Bieguny wzrostu województwa opolskiego badanie realizowane w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2014-2020 na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego Wykonawca: Instytut Rozwoju Miast oraz GEOPROFIT Wojciech Dziemianowicz Kraków-Warszawa, grudzień 2016 Praca zbiorowa pod redakcją: dr hab. Wojciecha Dziemianowicza i dr Anny Dąbrowskiej Zespół autorski: Jan Charkiewicz dr Anna Dąbrowska Paweł Dembiński dr hab. Wojciech Dziemianowicz dr Karol Janas dr Wojciech Jarczewski Agnieszka Laskowska dr Julita Łukomska Agnieszka Mucha Łukasz Sykała Agnieszka Świgost Współpraca: Dominik Lelonek Urszula Nikitin Jakub Tarnacki Wojciech Wacławik (opracowanie map) Strona 2 Spis treści SPIS TREŚCI ....................................................................................................................................................... 3 WYKAZ SKRÓTÓW ............................................................................................................................................ 6 STRESZCZENIE RAPORTU .................................................................................................................................. 7 1. BIEGUNY WZROSTU W WOJEWÓDZTWIE OPOLSKIM – WPROWADZENIE .............................................. 13 2. METODYKA BADANIA ............................................................................................................................ 15 3. POTENCJAŁY WZROSTU I BARIERY ROZWOJOWE BADANYCH MIAST ..................................................... 20 3.1. POTENCJAŁY WZROSTU GŁÓWNYCH MIAST WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO ............................................................. 21 3.1.1. Korzystne położenie/dostępność komunikacyjna ....................................................................... 24 3.1.2. Potencjał akademicki Opola ........................................................................................................ 27 3.1.3. Atrakcyjność inwestycyjna .......................................................................................................... 29 3.1.4. Potencjał przemysłowy miast...................................................................................................... 33 3.1.5. Dobra kondycja finansów publicznych samorządów .................................................................. 36 3.1.6. Atrakcyjność turystyczna ............................................................................................................ 39 3.2. BARIERY ROZWOJOWE GŁÓWNYCH MIAST WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO.............................................................. 41 3.2.1. Depopulacja i starzenie się społeczeństwa ................................................................................. 44 3.2.2. Problemy rynku pracy ................................................................................................................. 48 3.2.3. Niski poziom kapitału społecznego ............................................................................................. 52 4. POWIĄZANIA FUNKCJONALNE BADANYCH MIAST Z ICH OTOCZENIEM ................................................. 58 4.1. MIEJSKIE OBSZARY FUNKCJONALNE W WOJEWÓDZTWIE OPOLSKIM ..................................................................... 58 4.1.1. Aglomeracja Opolska .................................................................................................................. 58 4.1.2. Miejskie obszary funkcjonalne ośrodków subregionalnych ........................................................ 60 4.2. POWIĄZANIA W ZAKRESIE RYNKU PRACY (DOJAZDY DO PRACY) ........................................................................... 61 4.2.1. Dojazdy do pracy do Opola ......................................................................................................... 65 4.2.2. Dojazdy do pracy do Kędzierzyna-Koźla ...................................................................................... 67 4.2.3. Dojazdy do pracy do Nysy ........................................................................................................... 69 4.2.4. Dojazdy do pracy do Brzegu ........................................................................................................ 71 4.2.5. Dojazdy do pracy do Kluczborka ................................................................................................. 72 4.3. POWIĄZANIA W ZAKRESIE EDUKACJI (DOJAZDY UCZNIÓW DO SZKÓŁ) ................................................................... 74 4.3.1. Dojazdy uczniów do szkół ponadgimnazjalnych w Opolu ........................................................... 74 4.3.2. Dojazdy uczniów do szkół ponadgimnazjalnych w Kędzierzynie-Koźlu ....................................... 76 4.3.3. Dojazdy uczniów do szkół ponadgimnazjalnych w Nysie ............................................................ 78 4.3.4. Dojazdy uczniów do szkół ponadgimnazjalnych w Brzegu .......................................................... 79 4.3.5. Dojazdy uczniów do szkół ponadgimnazjalnych w Kluczborku ................................................... 80 4.4. SKALA I ZASIĘG PROCESU SUBURBANIZACJI ..................................................................................................... 82 4.4.1. Skala i zasięg procesu suburbanizacji Opola ............................................................................... 84 4.4.2. Skala i zasięg procesu suburbanizacji Kędzierzyna-Koźla ........................................................... 86 4.4.3. Skala i zasięg procesu suburbanizacji Nysy ................................................................................. 88 4.4.4. Skala i zasięg procesu suburbanizacji Brzegu ............................................................................. 89 4.4.5. Skala i zasięg procesu suburbanizacji Kluczborka ....................................................................... 90 4.5. PRZEPŁYWY FINANSOWE ............................................................................................................................ 92 4.5.1. Przepływy finansowe między Opolem i innymi gminami ............................................................ 96 Strona 3 4.5.2. Przepływy finansowe między Kędzierzynem-Koźlem i innymi gminami ...................................... 97 4.5.3. Przepływy finansowe między Nysą i innymi gminami ................................................................. 98 4.5.4. Przepływy finansowe między Brzegiem i innymi gminami .......................................................... 99 4.5.5. Przepływy finansowe między Kluczborkiem i innymi gminami ................................................... 99 4.6. WSPÓŁPRACA MIEJSKO-WIEJSKA ................................................................................................................ 100 4.7. POZOSTAŁE POWIĄZANIA FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNE .............................................................................. 102 4.7.1. Powiązania w zakresie handlu .................................................................................................. 102 4.7.2. Powiązania w zakresie szkolnictwa wyższego .......................................................................... 103 4.7.3. Powiązania w zakresie usług kulturalnych i sportowo-rekreacyjnych ...................................... 103 4.7.4. Powiązania w zakresie usług ochrony zdrowia ......................................................................... 105 4.7.5. Powiązania w zakresie usług administracyjnych ...................................................................... 105 4.8. SIŁA I CHARAKTER ODDZIAŁYWANIA BADANYCH MIAST NA OTOCZENIE ................................................................ 105 5. INTERWENCJA PUBLICZNA W GŁÓWNYCH MIASTACH WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO ........................ 108 5.1. CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA ..................................................................................................................... 108 5.2. OPOLE ORAZ OŚRODKI SUBREGIONALNE ...................................................................................................... 113 5.2.1. Projekty zrealizowane na terenie badanych jednostek ............................................................. 113 5.2.2. Projekty zrealizowane przez beneficjentów z badanych jednostek ........................................... 115 5.3. TEMATYKA PROJEKTÓW ........................................................................................................................... 117 5.4. BENEFICJENCI PROJEKTÓW ........................................................................................................................ 121 5.5. PROJEKTY BIZNESOWE ............................................................................................................................. 123 5.6. PROJEKTY INNOWACYJNE ......................................................................................................................... 126 6. POWIĄZANIA MIĘDZYNARODOWE MIAST WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO .......................................... 130 6.1. MIASTA PARTNERSKIE .............................................................................................................................. 131 6.2. WSPÓŁPRACA UCZELNIANA ....................................................................................................................... 132 6.3. WSPÓŁPRACA W SFERZE KULTURY .............................................................................................................. 133 6.4. RELACJE GOSPODARCZE...........................................................................................................................