ARDAHAN ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI ROMAN TEKNİĞİ BAKIMDAN YAŞAR KEMAL’İN İNCE MEMED ADLI YAPITI Ümit ÖZCAN Yüksek Lisans Tezi Ardahan, 2015 ARDAHAN ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI ROMAN TEKNİĞİ BAKIMDAN YAŞAR KEMAL’İN İNCE MEMED ADLI YAPITI Yüksek Lisans Tezi Ümit ÖZCAN Prof. Dr. Ramazan KORKMAZ (Tez Danışmanı) Ardahan, 2015 4 BİLDİRİM Eşime ve kızım Gönül Duru’ya… i ÖZET ÖZCAN, Ümit, Roman Tekniği Bakımından Yaşar Kemal’in İnce Memed Adlı Yapıtı, Yüksek Lisans Tezi, Ardahan, 2015. Yaşar Kemal’in ilk romanı olan İnce Memed (1955), Anadolu köylüsünün çağdaş dünyadan çoktan kopmuş düzenini ve bu düzenden çıkarı olan “ağa/bey” gibi karşıt güçlere yalnız başına direnen Memed’in mücadelesini anlatır. Yapıt, okuru dile getirdiği olayların gerekçeleriyle “eşkıyalık”ın yeri geldiğinde “zorunlu” olduğuna ikna eder. İnce Memed yapıtı, insan onuruna yakışmayacak davranışlara, “yerleşik bozuk düzen”e ölümü göze alıp başkaldıran “mecbur insan”ın toplumsal bir reformcuya dönüşmesini şiirsel bir dille anlatır. Yapıtın başkişisinin hiç kimsesi ve hiçbir şeyi olmayan bir çocuk olarak seçilmesi, okuru haksızlık/hukuksuzluk karşısında cesaretlendirerek yazarın ülküsel doğrularına bir davettir. Zaten yapıtın sonunda kazanan; yazarın idealize ettiği “eşkıya” Memed, kaybedense bir tek insanî nitelik taşımayan “ağa” olur. Yaşar Kemal; yüzyıllarca sömürülmüş, aşağılanmış, geri bırakılmış Anadolu köylüsünü ülkü değer olarak okura sunduğu “incememedlik” etrafında birleşmeye ve hakkını aramaya davet eder. Açar Sözcükler Yaşar Kemal, yiğitlik, aşk, hak, zulüm, eşkıya, direniş, sadakat, başkaldırı, sömürü ii ABSTRACT ÖZCAN, Ümit, The Novel “İnce Memed” (Memed, My Hawk) of Yaşar Kemal in Terms of Narration Technique, Master’s Thesis, 2015 İnce Memed (1995), Yaşar Kemal’s debut novel, tells the order of an Anatolian peasant disconnected from the modern world and the struggle of Memed, who by himself resists against the counter powers like “landlord/master” who have benefit in such order. The novel persuades the reader that “brigandage” is “indispensable” if need be considering the facts of events that the novel tells. İnce Memed poetically tells the transformation into a social reformist of a “compelled individual” who rebels against the behaviors incompatible with human dignity and “established corrupt system” by risking death. The fact that the protagonist is selected as child who has nothing and no one is an invitation to ideal truths of the author by encouraging the reader in the face of an injustice/unlawfulness. After all, at the end of novel, the winner is the “bandit” Memed as idealized by the author, and the loser is the “landlord” who does not have any human quality. Yaşar Kemal continues to gather the Anatolian peasants who have been exploited, humiliated and depressed for centuries, around the character of “İnce Memed” as an ideal value it presents to the reader, and invites the reader to stand upon their rights. Keywords Yaşar Kemal, bravery, love, right, oppression, bandit, resistance, loyalty, rebellion, exploitation iii İÇİNDEKİLER KISALTMALAR .......................................................................................................... vii GİRİŞ ............................................................................................................................... 1 1. İNCE MEMED I ......................................................................................................... 2 1.1. BAKIŞ AÇISI VE ANLATICI .............................................................................. 5 1.2. OLAY ÖRGÜSÜ ................................................................................................... 7 1.3. ZAMAN ............................................................................................................... 14 1.3.1. Okuma Zamanı .............................................................................................. 14 1.3.2. Yazma Zamanı ............................................................................................... 15 1.3.3. Vaka (Roman) Zamanı................................................................................... 15 1.4. MEKÂN ............................................................................................................... 18 1.4.1. Çevresel Mekânlar ......................................................................................... 18 1.4.2. Algısal Mekânlar............................................................................................ 19 1.4.2.1. Kapalı-Dar ve Labirentleşen Mekânlar ................................................... 20 1.4.2.2. Açık ve Geniş Mekânlar.......................................................................... 24 1.5. ŞAHIS KADROSU .............................................................................................. 27 1.5.1. Başkişi ............................................................................................................ 28 1.5.2. Norm Karakter ............................................................................................... 32 1.5.3. Kart Karakterler ............................................................................................. 32 1.5.4. Fon Karakterler .............................................................................................. 35 1.6. İZLEKSEL KURGU ............................................................................................ 35 1.6.1. Başkaldırı ....................................................................................................... 36 1.6.2. Sömürü ........................................................................................................... 37 1.6.3. Özveri ve Aşk ................................................................................................ 39 1.6.4. Sadakat ........................................................................................................... 40 1.6.5. Kaçış .............................................................................................................. 41 1.6.6. Erk Sorunu ve Güven Yitimi ......................................................................... 43 2. İNCE MEMED II ...................................................................................................... 46 2.1. BAKIŞ AÇISI VE ANLATICI ............................................................................ 47 2.2. OLAY ÖRGÜSÜ ................................................................................................. 48 2.3. ZAMAN ............................................................................................................... 62 iv 2.3.1. Okuma Zamanı .............................................................................................. 62 2.3.2. Yazma Zamanı ............................................................................................... 62 2.3.3. Vaka (Roman) Zamanı................................................................................... 63 2.4. MEKÂN ............................................................................................................... 64 2.4.1. Çevresel Mekânlar ......................................................................................... 64 2.4.2. Algısal Mekânlar............................................................................................ 65 2.4.2.1. Kapalı-Dar ve Labirentleşen Mekânlar ................................................... 65 2.4.2.2. Açık ve Geniş Mekânlar.......................................................................... 68 2.5. ŞAHIS KADROSU .............................................................................................. 70 2.5.1. Başkişi ............................................................................................................ 71 2.5.2. Norm Karakterler ........................................................................................... 72 2.5.3. Kart Karakterler ............................................................................................. 74 2.5.4. Fon Karakterler .............................................................................................. 76 2.6. İZLEKSEL KURGU ............................................................................................ 76 2.6.1. Başkaldırı ve Direniş ..................................................................................... 77 2.6.2. Sömürü ........................................................................................................... 79 2.6.3. Özveri ve Aşk ................................................................................................ 81 2.6.4. Sadakat ........................................................................................................... 83 2.6.5. Özlem ............................................................................................................. 84 2.6.6. Erk Sorunu ve Güven Yitimi ......................................................................... 85 3. İNCE MEMED III .................................................................................................... 91 3.1. BAKIŞ AÇISI VE ANLATICI ............................................................................ 91 3.2. OLAY ÖRGÜSÜ ................................................................................................. 93 3.3. ZAMAN ............................................................................................................