OP WEG NAAR DE TOEKOMST ENERGIE IN EUROPA 10 DECEMBER 2012 ANNEMARIE MEERMAN (E&M) EN HEERT DE VRIES (E&M) 1 ATHENEUM 6B WESSEL GANSFORTCOLLEGE GRONINGEN OP WEG NAAR DE TOEKOMST ENERGIE IN EUROPA PROFIELWERKSTUK MAATSCHAPPIJLEER BEGELEIDER K.J. WASSENAAR 10 DECEMBER 2012 ANNEMARIE MEERMAN (E&M) EN HEERT DE VRIES (E&M) ATHENEUM 6B WESSEL GANSFORTCOLLEGE GRONINGEN 2 Voorwoord Het is alweer enige tijd geleden, dat we door mevrouw Siccama werden gevraagd om voor het maken van het profielwerkstuk deel te nemen aan het YES!-project. Het onderwerp van dit project was Europa en klimaatbeheersing, en daar gingen onze interesses wel naar uit waardoor we ook tot de beslissing zijn gekomen om aan dit project deel te nemen. Onze wereld, zoals we die kennen is aan het veranderen door het versnelde broeikaseffect. We wilden hier meer kennis over vergaren, en dat is ook gebeurd gedurende de verschillende studiedagen van het YES!-project. We hebben uiteindelijk ook besloten om ons voor ons profielwerkstuk te gaan verdiepen in energie in Europa. We vroegen ons namelijk af of de lidstaten wel de beoogde Europese doelstellingen zouden gaan halen. We hebben hier in ons profielwerkstuk naar gekeken, en daar ook veel over geleerd. Het maken van het profielwerkstuk is niet altijd even gemakkelijk geweest, want we liepen allebei tegen meerdere obstakels op. Het was namelijk niet heel gemakkelijk om alles uit te zoeken, en de stof ook daadwerkelijk te begrijpen. Bovendien hebben we ontdekt, dat de energiewereld eigenlijk volop in beweging is. Er gebeurt ontzettend veel op het gebied van energie, want er komen voortdurend nieuwe gegevens beschikbaar. Het nieuwe kabinet is namelijk met nog meer vergaande en vooruitstrevende maatregelen gekomen, die we overigens helaas niet meer in ons profielwerkstuk hebben kunnen verwerken. Desalniettemin zijn we eruit gekomen, en hebben onze inspanningen dit werkstuk opgeleverd. Verder verliep de samenwerking tussen ons ook goed, want we zijn door overleg ondanks enige meningsverschillen er wel altijd uitgekomen. Tenslotte willen we ook onze dank uitspreken voor het begeleiden van dit project door mevrouw Siccama. Mevrouw Siccama heeft ons namelijk geholpen met het opstarten van dit project, en het maken van ons profielwerkstuk. Eveneens willen we meneer Wassenaar bedanken voor het in goede banen leiden van onze werkzaamheden, om ook naar aanleiding van zijn aanwijzingen tot ons eindproduct te komen. 3 Inhoudsopgave Omslag ........................................................................................................................................ 1 Titelblad ...................................................................................................................................... 2 Voorwoord ................................................................................................................................. 3 Inhoudsopgave ........................................................................................................................ 4-5 Inleiding ................................................................................................................................... 6-7 Hypothese ............................................................................................................................. 8-10 1. Europese doelen op het gebied van het energieverbruik............................................... 11-13 1.1 Een vermindering van de uitstoot van broeikasgassen met 20% ..................... 11-12 1.2 Een vermindering van het energieverbruik met 20% ............................................ 12 1.3 20% van de gebruikte energie moet afkomstig zijn uit hernieuwbare energie ................. 12 1.4 10% van de vervoersbrandstof moet bestaan uit biobrandstof ....................... 12-13 1.5 Deelconclusie .......................................................................................................... 13 2. Maatregelen met betrekking tot het behalen van de Europese doelen ........................ 14-22 2.1 Nederland .......................................................................................................... 14-17 2.2 Polen .................................................................................................................. 17-18 2.3 Spanje ................................................................................................................ 18-20 2.4 Zweden .............................................................................................................. 20-21 2.5 Deelconclusie ..................................................................................................... 21-22 3. Ontwikkelingen ten aanzien van de energiemix ............................................................. 23-40 3.1 Nederland .......................................................................................................... 23-29 3.1.1 Energiemix van het bruto binnenlands energieverbruik ......................... 23-28 3.1.2 Energiemix van het finaal energetisch verbruik ...................................... 28-29 3.2 Polen .................................................................................................................. 29-33 3.2.1 Energiemix van het bruto binnenlands energieverbruik ......................... 29-31 3.2.2 Energiemix van het finaal energetisch verbruik ...................................... 31-33 3.3 Spanje ................................................................................................................ 33-36 3.3.1 Energiemix van het bruto binnenlands energieverbruik ......................... 33-35 3.3.2 Energiemix van het finaal energetisch verbruik ...................................... 35-36 3.4 Zweden............................................................................................................... 36-39 3.3.1 Energiemix van het bruto binnenlands energieverbruik ......................... 36-38 3.3.2 Energiemix van het finaal energetisch verbruik ...................................... 38-39 3.5 Deelconclusie ..................................................................................................... 39-40 4. Grensoverschrijdende samenwerking ............................................................................. 41-48 4.1 Nederland .......................................................................................................... 41-43 4.2 Polen .................................................................................................................. 43-45 4.3 Spanje ................................................................................................................ 45-46 4.4 Zweden .............................................................................................................. 46-47 4.5 Deelconclusie ..................................................................................................... 47-48 5. Voortgang met betrekking tot het behalen van de Europese doelen ............................ 49-51 5.1 Nederland ............................................................................................................... 49 5.2 Polen ....................................................................................................................... 50 5.3 Spanje ..................................................................................................................... 50 4 5.4 Zweden .............................................................................................................. 50-51 5.5 Deelconclusie .......................................................................................................... 51 Conclusie ............................................................................................................................. 52-53 Begrippenlijst ............................................................................................................................ 54 Bronnenlijst ......................................................................................................................... 55-61 Bijlage 1 Onderzoeksvragen, planning en taakverdeling ......................................................... 62 Bijlage 2 Logboek ................................................................................................................. 63-66 Bijlage 3 Cijfers .................................................................................................................... 67-87 5 Inleiding U hebt nu ons profielwerkstuk over energie in Europa voor u liggen. We hebben voor dit onderwerp gekozen, omdat het ons erg aanspreekt. Energie is steeds belangrijker geworden in het dagelijks leven door de jaren heen, want we gebruiken immers elke dag energie om onder meer het licht aan te doen en om de computer te gebruiken. Het leek ons daarom ook erg belangwekkend om ons hierin te verdiepen. Hierbij wilden we ook over onze eigen landsgrenzen heenkijken, omdat vandaag de dag heel veel zaken op Europees gebied geregeld worden. Eveneens is onze keuze voor dit onderwerp medebepaald door het YES!- project, waarbinnen we onderzoek hebben gevoerd. Het thema van dit project is Europa en klimaatbeheersing, waar ons onderzoek ook op toegespitst diende te worden. Op school hebben we het onderzoek onder het vak maatschappijleer geplaatst. Om te beginnen zullen we de achtergrond en het belang van dit onderwerp toelichten. Eigenlijk iedereen verbruikt dagelijks heel veel energie in Europa. We zijn ons echter ook steeds meer bewust geworden,