Σχολή Εφαρμοσμένων Τεχνών Ακουστικός Σχεδιασμός και Ψηφιακός Ήχος Διπλωματική Εργασία Μελέτη εντοπισμού της επιρροής μεταξύ συνθετών, με βάση την εξαγωγή και ανάλυση - επεξεργασία χαρακτηριστικών από συνθέσεις τους Θεοδοσίου Αικατερίνη [email protected] - Α.Μ. 101326 Επιβλέπων καθηγητής Καλιακάτσος - Παπακώστας Μάξιμος Πάτρα, Σεπτέμβριος 2019 Η παρούσα εργασία αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία της φοιτήτριας (Θεοδοσίου Αικατερίνης) που την εκπόνησε. Στο πλαίσιο της πολιτικής ανοικτής πρόσβασης ο συγγραφέας/δημιουργός εκχωρεί στο ΕΑΠ, μη αποκλειστική άδεια χρήσης του δικαιώματος αναπαραγωγής, προσαρμογής, δημόσιου δανεισμού, παρουσίασης στο κοινό και ψηφιακής διάχυσής τους διεθνώς, σε ηλεκτρονική μορφή και σε οποιοδήποτε μέσο, για διδακτικούς και ερευνητικούς σκοπούς, άνευ ανταλλάγματος και για όλο το χρόνο διάρκειας των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. Η ανοικτή πρόσβαση στο πλήρες κείμενο για μελέτη και ανάγνωση δεν σημαίνει καθ’ οιονδήποτε τρόπο παραχώρηση δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας του συγγραφέα/δημιουργού ούτε επιτρέπει την αναπαραγωγή, αναδημοσίευση, αντιγραφή, αποθήκευση, πώληση, εμπορική χρήση, μετάδοση, διανομή, έκδοση, εκτέλεση, «μεταφόρτωση» (downloading), «ανάρτηση» (uploading), μετάφραση, τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά της εργασίας, χωρίς τη ρητή προηγούμενη έγγραφη συναίνεση του συγγραφέα/δημιουργού. Ο συγγραφέας/δημιουργός διατηρεί το σύνολο των ηθικών και περιουσιακών του δικαιωμάτων. Μελέτη εντοπισμού της επιρροής μεταξύ συνθετών, με βάση την εξαγωγή και ανάλυση - επεξεργασία χαρακτηριστικών από συνθέσεις τους Θεοδοσίου Αικατερίνη Επιτροπή Επίβλεψης Διπλωματικής Εργασίας Επιβλέπων Καθηγητής: Συν-Επιβλέπων Καθηγητής: Καλιακάτσος - Παπακώστας Μάξιμος Ζαχαράκης Αστέριος Διδάκτωρ Μαθηματικών Διδάκτωρ Ηλεκτρολόγος Μηχανικός Συνεργαζόμενο Εκπαιδευτικό Μέλος ΕΑΠ Συνεργαζόμενο Εκπαιδευτικό Μέλος ΕΑΠ Πάτρα, Σεπτέμβριος 2019 Θεοδοσίου Αικατερίνη, Μελέτη εντοπισμού της επιρροής μεταξύ συνθετών, με βάση την εξαγωγή και ανάλυση - επεξεργασία χαρακτηριστικών από συνθέσεις τους Ευχαριστώ τον σύζυγό μου για την ηθική και όχι μόνο, στήριξή του στην εκπόνηση της παρούσας εργασίας, την κόρη μου για την υπομονή της που για μια χρονιά με στερήθηκε εν μέρει από την καθημερινότητά της και τέλος τους καθηγητές μου για τις γνώσεις και τη βοήθεια που μου παρείχαν κατά τη φοίτησή μου στο συγκεκριμένο Μεταπτυχιακό πρόγραμμα. Διπλωματική Εργασία iv Θεοδοσίου Αικατερίνη, Μελέτη εντοπισμού της επιρροής μεταξύ συνθετών, με βάση την εξαγωγή και ανάλυση - επεξεργασία χαρακτηριστικών