägocara-léläspadasya våndävana-prakäçasya nityatve pramäëäni darçyate | yathä rudra-yämale – véthyäà véthyäà niväso’dhara-madhu-suvacas tatra santänakänäm eke räkendu-koöyä upaviçada-käras teñu caike kamante | räme rätrer viräme samudita-tapana-dyoti-sindhüpameyä ratnäìgänäà survarëäcita-mukura-rucas tebhya eke drumendräù ||15|| yat kusumaà yadä mågyaà yat phalaà ca varänane | ta tad eva prasüyante våndävana-sura-drumäù ||16|| arthaç ca— he adhara-madhu-suvacaù ! adhara-madhu-tulyäni suvacäàsi yasyäs tathäbhüte gauri ! tatra çré-våndävane ratnäìgänäà santänakänäà madhye eke drumendrä räkendu-