Alicja Bemben Akademia Techniczno ‑Humanistyczna Katedra Anglistyki MM + NK = WM, czyli dlaczego Marilyn Manson zakochałby się w nadkobiecie Ale kiedyś, w czasach lepszych niż obecny rozkład, poja‑ wi się on, zbawiciel, człowiek wielkiej miłości i pogardy, stwórca, którego nieodparta siła nie pozwoli mu pozostać bezczynnym, którego samotność ludzie mylnie postrze‑ gają jako ucieczkę od rzeczywistości – podczas gdy jest to tylko jego sposób poznawania i przyjmowania rzeczy‑ wistości, tak więc, kiedy pewnego dnia znów się pojawi, przyniesie im wybawienie, ocali świat od przekleństwa idei panującej dotychczas. Człowiek przyszłości, który wybawi nas nie tylko od dotychczasowej idei, ale tak‑ że tego co musi z niej wyniknąć, wielkiego niesmaku, nihilizmu, samounicestwienia; on będzie niczym bicie dzwonów w południe, uwolni nasze umysły, przywróci światu cel, a człowiekowi nadzieję; ten Antychryst i an‑ tynihilista; zwycięzca Boga i nicości – pewnego dnia musi nadejść1. U schyłku XIX wieku przytoczone słowa stanowiły podsumowanie zapa‑ trywań Fryderyka Nietzschego na intelektualno ‑ideologiczny klimat panu‑ jący w ówczesnej Europie. U progu XXI wieku słowa te posłużyły Marily‑ nowi Mansonowi jako cytat otwierający jego (auto)biografię2. Jak dość łatwo 1 F. Nietzsche: Z genealogii moralności – cyt. za: M. Manson, N. Strauss: Trudna droga z piekła. [Tłum. M. Mejs]. Poznań: Kagra, 2000, s. [7]. 2 Do tej pory twórczość Mansona trzykrotnie została przedmiotem filozoficznych lub okołofilozoficznych rozważań. Zob. R. Wright: „I’d Sell You Suicide”. Pop Music and Moral Panic in the Age of Marilyn Manson. „Popular Music” 2000, vol. 19, no. 3, s. 365–385; P. Sme‑ yers, B. Lambeir: Carpe Diem. Tales of Desire and the Unexpected. „Journal of Philosophy of Education” 2002, no. 12, s. 281–297; A. Dirand: De l’articulation entre art et philosophie: 164 Alicja Bemben można się domyślić, celem tego zabiegu było wskazanie przez Mansona na siebie samego jako kontynuatora myśli Nietzscheańskiej i zapowiadanego antychrysta3. I choć można przypuszczać, że tego rodzaju gest jest tylko ko‑ lejnym chwytem marketingowym kolejnej gwiazdy rocka, to w tym przypad‑ ku byłoby to twierdzenie całkowicie nieuzasadnione. W swojej (auto)biogra‑ fii Manson nie rzuca po kabotyńsku znanym cytatem, ale wręcz z żelazną konsekwencją wplata Nietzscheańskie koncepcje w komentarze do swoich ekscesów4. Również w wypowiedziach prasowych5 i twórczości muzycznej6 l’exemple des personnages conceptuels de Gilles Deleuze à Marilyn Manson. „Philosophique” 2012, n° 15, s. 147–163. 3 W 1996 r. Manson ogłosił się antychrystem. Zob. E. Hedegaard: Marilyn Manson. The Vampire of the Hollywood Hills. „Rolling Stone” 2015. http://www.rollingstone.com/ music/features/marilyn ‑manson ‑the ‑vampire ‑of ‑the ‑hollywood ‑hills ‑20150106?page=2 [dostęp: 16 stycznia 2015]. 4 M. Manson, N. Strauss: Trudna droga z piekła…, s. 32, 139–140, 164–166, 212. Na po‑ danych stronach Manson pośrednio lub bezpośrednio odwołuje się do myśli Nietzschego. De facto, przez cały tom przewijają się mniej lub bardziej wyraźne nawiązania do jego filozofii. 