Uniwersytet Warszawski Wydział Zarz ądzania Piotr Szczypka Sposoby zarz ądzania organizacjami sportowymi na przykładzie klubów tenisowych Rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem: Dr hab. prof. UW Beaty Glinki Katedra Teorii Organizacji Zakład Innowacji Organizacyjnych i Przedsi ębiorczo ści Warszawa 2012 Wyra żam zgod ę na udost ępnienie mojej rozprawy doktorskiej dla celów naukowo – badawczych DATA ……………………………….. PODPIS AUTORA ………………….. Słowa kluczowe: zarz ądzanie klubem, „trwała pora żka”, zaanga żowanie organizacyjne, gra organizacyjna, cele, stowarzyszenie, tenis, stereotyp Oświadczenie Autora Pracy Świadomy odpowiedzialno ści prawnej o świadczam, że niniejsza rozprawa doktorska została napisana przeze mnie i nie zawiera tre ści uzyskanych w sposób niezgodny z obowi ązuj ącymi przepisami. Oświadczam równie ż, że przedstawiona praca nie była wcze śniej przedmiotem procedur zwi ązanych z uzyskaniem tytułu zawodowego w wy ższej uczelni. Data Podpis Autora Oświadczenie Promotora Oświadczam, że niniejsza rozprawa jest gotowa do oceny przez recenzentów. Data Podpis Promotora 1 Wst ęp ........................................................................................................................................ 5 Sformułowanie problemu badawczego i uzasadnienie wyboru tematu ................................. 5 Cele pracy, pytania badawcze i hipotezy robocze ................................................................. 8 Uzasadnienie wyboru metod badawczych ........................................................................... 10 Ramy teoretyczne pracy ...................................................................................................... 12 Struktura pracy .................................................................................................................... 14 Rozdział I Zarz ądzanie klubami sportowymi w kontek ście teorii organizacji doznających trwałej pora żki................................................................................................. 16 1.1 Organizacje trwale doznaj ące niepowodze ń .................................................................. 17 1.1.1 Motywy pojawienia si ę „permanentnej pora żki” w organizacji ........................... 17 1.1.2 Mo żliwe reakcje na trwał ą pora żkę ...................................................................... 22 1.1.3 U żyteczno ść koncepcji dla potrzeb pracy. Permanentna pora żka jako wynik nieefektywnego zarz ądzania .............................................................................. 23 1.2 Metafora polityczna i gra organizacyjna – wybrane elementy teorii ............................ 24 1.2.1 Poj ęcie metafory politycznej w teorii organizacji ................................................ 25 1.2.2 Gra organizacyjna jako jedna z koncepcji powstałych na gruncie metafory politycznej ......................................................................................................... 28 1.3 Społeczny kontekst sportu – stereotypy i uprzedzenia .................................................. 34 1.3.1 Stereotyp: koncepcja i podstawowe nurty bada ń .................................................. 34 1.3.2 Mo żliwo ść zmiany stereotypów ........................................................................... 37 1.4 Specyfika zarz ądzania klubami sportowymi – wybrane aspekty .................................. 38 1.4.1 Prawne aspekty zarz ądzania sportem w Polsce .................................................... 39 1.4.2 Uwarunkowania prawne funkcjonowania stowarzysze ń i spółek kultury fizycznej ........................................................................................................................... 40 1.4.3 Zarz ądzanie sportem – podstawowe definicje ...................................................... 43 1.4.4 Specyfika członków organizacji sportowych – charakterystyka .......................... 44 1.4.5. Zarz ądzanie lud źmi i zaanga żowanie organizacyjne ........................................... 47 1.4.6 Strategia, misja i cele główne w klubach sportowych .......................................... 50 1.4.7 Specyfika zarz ądzania sportem – podsumowanie ................................................ 53 1.4.8 Teoretyczne aspekty zarz ądzania klubami tenisowymi – przegl ąd literatury ...... 55 1.5 Podsumowanie – zastosowanie wybranych teorii i poj ęć w pracy ................................ 58 Rozdział II Zarz ądzanie klubami tenisowymi w Polsce – metodologia badania ............. 62 2.1 Przedmiot badania i przesłanki wyboru metody ............................................................ 62 2.2 Teoria ugruntowana jako metoda badania organizacji .................................................. 