Nowy Sącz, Stará Ľubovňa 2017 Tom 10 Nowy Sącz, Stará Ľubovňa 2017 Zväzok 10 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Kolegium redakcyjne/Redakčná rada: Dalibor Mikulík redaktor naczelny/šéfredaktor Robert Ślusarek zastępca redaktora naczelnego/zástupca šéfredaktora Anna Wideł sekretarz/tajomníčka Redaktorzy/redaktori: Andrzej Długosz Piotr Droździk Františka Marcinová Leszek Migrała Danuta Plata Barbara Rucka Beata Wierzbicka Peter Žarnovský Rada Naukowa/Vedecká rada: prof. Dr. hab. Ewa Danowska prof. Martin Homza, Dr., doc. PhDr. Margita Jágerová, PhD. prof. Dr. hab. Wojciech Kudyba prof. Dr. hab. ks. Józef Marecki prof. PhDr. Peter Švorc, CSc. Redakcja tekstów w języku polskim/redakcia textov v poľskom jazyku: Leszek Migrała Redakcja tekstów w języku słowackim/redakcia textov v slovenskom jazyku: Františka Marcinová, Peter Žarnovský Projekt graficzny/Grafická úprava: Piotr Hrehorowicz, Inter Line SC, Kraków Skład i łamanie/Sadzba a zalomenie: Piotr Hrehorowicz, Małgorzata Punzet, Inter Line SC, Kraków Korekta/Korektúra: tekstów polskich/poľských textov Leszek Migrała tekstów słowackich/slovenských textov Anna Ilečková Tłumaczenia na język polski/Preklady do poľského jazyka: Tomasz Wicik Tłumaczenia na język słowacki/Preklady do slovenského jazyka: Tomasz Wicik Irena Sikora-Chmielewska Tłumaczenia na język angielski/Preklady do anglického jazyka: Małgorzata Walczak, Letterman, Kraków Jazyková škola Target Stará Ľubovňa Druk/Tlač: Drukarnia Goldruk 33-300 Nowy Sącz, ul. Kościuszki 28 © 2017 Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu, Ľubovnianske múzeum – hrad v Starej Ľubovni ISBN 978-83-89989-82-6 Fotografia na okładce/Foto na obálke: Portal z kościoła pw. św. Jakuba w Lewoczy Portál kostola sv. Jakuba v Levoči Piotr Droździk Adres redakcji/Adresa redakcie: Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu Ľubovnianske múzeum – hrad v Starej Ľubovni 33-300 Nowy Sącz, ul. Lwowska 3 Zámocká 22, 064 01 Stará Ľubovňa tel. +48 18 443 77 08 tel. 00421-52-4322422 faks +48 18 443 78 65 fax 00421-52-4322302 www.muzeum.sacz.pl www. hradlubovna.sk Nowy Sącz, Stará Ľubovňa 2017 Tom 10 Sandecko-spišské ZOŠITY Nowy Sącz, Stará Ľubovňa 2017 Zväzok 10 Dalibor Mikulík Wstęp Robert Ślusarek Dalibor Mikulík, dyrektor, ¶ Drodzy Przyjaciele, mieszkujących te historyczne regiony. Jesteśmy Ľubovnianske múzeum – przedstawiamy Państwu jubileuszowe 10. wydanie dumni z tego, że przez te 10 lat istnienia zeszytów hrad v Starej Ľubovni międzynarodowego periodyku Zeszyty Sądecko- podnoszono jakość ich zawartości. Na stronach -Spiskie. Muzeum Lubowelskie – Zamek w Starej periodyku regularnie publikowane są artykuły Robert Ślusarek, dyrektor, Lubowli oraz Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu poświęcone głównym działaniom muzealnym jak Muzeum Okręgowe realizują ideę międzynarodowej współpracy przy akwizycja, konserwacja i prezentacja eksponatów, w Nowym Sączu wydawaniu tego periodyku od 2006 roku. Muze- działalność wystawowa i publikacje, ochrona i re- alnicy ze Starej Lubowli i Nowego Sącza chcieli konstrukcja architektonicznego bogactwa kultury i w dalszym ciągu pragną w tej formie prezen- oraz działalność popularyzatorska. tować bogactwo kulturowe i historyczne