5 K.B. Reighley, M. Manson: Apocalypse Now. „CMJ New Music Monthly” 1997, no. 1 (41), s. 24–28; M. Manson: Marilyn Manson Talking. Ed. Ch. Weiner. London: Omnibus Press, 2011, s. [36], fragment oznaczony opisem March 1999; G. Graff, D. Durchholz: Does Marilyn Manson Dance with the Devil? In: Iidem: Rock‘n’Roll Myths. The True Stories Behind the Most Infamous Legends. Minneapolis: Voyageur Press, 2012, s. 24–27; J. Rotter: Our Little Satan. „Spin” 1997, no. 12 (12), s. 52–54. 6 Przedmiotem zainteresowania w tej pracy nie jest twórczość graficzna/malarska (warto wspomnieć, że Manson namalował obraz zatytułowany Übermensch), designerska czy pisarska (tu przypomnę powieść Holy Wood) Mansona, ale wyłącznie jego utwory mu‑ zyczne. Drugi album rockmana, a także jeden z utworów na nim, nosi tytuł Antichrist Superstar; utwór The Beautiful People jest Mansonowską wersją teorii moralności panów i niewolników; The Worm ma być zapisem transformacji Mansona z bohatera tragicznego w antychrysta. Zob. Antichrist Superstar. „Manson Wiki. The Marilyn Manson Encyclope‑ dia”. http://www.mansonwiki.com/wiki/Antichrist_Superstar_(album) [dostęp: 16 stycz‑ nia 2015]. Jak twierdzi sam twórca, Mechanical Animals, jego trzecia produkcja to zapis jego słabości i sposobów radzenia sobie z nimi na drodze do transformacji w nietzsche‑ ańskiego supermana. Zob. R. Morton: I’m Having A Hard Time Fitting In. 1998. „Manson Wiki. The Marilyn Manson Encyclopedia”. http://www.mansonwiki.com/wiki/Intervie‑ w:1998/09/12_NME [dostęp: 16 stycznia 2015]. Czwarty album Mansona, Holy Wood (In the Shadow of the Valley of Death), to parabola o – wzorowanej na tułaczce Zaratustry – pe‑ regrynacji Adama (Pierwszego Człowieka – w takim rozumieniu, w jakim imię to poja‑ wia się on w Kabale) z Doliny Śmierci do Świętego Drzewa. Zob. Holy Wood (In the Shadow of the Valley of Death). „Manson Wiki. The Marilyn Manson Encyclopedia”. http://www. mansonwiki.com/wiki/Holy_Wood_(In_the_Shadow_of_the_Valley_of_Death) [dostęp: 16 stycznia 2015]. W utworze The Fight Song pojawia się odniesienie do – głoszonej przez Nie‑ tzschego – śmierci Boga. Zob. The Fight Song. „Manson Wiki. The Marilyn Manson Encyc‑ lopedia”. http://www.mansonwiki.com/wiki/The_Fight_Song [dostęp: 16 stycznia 2015]. MM + NK = WM, czyli dlaczego Marilyn Manson… 165 rockman stale odwołuje się do koncepcji tego myśliciela. Zasadna wydaje się więc obserwacja, że Nietzscheańska filozofia stanowi dla Mansona ramę or‑ ganizacyjną, a przynajmniej punkt wyjścia do formowania własnych poglą‑ dów na otaczającą muzyka rzeczywistość. Niniejsza praca nie stawia sobie jednakże za cel omówienia ogólnych mechanizmów, za pomocą których muzyk rekonceptualizuje filozofię Nie‑ tzschego na swoje własne potrzeby; chodzi mi raczej o przyjrzenie się wy‑ cinkowi filozofii Masona, tj. jego koncepcji miłości do kobiety, koncepcji, którą artysta buduje na podstawie przyjętej przez siebie Nietzscheańskiej idei (nad)człowieka7. Moje rozważania mają uzasadnić tezę, że Mansonow‑ ska miłość jest katalizatorem woli mocy8. Materiał badawczy, na którym się skupiam, stanowią wybrane fragmenty, i.e. traktujące o miłości, utworów z jego najnowszej płyty The Pale Emperor9. W zakresie metodologii zamierzam wzorować się na propozycji Keitha Ansella ‑Pearsona. Według tego filozofa, Nietzscheański aforyzm to zwięźle sformułowana wypowiedz filozoficzna, zestawienie, w którym po zdaniu wprowadzającym temat następuje jego peł‑ ne rozwinięcie. Powstałych w wyniku takich zabiegów aforyzmów nie należy czytać dosłownie. Jak sugeruje sam filozof i jego komentator – konieczna jest 7 Całościowe przedstawienie filozofii Mansona to temat zbyt rozległy i skomplikowa‑ ny, by jego kondensacja na kilkunastu czy nawet kilkudziesięciu stronach była możliwa. Każda kolejna płyta rockmana przedstawia rekonceptualizację jego dotychczasowych zapatrywań, a tym samym każdorazowo nieco odmienną wizję świata. Zob. S. Black: Marilyn Manson Interview with Sid Black. „Afternoons Rock With Sid Black Monday ‑Friday On 94.3 Kilo”. http://kilo943.com/uncategorized/marilyn ‑manson ‑interview ‑w ‑sid ‑black/ [dostęp: 16 stycznia 2015]. 8 Głównym bodźcem do postawienia tej tezy są następujące słowa Mansona: „Jestem najlepszy w byciu katalizatorem zmian”. Zob. C. Cadwalladr: Marilyn Manson: „I Created a Fake World Because I Didn’t Like the One I Was Living In”. „The Guardian”, 18.01.2015. http:// www.theguardian.com/music/2015/jan/18/marilyn ‑ m a n s o n ‑ i ‑ c r e a t e d ‑ a ‑ f a k e ‑ w o r l d [ d o ‑ stęp: 16 stycznia 2015]. Wszystkie tłumaczenia tekstów są mojego autorstwa. 9 M. Manson: The Pale Emperor. CD. Mystic Production 2015. Choć Manson twierdzi, że każda z jego płyt stanowi zwarty album koncepcyjny, to warto zauważyć, że elementem spajającym albumy tego rockmana nie jest temat w rozumieniu punktu, wokół którego utwory oscylują, ale raczej perspektywa, z której autor korzysta w danym okresie swoje‑ go życia. W przypadku The Pale Emperor jest to spłacanie należności sensu largo, a kwestia relacji uczuciowych pojawia się jako jeden z punktów podlegających omówieniu. Zob. M. Manson, A. Trendell, E. Keeble: Marilyn Manson, „I Am Meant to Be Chaos”. The God Of F**k on The Pale Emperor, Lana Del Rey and If „Rock Is Dead”. 2015. „Gigwise”. http://www. gigwise.com/news/97170/marilyn ‑ m a n s o n ‑ i n t e r v i e w ‑ l a n a ‑ d e l ‑ r e y ‑ p a l e ‑ e m p e r o r ‑ a n d ‑ jesus ‑christ [dostęp: 16 stycznia 2015]. W związku z powyższym nie zamierzam odnosić się do kompozycji bądź ich fragmentów niepowiązanych z przedmiotem moich zaintere‑ sowań; planuję skupić się na złożeniu Mansonowskiego wyobrażenia miłości z fragmen‑ tów jego utworów niczym z puzzli. 166 Alicja Bemben interpretacja podanych słów w odniesieniu do dodanego komentarza10. Mimo że obserwacje Ansella ‑Pearsona są przepisem na czytanie Nietzschego, to, z drobnymi zmianami, stosują się również do czytania tekstów Mansona – choćby z tego powodu, że muzyk czerpie inspiracje nie tylko z filozoficz‑ nych konceptów, którymi myśliciel operował, lecz także z pomysłu ubierania myśli w aforyzmy11. W przypadku Mansona trzeba jednak uwzględnić rów‑ nież to, że muzyk – w przeciwieństwie do Nietzschego – nie dysponuje moż‑ liwością uzupełnienia swoich tekstów rozbudowanymi komentarzami (choć czyni to w inny sposób: wzbogacając swoje utwory między innymi o kores‑ pondującą z treścią szatę wizualną12). Dlatego też interpretować będę teksty utworów muzycznych przez pryzmat