64 2 2.3 Przebieg bada ń ............................................................................................................... 67 2.4 Interpretacja wyników i zapewnienie wiarygodno ści badania ...................................... 70 2.5 Prezentacja materiału ..................................................................................................... 71 Rozdział III Historia tenisa na świecie i w Polsce ............................................................... 73 3.1 Pocz ątki tenisa na świecie ............................................................................................. 73 3.1.1 Turnieje Wielkiego Szlema .................................................................................. 76 3.1.2 System współzawodnictwa dru żynowego ............................................................ 81 3.2 Pocz ątki tenisa w Polsce ................................................................................................ 82 3.3 Mi ędzynarodowe organizacje tenisowe ......................................................................... 84 3.3.1 International Tennis Federation (ITF) – Mi ędzynarodowa Federacja Tenisa ...... 85 3.3.2 Rola Mi ędzynarodowej Federacji Tenisowej ....................................................... 86 3.3.3 Struktura Mi ędzynarodowej Federacji Tenisowej ................................................ 87 3.3.4 Women’s Tennis Association (WTA) – Zwi ązek Tenisistek Zawodowych ........ 88 3.3.5 Association of Tennis Professionals (ATP) – Zwi ązek Tenisistów Zawodowych ........................................................................................................................... 89 3.4 Organizacje tenisowe w Polsce ..................................................................................... 91 Rozdział IV Polski tenis na tle tenisa w Europie i wybranych krajach pozaeuropejskich – obraz ogólny ........................................................................................................................ 93 4.1 Miejsce Europy i Polski w tenisowym świecie pod wzgl ędem wyników sportowych . 93 4.2 Uwarunkowania społeczno-ekonomiczno – organizacyjne rozwoju tenisa w Polsce i wybranych krajach Europy i Świata............................................................................. 97 4.3 Zwi ązki tenisowe w Europie i na świecie – wybrane przykłady ................................. 105 4.4. Tenis polski a inne europejskie i światowe zwi ązki – podobie ństwa i ró żnice .......... 118 4.5 Postrzeganie tenisa w Polsce i wybranych krajach europejskich – wyniki bada ń ...... 120 4.5.1 Postrzeganie tenisa w społecze ństwie polskim na przykładzie mieszka ńców Warszawy i Bielska-Białej – wyniki bada ń .................................................... 120 4.5.2 Postrzeganie tenisa w społecze ństwie du ńskim na przykładzie mieszka ńców wyspy Bornholm – wyniki bada ń .................................................................... 125 4.5.3 Postrzeganie tenisa w społecze ństwie słowackim na przykładzie mieszka ńców Popradu – wyniki bada ń .................................................................................. 129 4.5.4 Postrzeganie tenisa w społecze ństwie czeskim na przykładzie mieszka ńców Ostrawy – wyniki bada ń .................................................................................. 134 4.5.5 Podsumowanie – podobie ństwa i ró żnice w postrzeganiu tenisa przez Polaków, Du ńczyków, Czechów i Słowaków ................................................................. 139 3 Rozdział V Zarz ądzanie w klubach i społeczny kontekst ich działania – wyniki bada ń ............................................................................................................................................... 142 5.1 Popularno ść i dost ępno ść tenisa i ich wpływ na rozwój dyscypliny w Polsce ............ 142 5.2 Stowarzyszeniowy charakter działalno ści polskich klubów tenisowych .................... 147 5.2.1 Towarzystwa sportowe a kluby sportowe ........................................................... 147 5.2.2 Specyfika działalno ści stowarzyszeniowej ......................................................... 150 5.3 Organizacje tenisowe w Polsce – klasyfikacja widziana oczami rozmówców ........... 156 5.4 Charakterystyka interesariuszy w polskim tenisie ....................................................... 160 5.5. Wewn ętrzne uwarunkowania funkcjonowania organizacji tenisowych w Polsce ..... 171 5.5.1 System szkolenia i naboru zawodników do klubów w Polsce ............................ 171 5.5.2 Tenis w szkołach................................................................................................. 173 5.5.3 Relacja zawodnik–klub–Polski Zwi ązek Tenisowy ........................................... 179 5.5.4 Efektywno ść działalno ści klubów w opinii