Ziemi ¶ Zawartość niniejszy periodyku koncentruje się Sądeckiej i Spiszu. Udowadniają swoje głębokie na dwóch wyjątkowych faktach z historii obydwu zaangażowanie w działalność muzealną, dzięki partnerskich miast. W 1292 roku, tj przeszło 725 której zdobywają uznanie wśród specjalistów za lat temu, książe krakowski i król czeski Wacław II udostępnianie naszego dziedzictwa kultury. A je- lokuje na prawie magdeburskim we wsi Kamienica żeli ich wysiłki przekraczają granice regionu czy nowe miasto, które później stanie się zalążkiem nawet państwa, działania te zasługują na jeszcze Nowego Sącza. W tym samym roku, po raz pierw- większy szacunek. szy w źródłach pisanych, pojawia się wzmianka ¶ Bardzo cieszymy się, że 10 wydań zeszytów jest o miejscowości Libenow, identyfikowanej przez materialnym wynikiem współpracy nie tylko dwóch potomnych z nazwą własną Starej Lubowli instytucji kultury, ale także ich organów założy- ¶ Możliwość przygotowania słowa wstępnego cielskich. Województwo małopolskie i Preszowski do jubileuszowego, 10. już wydania Zeszytów kraj samorządowy potwierdziły w 2003 r. umowę Sądecko-Spiskich i możliwość wyrażenia podzię- o współpracy, która z dzisiejszego punktu widze- kowania dla wszystkich twórców, redaktorów nia nie była tylko formalnością. Nie przypadkiem i autorów za ich merytoryczny, ale i bez wątpienia na podpisanie umowy wybrano Zamek Lubowla osobisty wkład – to dla mnie ogromny zaszczyt. będący ważnym miejscem dla prezentacji stosun- W czasie tych dziesięciu lat w Zeszytach opubliko- ków i współpracy słowacko-polskiej. Przykładem wano 138 artykułów specjalistycznych i populary- dobrych kontaktów są długofalowe (24 lata), przy- zatorskich, które wzbogaciły wiedzę o regionach noszące korzyści dla obu stron działania Muzeum historycznych Spiszu i Ziemi Sądeckiej. Ta liczba Lubowelskiego – Zamku w Starej Lubowli i Mu- naprawdę zasługuje na szacunek... zeum Okręgowego w Nowym Sączu na polu kultu- ¶ Niech nowa strona tytułowa zeszytów przed- ry, turystyki i wzajemnych kontaktów. stawiająca kolejny cenny zabytkowy portal z kró- ¶ Zeszyty Sądecko-Spiskie udostępniają swoje lewskiego miasta Levoča będzie także symbolicz- łamy dla historyków, archeologów, etnologów nym wstępem do świata bezcennych informacji i popularyzatorów historii, aby ci mogli w cieka- o naszej przeszłości, która pomaga nam w zro- wy sposób przybliżać bogatą, często do dziś nie zumieniu współczesności i zaplanowaniu lepszej odkrytą przeszłość obu odwiecznych sąsiadów za- przyszłości. 4 Zeszyty sądecko-spiskie, tom 10, 2017 Dalibor Mikulík Úvod Robert Ślusarek Dalibor Mikulík ¶ Milí priatelia, torických regiónoch. Teší nás, že počas 10. ro- riaditeľ, Ľubovnianske predstavujeme vám jubilejný 10. ročník medziná- kov existencie zošitov dochádzalo k skvalitneniu múzeum – hrad v Starej rodného zborníka Sandecko-spišské zošity. Ľu- ich obsahu. Na ich stránkach sa pravidelne obja- Ľubovni bovnianske múzeum – hrad v Starej Ľubovni a Ob- vujú príspevky venujúce sa hlavných múzejným lastné múzeum v Nowom Saczy pristúpili v roku činnostiam (akvizícia, ošetrovanie zbierkových Robert Ślusarek 2006 k realizácii myšlienky vydávať medzinárodný predmetov, prezentácia zbierkového fondu, ex- riaditeľ, Muzeum