1 INTELLECTUALIS TOM1 ą ą ś ł Katarzyna Arnhold Ś ść ęć ń ł ż Paweł Gusnar ę ą ź Alicja Kozak ś ą ł ą ą ł ł Robert Cieśla ł ę ł ś ą Ł Marta Dziewanowska-Pachowska ź ę Anthony Gritten ę ą ą ń Roman Lasocki ż ń ą Marcin T. Łukaszewski ł ą ś ł ł ż Ł Jerzy Marchwiński ą ęść ł ę ł Ewa Skardowska ąż Sławomir Tomasik Małgorzata Waszak Andrzej Wrbel Droga artysty MUSICA INTELLECTUALIS to seria publikacji zbiorowych Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina, zapoczątkowana niniejszym tomem. Zamierzeniem pomysłodawców jest, by seria ta ewoluowała w kierunku naukowego czasopisma uniwersyteckiego o profi lu artystycznym, które stworzy intelektualną i sprawozdawczą płaszczyznę komunikacji w naszej uczelni, obejmującą różne formy prezentacji zagadnień dotyczących muzyki: od naukowych dysertacji, przez rozważania na temat sztuki wykonawczej i kształcenia, po teksty publicystyczne. Musica Intellectualis służy prezentowaniu wyników badań prowadzonych przede wszystkim przez osoby związane z UMFC – profesorów, pracowników uczelni, doktorantów, absolwentów i studentów – ale jest otwarta również dla autorów z innych ośrodków artystycznych i naukowych. Zintegrowanie myśli twórczej w ramach jednej platformy komunikacyjnej daje szansę wypowiedzi zarówno teoretykom muzyki, jak i przedstawicielom kierunków wykonawczych. Materiały w Musica Intellectualis ukazują się w języku polskim w postaci artykułów, recenzji, sprawozdań i wywiadów, przyporządkowanych do kilku bloków tematycznych: Szkice i refl eksje, Sylwetki, Studia, Sztuka wykonawcza i kształcenie oraz Varia – wydarzenia, płyty, książki. Wszystkie teksty (poza działem Varia) są opatrzone biogramami autorów w języku polskim i angielskim. Artykuły recenzowane (zamieszczone w dziale Studia) zawierają streszczenia i słowa kluczowe w dwóch wersjach językowych. Szczegółowe informacje o wymaganiach odnośnie do zgłaszanych tekstów znajdują się na stronie internetowej Chopin University Press. Zapraszamy do publikacji wszystkie osoby, dla których problematyka muzyczna, w każdym z jej aspektów, jest ważna. Zespół redakcyjny INTELLECTUALIS TOM1 UNIWERSYTET MUZYCZNY FRYDERYKA CHOPINA Droga artysty MUSICA INTELLECTUALIS VOL. 1 “ARTISTIC PATHS” ZESPÓŁ REDAKCYJNY | EDITORIAL BOARD Emilia Dudkiewicz, Eugenia Rozlach, Ewa Skardowska RECENZENCI | REVIEWERS Mieczysława Demska-Trębacz, Ryszard D. Golianek, Tadeusz Kobierzycki, Hanna Kostrzewska, Urszula Kryger, Teresa Malecka, Marek Podhajski, Ireneusz Wyrwa, Maciej Zagórski REDAKTOR PROWADZĄCY | MANAGING EDITOR Małgorzata Zygmont OPRACOWANIE REDAKCYJNE | TEXT EDITORS Katarzyna Bałdyga, Maria Kąkol, Izabela Zymer KOREKTA | PROOFREADING Agnieszka Budzicz-Marchlewska TŁUMACZENIE | TRANSLATIONS Tomasz Zymer PROJEKT GRAFICZNY, SKŁAD I ŁAMANIE GRAPHIC DESIGN, TYPESETTING AND DESKTOP PUBLISHING Paweł Kamiński © Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina Fryderyk Chopin University of Music © Autorzy artykułów | Paper authors Warszawa 2017 Publikacja dofinansowana ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego na działalność statutową This publication was produced with financial support from The Ministry of Culture and National Heritage ISBN: 978-83-61489-95-5 WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU