1-6-2021 Workshop Piëmonte Fred F.A. Nijhuis Your Favorite Dutch Wine Writer I Vini del Piemonte Ambassador i.s.m. Nederlands Wijngilde Afdeling Utrecht Online 31 mei 2021 Workshop Piemonte NWG ©Fred F.A. Nijhuis 2021 1 Workshop Piëmonte NWG Workshop Piemonte NWG ©Fred F.A. Nijhuis 2021 2 Workshop Piemonte NWG ©FFA Nijhuis 2021 1 1-6-2021 Workshop Piemonte NWG ©Fred F.A. Nijhuis 2021 3 Workshop Piëmonte NWG • Italië : 301.338 km²; inwoners 60,4 miljoen • Piëmonte : 25.400 km²; inwoners 4,4 miljoen • Nederland : 41.543 km²; inwoners 17,3 miljoen • Wijngaardareaal wereld : 7.397.000 ha (2019) • Wijngaardareaal Italië : 707.000 ha (2019) • Wijngaardareaal Piëmonte : 46.000 ha (2019) • Wijnproductie wereldwijd : 258.000.000 hl (2020) • Wijnproductie Italië : 49.225.000 hl (2019 - 42% DOP-status) • Wijnproductie Piëmonte : 2.569.000 hl (2019 - 94% DOP-status) • Qua productie Piëmonte op de 7e plaats in Italië • Circa 63% totale productie Piëmonte is rood (incl. rosé) Workshop Piemonte NWG ©Fred F.A. Nijhuis 2021 4 Workshop Piemonte NWG ©FFA Nijhuis 2021 2 1-6-2021 Workshop Piëmonte NWG Geschiedenis wijnbouw Piëmonte in het kort: • Romeinen maken wijn in de regio. • 13e eeuw: Eerste vermelding Nebbiolo, hoewel al veel eerder in de regio bekend. • 16e eeuw: Eerste vermelding Dosetto/Dolcetto. • 1600: Eerste vermeling Barbera. • 1751: Eerste vermelding wijngaard/cru/MGA: Cannubi. • 19e eeuw: Benso di Cavour start Risorgimento; gebruikt Franse netwerk voor verbeteren wijn. • 19e eeuw: Francesco Staglieno grondlegger nieuwe stijl Barolo; stil ipv zoet en sprankelend. • 19e eeuw: Federico Martinotti ontwikkelt methode 2e gisting in tanks (Charmat). • 19e eeuw: Gancia maakt eerste Italiaanse Champagne. • 1927: Formeel onderscheid Barolo en Barbaresco. • 1961-1967: Eerste wijnen op markt onder naam wijngaard: Bussia, Asili etc. • 1975: Cru’s in kaart gebracht door Renato Ratti • 1966: D.O.C. voor Barolo en Barbaresco. • 1980: D.O.C.G. voor Barolo en Barbaresco. • 1993: Barolo Boys; Barolo in barriques (Altare, Boschis, de Grazia, Rivetti, Voerzio) • 2007-2010: Menzioni Geografiche Aggiuntive (M.G.A.), uitgewerkt door Alessandro Masnaghetti. Workshop Piemonte NWG ©Fred F.A. Nijhuis 2021 5 Workshop Piëmonte NWG Workshop Piemonte NWG ©Fred F.A. Nijhuis 2021 6 Workshop Piemonte NWG ©FFA Nijhuis 2021 3 1-6-2021 Workshop Piemonte NWG ©Fred F.A. Nijhuis 2021 7 Workshop Piëmonte NWG https://youtu.be/ALBUX31tW4M Workshop Piemonte NWG ©Fred F.A. Nijhuis 2021 8 Workshop Piemonte NWG ©FFA Nijhuis 2021 4 1-6-2021 Workshop Piëmonte NWG Bodem Langhe: • Twee te onderscheiden hoofdsoorten toplagen: - gebaseerd op mergel (samengeperst silt en klei) met zand - gebaseerd op kalk • Barolo : 22% zand-53% silt-25% klei • Barbaresco: 25% zand-53% silt-22% klei • Roero : 35% zand-35% silt-30% klei • Roero : 65% zand-20% silt-15% klei • Oudste delen gevormd door de Lequio formatie uit Serravallien, ca 12 miljoen jaar oud; ca 15% van Barolo district en 30% in Barbaresco • Sant'Agata Fossili uit Tortoon, ca 10 miljoen jaar oud geleden - lagen samengeperste modder (mergel), maar vrijwel zonder zand - ca 60% van Barolo en 70% Barbaresco, 5% Roero • Diano zandsteen: deel vasteland schoof in zee - o.a. Monforte en Diano d’Alba, Castiglione Falletto en Barolo Workshop Piemonte