Okręgowe zborník s pravidelnou periodicitou. Múzejníci zo pozično-výstavná a publikačná činnosť, ochrana w Nowym Sączu Starej Ľubovni a Nowego Sacza chceli a naďalej a obnova nehnuteľného kultúrneho bohatstva chcú touto formou prezentovať kultúrne a histo- a popularizačná činnosť). rické bohatstvo regiónov Sandecko a Spiš. Pouka- ¶ Obsah tohto vydania sa sústreďuje na dve mi- zujú na to, ako príkladne sa venujú múzejným čin- moriadne skutočnosti z dejín obidvoch partner- nostiam, ktoré získavajú rešpekt v sprístupňovaní ských miest. V roku 1292, tj pred viac ako 725 nášho kultúrneho dedičstva medzi odborníkmi. rokmi, krakovský knieža a český kráľ Václav II. Ak navyše toto úsilie prekračuje hranice regiónu, v dedinke Kamienica založil na magdeburskom dokonca štátu, je to o to významnejší počin. práve nové mesto, ktoré sa neskôr stalo zárod- ¶ Máme radosť z toho, že 10. ročníkov zošitov je kom Nového Sonča. V tom istom roku, v písom- zhmotneným prvkom spolupráce nielen dvoch ných prameňoch je prvá zmienka o lokalite Li- kultúrnych inštitúcií ale aj ich zriaďovateľov. Ma- benow, identifikovanej budúcimi generáciami lopoľské vojvodstvo a Prešovský samosprávny s vlastným názvom Stará Ľubovňa. kraj potvrdili v roku 2003 zmluvu o spolupráci, ¶ Je nám potešením, že môžeme prispieť úvod- ktorá sa dnes ukazuje nielen ako formálne gesto. ným slovom do jubilejného už 10. vydania San- Nie náhodou bol na podpis zmluvy vybraný hrad decko-spišských zošitov a poďakovať sa zosta- Ľubovňa, ako významný bod na prezentáciu slo- vovateľom, všetkým editorom a autorom za ich vensko-poľských vzťahov a spolupráce. Príkla- odborný a bezpochyby i osobný vklad. Počas de- dom dobre fungujúcich kontaktov sú dlhotrva- siatich rokov bolo v zborníku uverejnených 138 júce (24 rokov), obojstranne prospešné aktivity odborných, ale aj popularizačných príspevkov, Ľubovnianskeho múzea-hradu v Starej Ľubov- ktoré obohatili poznatky o historických regió- ni a Oblastného múzea v Nowom Sanczu na poli noch Spiš a Sandecko. A to je úctyhodné číslo... kultúry, cestovného ruchu a vzájomných stykov. ¶ Nech nová titulná strana zošitov, s vyobrazením ¶ Sandecko-spišské zošity pozoruhodným spô- ďalšieho vzácneho historického portálu z kráľov- sobom dávajú priestor historikom, archeoló- ského mesta Levoča, je aj symbolickým vstupom gom, etnológom a popularizátorom dejín priblí- do sveta cenných informácií o našej minulosti, žiť bohatú, často až doteraz neobjavenú minulosť ktorá nám takto dáva šancu spoznať našu prítom- oboch stáročných susedov žijúcich v týchto his- nosť a plánovať si lepšiu budúcnosť. 5 Ľuboš Tomko Úvod Wstęp primátor mesta Stará Ľubovňa prezydent miasta Stará Ľubovňa ¶ Toto vydanie Sandecko-spišských zošitov má ¶ Niniejsze „Zeszyty Sądecko-Spiskie” świętują prívlastok jubilejné, keďže vychádza desiatykrát. swoją 10. edycję. Czasopismo o historii ziemi są- Tento vlastivedný časopis o historických úze- deckiej i Spiszu jest wynikiem długoletniej, twór- miach Sandecka a Spiša je výsledkom dlhotrva- czej współpracy między Muzeum Lubowelskim júcej a tvorivej spolupráce medzi Ľubovnianskym a Muzeum Okręgowym w Nowym Sączu. Wiele múzeom a Oblastným múzeom v Nowom Sączi. artykułów odkrywa przed nami ciekawe fakty Množstvo