| Honorowy Patronat Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Bronisława Komorowskiego | Honorary Patronage of the President of the Republic of Poland Bronisław Komorowski Publikacja towarzyszy wystawie KEN FEINGOLD: Figury mowy – skradzione głosy zorganizowanej przez Gdańską Galerię Miejską we współpracy z Centrum Sztuki Współczesnej ŁAŹNIA w ramach projektu Art+Science Meeting w dniach 18 maja–13 lipca 2014 The publication accompanies the exhibition KEN FEINGOLD: Figures of Speech – Stolen Voices organised by the Gdańsk City Gallery in cooperation with the LAZNIA Centre for Contemporary Art in Gdańsk as part of the Art+Science Meeting project 18 May–13 July 2014 kurator | curated by Ryszard W. Kluszczyński KEN FEINGOLD: Figury mowy KEN FEINGOLD: Figures of Speech Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia Laznia Centre for Contemporary Art 2014 redaktor | edited by Ryszard W. Kluszczyński Spis treści Contents Ryszard W. Kluszczyński Znajdując siebie w innych. Wstępne refleksje na temat twórczości Kena Feingolda | Finding Oneself in Others. Introductory Reflections on Ken Feingold’s Art 6 | Ken Feingold Figury mowy | Figures of Speech 24 | Erkki Huhtamo Z ust lalki, niejasno. O sztuce Kena Feingolda | From The Puppet’s Mouth, Darkly. About Ken Feingold’s Art 36 | Ewa Wójtowicz Pisanie tożsamości. Sztuka wobec sztucznej inteligencji – Kena Feingolda „Figury mowy” | Writing Personalities. Art Vis-à-vis Artificial Intelligence – Ken Feingold’s “Figures of Speech” 76 | Edward Shanken Miłość to dobry początek. Rozmowa z Kenem Feingoldem | Love Is a Good Place to Start. Interview with Ken Feingold 108 | Biogramy | Biographies 138 | Znajdując siebie w innych Wstępne refleksje na temat twórczości Kena Feingolda Finding Oneself in Others Introductory Reflections on Ken Feingold’s Art Ryszard W. Kluszczyński Perspektywa multimedialna Multimedia art Amerykański artysta Ken Feingold rozpo- American artist Ken Feingold first became czął twórczą pracę w dziedzinie sztuk involved in media art in the early 1970s, medialnych we wczesnych latach 70. XX making a number of experimental 16-mm wieku, realizując filmy eksperymentalne films. At that time, he also took up drawing, na taśmie 16 mm. Zaczął wówczas także painting, sculpture, graphics and photogra- uprawiać rysunek, malarstwo, rzeźbę, gra- phy, and soon added video art to his broad fikę i fotografię, a wkrótce potem zajął się repertoire as well. His films and videos were również sztuką wideo. Zarówno film, jak both regularly screened and exhibited as in- i wideo pojawiały się u niego w wersji ekra- stallations. Language-based art must have nowej oraz w postaci instalacji. Najwyraź- engrossed him even at that early stage as niej bliska mu była już wtedy także sztuka suggested by the prominent role both spo- słowa, zważywszy na to, jak istotną rolę ken and written language played in his films odgrywał od samego początku w jego fil- and videos1. All these artistic media have mach oraz pracach wideo język, tak w wer- remained important to him till now. sji mówionej, jak i pisanej1. Wszystkie te It is not without reason that I empha- media artystyczne pozostają w spektrum sise the generic versatility of Feingold’s jego zainteresowań do dnia dzisiejszego. art, for he is one of those artists whose Nie bez powodu podkreślam tu różnorod- work paved the path for artistic practices ność rodzajową podejmowanych przez Fein- in which recent art media meet traditional golda praktyk. Należy on bowiem do tych ar- ones, engaging in dialogue and coalescing tystów, którzy swoją twórczością torowali into a multimedia, and then hypermedia, drogę postawie artystycznej, w ramach whole2. In Feingold, the correspondence of której najnowsze media sztuki spotykają the media always unfolds around technol- media tradycyjne i wchodzą z nimi w dialog, ogy, or, in other words, in the realm of me- zmierzając w ten sposób ku multimedialne- chanical, electronic and digital (computer) mu a następnie hipermedialnemu połącze- media. Such a combination of technical niu2. Korespondencja mediów rozwija się communication means has impressed itself u niego zawsze wokół technologii, czy też, on the aesthetics of all his works, giving mówiąc inaczej, na platformie mediów me- it a distinctive shape. Both communica- chanicznych, elektronicznych i cyfrowych tion media as well as Feingold’s interest in (komputerowych). Ten kompleks technicz- sculpture and video were to become a per- nych środków komunikowania ukształtował manent element of his artistic range and, w bardzo istotnym zakresie charakterystykę later, an essential component of the inter- estetyczną wszystkich jego prac. Zarówno active aesthetics and multimedia digital art media komunikacyjne, jak i zainteresowania that he has explored since the early 1990s. In his works, the solid matter of objects 1 Ta właściwość stanie się następnie jednym z podstawowych składników jego dzieł. 