NWG ©Fred F.A. Nijhuis 2021 9 Geologische verschillen Langhe Lequio Marne Sant’Agata Diano zandsteen Asti zandsteen Workshop Piemonte NWG ©Fred F.A. Nijhuis 2021 10 Workshop Piemonte NWG ©FFA Nijhuis 2021 5 1-6-2021 Workshop Piëmonte NWG Workshop Piemonte NWG ©Fred F.A. Nijhuis 2021 11 Workshop Piëmonte NWG Klimaat regio’s waar nebbiolo is aangeplant Barolo Barbaresco Novara Biella Ivrea Aosta Sondrio Barboursville Guadalupe Noordhoek Köppen-Geiger Cfa Cfa Cfa Cfb Cfb Cfb Cfa Cfa BSk Csb Gem. Temp 12,6 °C. 13,0 °C. 11,8 °C. 10,6 °C. 11,4 °C. 9,7 °C. 12,1 °C. 12,4 °C. 16,2 °C. 16,5 °C. Neerslag 714 mm 719 mm 1011 mm 918 mm 854 mm 805 mm 963 mm 1079 mm 388 mm 851 mm Droogst Juli; 31 mm Juli; 32 mm Dec; 55 mm Jan; 45 mm Jan; 41 mm Jan; 51 mm Jan; 49 mm Okt; 72 mm Feb; 1 mm Jan; 23 mm Natst Okt; 88 mm Okt; 90 mm Okt; 116 mm Mei; 109 mm Mei; 103 mm Aug; 82 mm Aug; 108 mm Jul; 123 mm Sep; 79 mm Juni; 143 mm Warmst gem. Juli; 22,2 °C Juli; 22,8 °C Juli; 22,0 °C. Juli; 20,4 °C. Juli; 21,5 °C. Juli; 19,2 °C. Juli; 22,1 °C. Juli; 23,7 °C. Juni; 19,7 °C. Jan; 20,2 °C. Koudst gem. Jan; 3,1 °C Jan; 2,9 °C Jan; 1,3 °C. Jan; 0,6 °C. Jan; 1,0 °C. Jan; - 0,1 °C. Jan; 1,4 °C. Jan; - 0,2 °C. Jan; 11,9 °C. Juli; 12,8 °C. Workshop Piemonte NWG ©Fred F.A. Nijhuis 2021 12 Workshop Piemonte NWG ©FFA Nijhuis 2021 6 1-6-2021 Workshop Piëmonte NWG Belangrijkste witte druiven: • Arneis, Cortese, Erbaluce, Favorita en Moscato bianco • Timorasso en Nascetta in opkomst Belangrijkste blauwe druiven: • Barbera, bonarda, brachetto, dolcetto, freisa, grignolino, malvasia nera, nebbiolo, pelaverga en ruchè • Nebbiolo in kwalitatief en economisch opzicht de belangrijkste druif; aanplant < 10%, • Barbera was ooit 90%, recentelijk bijna 50%, maar aandeel neemt elk jaar af • Moscato nog altijd erg belangrijk, mede gezien nieuwe stijl (droge) mousserende wijn als antwoord op Prosecco, Franciacorta en Trentodoc • Pelaverga en ruchè meer aandacht • Tanend aandeel dolcetto Workshop Piemonte NWG ©Fred F.A. Nijhuis 2021 13 Workshop Piemonte NWG ©Fred F.A. Nijhuis 2021 14 Workshop Piemonte NWG ©FFA Nijhuis 2021 7 1-6-2021 Workshop Piëmonte NWG Workshop Piemonte NWG ©Fred F.A. Nijhuis 2021 15 Workshop Piemonte NWG ©Fred F.A. Nijhuis 2021 16 Workshop Piemonte NWG ©FFA Nijhuis 2021 8 1-6-2021 Workshop Piëmonte NWG Barbera del Monferrato Superiore DOCG (1970/2008) - 85% Barbera Gavi / Cortese di Gavi DOCG (1974/1998) - 100% Cortese Nizza DOCG (2014) - 100% Barbera Barbera del Monferrato DOC (1970) - 85% Barbera Colli Tortonesi DOC (1973) - Zeer veel druivenrassen Cortese dell’Alto Monferrato DOC (1979) - 85% Cortese Dolcetto d’Aqui DOC (1972) - 100% Dolcetto Workshop Piemonte NWG ©Fred F.A. Nijhuis 2021 17 Workshop Piëmonte NWG Gabiano DOC (1983) - 90-95% Barbera Grignolino del Monferrato Casalese DOC (1974) - 90% Grignolino Monferrato DOC (1994) - Diverse druivenrassen Piemonte DOC (1994) - Voor alle druivenrassen Rubino di Cantavenna DOC (1970) - 75-90% Barbera Strevi DOC (2005) - 100% Moscato Workshop Piemonte NWG ©Fred F.A. Nijhuis 2021 18 Workshop Piemonte NWG ©FFA Nijhuis 2021 9 1-6-2021 Workshop Piëmonte NWG Timorasso • Oud wit druivenras uit de provincie Alessandria. • Vooral in Colli Tortonesi rond Curone, Grue en Ossona Borbera. • Genoemd als begeleider Montebore (lokale