MUZYCZNEGO FRYDERYKA CHOPINA chopinuniversitypress.pl chopinup.pl DRUK I OPRAWA | PRINTED AND BOUND BY Centrum Poligrafii Sp. z o.o. www.jakubiccy.com.pl Spis treści Szkice i refleksje 5 Roman Lasocki DROGI WOLNOŚCI 6 Sławomir Tomasik ŚWIADOMOŚĆ A PAMIĘĆ MUZYCZNA 15 Jerzy Marchwiński O ZNACZENIU KSZTAŁCENIA KAMERALNEGO MUZYKÓW 19 Ewa Skardowska METAFIZYKA, AWANGARDA I PRAXIS W PRACY ARTYSTYCZNEJ 26 Sylwetki 35 Andrzej Wróbel JÓZEF NOWAKOWSKI W OCZACH CHOPINA I JEMU WSPÓŁCZESNYCH 36 Ewa Skardowska O INSPIRACJI MUZYKĄ KARNATAKI Rozmowa z Katarzyną Arnhold 42 Studia 61 Małgorzata Waszak W KRĘGU OPER KRZYSZTOFA PENDERECKIEGO. DIALOG TRADYCJI ZE WSPÓŁCZESNOŚCIĄ 62 Marcin T. Łukaszewski TECHNIKA WARIACYJNA W POLSKICH WARIACJACH FORTEPIANOWYCH W LATACH 1900–2010 77 Marta Dziewanowska-Pachowska DŹWIĘKI MUZYCZNE I NIEMUZYCZNE. MIĘDZY PERCEPCJĄ A REFLEKSJĄ 106 Anthony Gritten RAPORT Z ARCHIPELAGU BADAŃ ARTYSTYCZNYCH 118 Sztuka wykonawcza, kształcenie 129 Robert Cieśla KLASYFIKACJA GŁOSÓW OPEROWYCH NA PRZYKŁADZIE OPER POLSKICH (PROJEKT PILOTAŻOWY) 130 Marcin T. Łukaszewski KILKA OCZYWISTYCH UWAG DLA GRAJĄCYCH NA FORTEPIANIE (1) 140 Varia – wydarzenia, płyty, książki 149 I OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA NAUKOWA „OPERA POLSKA – ŹRÓDŁA, TRADYCJA, WSPÓŁCZESNOŚĆ” Sprawozdanie Eugenia Rozlach 150 „ROZUMIENIE MUZYKI: MUZYKA CZYSTEJ FORMY”. OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA W 25. ROCZNICĘ ŚMIERCI ANDRZEJA DOBROWOLSKIEGO Sprawozdanie Agnieszka Marucha 157 RYWALIZACJA NIE JEST MOIM CELEM Rozmowa z Alicją Kozak – Ewa Skardowska 160 SAXOPHONE VARIE. WIZYTÓWKA ARTYSTY, KTÓRY NIE BOI SIĘ WYZWAŃ Rozmowa z Pawłem Gusnarem – Emilia Dudkiewicz 163 JÓZEF ELSNER. DZIEŁA WSZYSTKIE NA SKRZYPCE I PIANOFORTE Sławomir Tomasik, Edward Wolanin Recenzja Ewa Skardowska 169 VERBUM INCARNATUM. TAJEMNICA SŁOWA WCIELONEGO W ŚPIEWIE GREGORIAŃSKIM I AMBROZJAŃSKIM Z IMPROWIZACJAMI SAKSOFONOWYMI Paweł Gusnar, Mulierum Schola Gregoriana Clamaverunt Iusti, Michał Sławecki Recenzja o. Radosław Tomczak OFM Conv. 172 Maria Peryt POSTMODERNIZM SIĘ SKOŃCZYŁ. CECHY GENERACJI MW W ODNIESIENIU DO IDEI POSTMODERNIZMU Recenzja Marta Dziewanowska-Pachowska 175 Contents Sketches and Reflections 5 Roman Lasocki PATHS OF FREEDOM 6 Sławomir Tomasik CONSCIOUSNESS AND MUSICAL MEMORY 15 Jerzy Marchwiński ON THE IMPORTANCE OF CHAMBER MUSIC TRAINING FOR MUSICIANS 19 Ewa Skardowska METAPHYSICS, THE AVANT-GARDE AND ARTISTIC PRAXIS 26 Profiles 35 Andrzej Wróbel JÓZEF NOWAKOWSKI AS SEEN THROUGH THE EYES OF CHOPIN AND HIS CONTEMPORARIES 36 Ewa Skardowska ON THE INSPIRATIONS OF KARNATAK MUSIC An interview with Katarzyna Arnhold 42 Studies 61 Małgorzata Waszak IN THE WORLD OF KRZYSZTOF PENDERECKI’S OPERAS. A DIALOGUE OF TRADITION AND MODERNITY 62 Marcin T. Łukaszewski VARIATION TECHNIQUE IN POLISH PIANO VARIATIONS, 1900–2010 77 Marta Dziewanowska-Pachowska MUSICAL AND NON-MUSICAL SOUNDS. BETWEEN PERCEPTION AND REFLECTION 106 Anthony Gritten DISPATCH FROM THE SHORES OF ARTISTIC RESEARCH 118 Performing Arts, Education 129 Robert Cieśla CLASSIFICATION OF OPERATIC VOICES ON THE EXAMPLE OF POLISH OPERAS (A PILOT PROJECT) 130 Marcin T. Łukaszewski SOME RATHER OBVIOUS REMARKS FOR PIANO PLAYERS (1) 140 Varia – Events, CDs & DVDs, Books 149 THE 1ST RESEARCH CONFERENCE “THE POLISH OPERA – SOURCES, TRADITIONS, MODERNITY” A report by Eugenia Rozlach 150 “UNDERSTANDING MUSIC: THE MUSIC OF PURE FORM”. NATIONAL CONFERENCE FOR THE 25TH ANNIVERSARY OF ANDRZEJ DOBROWOLSKI’S DEATH A report by Agnieszka Marucha 157 COMPETITION IS NOT MY GOAL An interview with Alicja Kozak – Ewa Skardowska 160 SAXOPHONE VARIE. PORTRAIT OF THE ARTIST WHO IS NOT AFRAID TO FACE UP TO CHALLENGES An interview with Paweł Gusnar – Emilia Dudkiewicz 163 JÓZEF ELSNER. VIOLIN AND PIANOFORTE WORKS Sławomir Tomasik, Edward Wolanin A review by Ewa Skardowska 169 VERBUM INCARNATUM. THE MYSTERIES OF THE WORD INCARNATE IN GREGORIAN AND AMBROSIAN CHANT WITH SAXOPHONE IMPROVISATIONS Paweł Gusnar, Mulierum Schola Gregoriana Clamaverunt Iusti, Michał Sławecki A review by Father Radosław Tomczak, OFM Conv. 172 Maria Peryt POSTMODERNISM IS OVER. THE CHARACTERISTICS OF THE “YOUNG WARSAW” GENERATION IN THE CONTEXT OF THE IDEA OF POSTMODERNISM A review by Marta Dziewanowska-Pachowska 175 Szkice i refleksje Drogi wolności WARSZAWA, UMFC Roman Lasocki WYDZIAŁ INSTRUMENTALNY Przedstawiam kilka uwag mogących ułatwić próbę odpowiedzi na pytanie: czy możliwe jest jeszcze stworzenie kreacji, odkrywczej interpretacji artystycznej dzieła muzycznego? YTUŁ TYCH UWAG, może nieco prze- technicznie rejestracje, pozwalające na kon- wrotnie, nawiązuje oczywiście do templację muzyki w zaciszu domowym, zdają słynnej ongiś powieści Jean-Paula się skutecznie konkurować, choć przecież nie- T Sartre’a, stanowiącej jeden z manife- co innymi walorami, z żywymi wykonaniami stów mego pokolenia. Całkiem serio zaś wy- w sali koncertowej. Wiele wszakże wskazu- daje się, iż każdy świadomy artysta-odtwórca, je na to, iż coraz częstszy wybór tej ostatniej przystępując do pracy nad nowym dziełem, formy kontaktu z muzyką podyktowany jest musi zadać sobie pytanie: czy możliwa jest także niewyobrażalnie wielką liczbą zna- jeszcze twórcza, oryginalna jego interpretacja? komitych interpretacji zarówno uznanych gwiazd, jak i artystów na dorobku, jakie są Od zarania dziejów muzyki aż po wiek XXI dostępne na wszelkiego rodzaju nośnikach udział w koncercie czy recitalu był dla słu- dźwięku. Kreacji, dodajmy, wyśmienitych tak chacza jedyną formą kontaktu z nią. Istnie- pod względem artystycznym, jak i technicz- jące formy zapisu analogowego przez dziesię- nym czy technologicznym. W tej sytuacji od- ciolecia pozwalały jedynie w zarysie zapoznać twórca, podejmujący się wykonania dzieła, się z treścią zarejestrowanego dzieła, a mar- staje przed zasadniczym pytaniem: czy obec- ny poziom techniczny uniemożliwiał głęb- nie samo jedynie wykonanie, a więc w miarę sze przeżycia emocjonalne. Oczywiście i dziś perfekcyjne odtworzenie tekstu muzycznego, autentyzm wykonywanego utworu przeży- ma głębszy sens artystyczny? wany podczas wykonania na żywo w sali koncertowej i nadzwyczajna niekiedy tempe- Rozważania nasze dotyczą jedynie wysokiej ratura emocji wydają się nie do zastąpienia. klasy artystów profesjonalnych, bowiem emo- Jednak wspaniałe warunki odbioru dźwięku, cjonalne uniesienia amatorów, wywodzące się oferowane współcześnie przez nieskazitelne ze szlachetnych porywów, rządzą się przecież