1 This property was to become one of Będę o tym jeszcze pisał w dalszych fragmentach basic elements of Feingold’s works. I will elaborate niniejszego tekstu. on this below. 2 I jak widać, kierunek ten wybrał bardzo 2 Clearly this was a direction he decided wcześnie, już u początków swej pracy artystycznej. to follow from the very start of his artistic career. rzeźbiarskie oraz wideo, staną się trwałym elementem spektrum twórczego Feingolda, wpisując się następnie jako istotny kompo- nent w ramy estetyki interaktywnej, multi- medialnej sztuki cyfrowej, tworzonej przez niego od początku ostatniej dekady minio- nego stulecia. Jego twórczość połączyła solidną materię przedmiotów z wirtualnoś- cią generowanych światów, percepcję z in- teraktywnością, dyskursywność z afektyw- nością, narrację z przedstawieniem. Prace Feingolda z tego okresu, zarówno prezen- tacyjne (autonomiczne obiekty podejmują- ce konwersacje w obecności odbiorców), jak i interaktywne, wciągające publiczność do współdziałania, stają się w rezultacie tej szczególnej correspondance des arts hybrydami instalacji i rzeźby, sztuk wizual- | With Photos..., film 16 mm, 1975 nych i sztuk słowa (w szczególności poezji i dramaturgii), wchodząc również w istotne relacje z teatrem. Do tego ostatniego wątku merges with virtually generated worlds, powrócę w finalnej części rozważań. perception with interactivity, the discur- sive with the affective, and narration with performance. With this unique correspond- Filmy i wideo ence des arts, Feingold’s works from that Z dzisiejszej perspektywy nieco mniej uwagi period, both those which are presenting poświęca się twórczości filmowej i wideo (autonomous objects having a conversa- Kena Feingolda, przesuniętej niesłusznie na tion in the viewers’ presence) and those drugi plan za sprawą walorów i spektakular- which are interactive (involving the audi- nych aspektów jego późniejszych instalacji ence in interaction), are hybrids of installa- i rzeźb animatronicznych. Tymczasem, w la- tion and sculpture, visual arts and verbal tach 70. i 80. artysta ten zrealizował szereg art (in particular, poetry and drama), inter- filmów i taśm wideo, prezentując je na naj- secting at the same time with theatre. The ważniejszych festiwalach w obu Amerykach, histrionic aspect will be discussed toward Europie i Japonii. Tworzył również instalacje the end of my argument. filmowe i elektroniczne, wystawiane w licz- nych muzeach i centrach artystycznych na całym świecie. Prace te trafiły następnie do Film and video art wielu ważnych kolekcji instytucjonalnych3, Today Ken Feingold’s film and video art at- tracts somewhat less attention than it 3 Zob. np. Electronic Arts Intermix: Video, used to, overshadowed – undeservedly, red. L. Zippay, EAI, Nowy Jork 1991. stając się przy tym ważną częścią historii eksperymentalnego filmu i video art. Warto więc poświęcić im nieco uwagi, nie tylko ze względu na ich artystyczną wartość, ale także dlatego, że w istocie wiele łączy je z najnowszymi dziełami twórcy Interior 4. Filmy Feingolda uwidaczniają bowiem w swej strukturze tę samą wielość odnie- sień medialnych, jaką odnajdujemy w ca- | 5dim/MIND, film 29 mm, 1983 łościowo rozpatrywanej twórczości tego artysty i w jego najnowszych instalacjach i rzeźbach animatronicznych. Wielość ta I would add – by his later penetrating and jest dodatkowo rozwijana przez bogactwo spectacular installations and animatronic artystyczne i złożoność dzieł. Za przykład sculptures. Yet throughout the 1970s tej postawy może posłużyć film With Pho- and 1980s, the artist made a number of tos... (9 min, 16 mm, 1975), w którym z jed- films and videos which were screened at nej strony obserwujemy rozwijającą się re- the most important festivals in both the lację między medium filmowym a fotografią, Americas, Europe and Japan. He also cre- między literackim opisem a pokazywaniem, ated cinematic and electronic installations, z drugiej zaś można w nim zauważyć dia- exhibiting them in museums, galleries and log dwóch tendencji filmu awangardowego: art centres around the world. They were perspektywy strukturalno-materialistycznej later incorporated into several important i formalnej. Okres, w którym Feingold two- institutional collections, forming a promi- rzył filmy, był zdominowany przez tenden- nent part of the history of experimental cje konceptualne (kino strukturalne), jednak film and video art3. They certainly deserve jego preferencje kierowały go raczej ku attention not only for their own artistic estetyce, która zaczęła coraz wyraźniej value but also for their interconnections rozwijać się w radykalnym filmie i wideo od with Feingold’s recent works4. połowy lat 80., a która