kaas) bij huwelijk Isabella van Aragon met Filips III de Stoute. • Zou door Leonardo da Vinci zeer gewaardeerd zijn. • Geeft weinig fruit maar met een goede structuur. • Bijna verdwenen, dankzij Walter Massa nu Piëmontese specialiteit. • Medium tot volle body en aroma’s van wit fruit, ananas en rokerige tonen die aan houtlagering doet denken • Meestal in RVS gevinifieerd en opgevoed. • Wijnen meestal onder de naam ’Derthona’ op de markt gebracht, vernoemd naar de oude (Romeinse) naam van de stad Tortona. Workshop Piemonte NWG ©Fred F.A. Nijhuis 2021 19 Workshop Piëmonte NWG Colli Tortonesi DOC • Wit van elk % Barbera Bianca, Chardonnay, Cortese, Favorita, Müller- Thurgau, Pinot Bianco, Pinot Grigio, Riesling, Sauvignon Blanc, Sylvaner Verde, Timorasso en/of Welschriesling. • Bianco subzone Terre di Libarna: min. 60% Timorasso • Met vermelding Cortese of Timorasso, min. 95%; Favorita, min. 85%; Moscato, 100%; Riserva alleen Cortese en Timorasso. • Chiaretto en Rosso (+ Novello) van elk % Aleatico, Barbera, Bonarda, Cabernet Franc, Cabernet S., Croatina, Dolcetto, Freisa, Grignolino, Lambrusca di Alessandria, Merlot, Nebbiolo, Pinot Nero en/of Sangiovese. Rosso van subzone Terre di Libarna: minimaal 60% Barbera. • Met vermelding Barbera, Croatina, Dolcetto of Freisa; 85%. • Superiore voor Barbera en Riserva voor Barbera en Croatina. • Rijping Timorasso: min. 10 mnd, Timorasso Riserva, min. 21. • Spumante van minimaal 95% Cortese • Spumante van subzone Terre di Libarna: min. 60% Timorasso Subzones: Monleale (Barbera), Terre di Libarna (Bianco, Timorasso, Rosso en Spumante. Workshop Piemonte NWG ©Fred F.A. Nijhuis 2021 20 Workshop Piemonte NWG ©FFA Nijhuis 2021 10 1-6-2021 Workshop Piëmonte NWG 1. Pomodolce, Derthona Grue, Colli Tortonesi Timorasso DOC, 2017 - 100% Timorasso van wijngaard uit 2010 op 380 m, zuidwestelijke expositie - Bodem: kleiachtige kalksteen, 3500 pl/ha Guyot gesnoeid, productie 2500 flessen. - Vinificatie en lagering van 10 mnd sur lie in RVS - Alcohol: 14% - Importeur: Piemonte Import; indicatie particuliere prijs: € 24,95 2. La Colombera, Derthona, Colli Tortonesi Timorasso DOC, 2016 - 100% Timorasso van wijngaard op 250 m. - Vinificatie en lagering van 9 maanden met schilcontact in RVS. - Alcohol: 14,5% - Importeur: Anfors-Imperial; indicatie particuliere prijs: € 20,75 3. Ezio Poggio, Archetipo, Colli Tortonesi ‘Terre di Libarna’ DOC, 2014 - 100% Timorasso van wijngaard op 400-500 m met expositie zuid-zuidwest, - Bodem kalkrijke klei, 4000 pl/ha Guyot gesnoeid - Vinificatie in RVS, veel schilcontact, rijping van 12 maanden + 6 in fles. - Alcohol: 13,5% - Importeur: onbekend; indicatie particuliere prijs: € 22,95 Workshop Piemonte NWG ©Fred F.A. Nijhuis 2021 21 Workshop Piëmonte NWG Avanà • Blauwe druif uit provincie Turijn (Val di Susa). • Ook in Franse Dauphiné en Savoie (als hibou noir) en de Zwitserse Valais. • Verwant aan Cacaboué uit Savoie en Zwitserse Amigne, Troyan en Gamay d'Orléans. • Komt in kleine hoeveelheden voor in Piëmonte en Apulië. Baratuciat • Oud wit druivenras, gered door Giorgio Falca in Valsusa. • Meeste in Piemonte, beetje bij Venetie, in total < 2 ha. • Aroma’s als Sauvignon blanc (Piemontese naam: kattentestikels) Becuet • Blauwe druif, ook bekend onder de namen Becuette en Persan.