από συνθέσεις τους Περίληψη Η σύγκριση των μουσικών κομματιών με σκοπό την απόρροια αποτελεσμάτων τα οποία αποδεικνύουν αν υπάρχει ή όχι επιρροή μεταξύ των συνθετών οι οποίοι τα δημιούργησαν και σε τι ποσοστό - αν υπάρχει - γίνεται με βάση συγκεκριμένα χαρακτηριστικά τα οποία βασίζονται πάνω στο τονικό ύψος των φθόγγων (pitch), τη μελωδία (melodic intervals), την αρμονία (chords and verticals intervals), το ρυθμό, την ενορχήστρωση, το μουσικό κείμενο (διάρκειες φθόγγων, πλήθος φθόγγων, παράλληλες πέμπτες ή οκτάβες κλπ), τη δυναμική (ένταση). Στην παρούσα μελέτη το ενδιαφέρον της ανάλυσης θα επικεντρωθεί σε συγκεκριμένες ομάδες χαρακτηριστικών: ομάδα χαρακτηριστικών pitch (τονικό ύψος) και ομάδα χαρακτηριστικών μελωδίας. Τα μουσικά κομμάτια που προορίζονται για σύγκριση και στα οποία γίνεται η εξαγωγή συγκεκριμένων χαρακτηριστικών τους, έχουν επιλεγεί και συγκρίνονται αρχικά σε ζευγάρια και στη συνέχεια συγκρίνονται συνολικά ως προς κάθε χαρακτηριστικό. Κάποια από τα μουσικά κομμάτια συνδέονται μεταξύ τους με χαρακτηριστικά στοιχεία μελωδίας, ή ρυθμού, σε μερικές περιπτώσεις μάλιστα και ένα μέτριο εξασκημένο μουσικά αυτί να μπορεί να διακρίνει τις ομοιότητες αυτές μεταξύ τους. Παρόλο που η επιλογή τους σε ζευγάρια θα φαινόταν με μια πρώτη ματιά "ακραία" λόγω της διαφορετικής χρονικής εποχής που γράφτηκαν ή και του διαφορετικού μουσικού είδους που ανήκουν, εν τούτοις η σύγκριση και ανάλυση των χαρακτηριστικών τους που εξάγονται δίνουν ενδιαφέρουσες πληροφορίες για την επιρροή ή μη επιρροή των προγενέστερων συνθετών στους μεταγενέστερους συνθέτες ή εκτελεστές. Η μορφή των κομματιών είναι σε midi μορφή και η εφαρμογή (http://harmonicblender.mus.auth.gr:8111) που χρησιμοποιήθηκε για την εξαγωγή των χαρακτηριστικών είναι μια πιλοτική πρωτότυπη εφαρμογή που υλοποιεί μεθοδολογίες, όπως η εφαρμογές Jsymbolic, Fantastic, κλπ. Με την εξαγωγή των χαρακτηριστικών που μας ενδιαφέρουν για τη σύγκριση των κομματιών, γίνονται σχετικά διαγράμματα διασποράς, τόσο των μεταξύ ζευγαριών κομματιών, όσο και μεταξύ των κομματιών διαφόρων ζευγαριών. Στη συνέχεια τα διαγράμματα αναλύονται και περιγράφονται, με σκοπό την απόρροια αποτελεσμάτων που αποδεικνύουν την επιρροή ή τη μη επιρροή των μεταγενέστερων από τους προγενέστερους συνθέτες. Διπλωματική Εργασία v Θεοδοσίου Αικατερίνη, Μελέτη εντοπισμού της επιρροής μεταξύ συνθετών, με βάση την εξαγωγή και ανάλυση - επεξεργασία χαρακτηριστικών από συνθέσεις τους Λέξεις – Κλειδιά εξαγωγή χαρακτηριστικών, διαγράμματα διασποράς, σύγκριση, αποτελέσματα, επιρροή Διπλωματική Εργασία vi Θεοδοσίου Αικατερίνη, Μελέτη εντοπισμού της επιρροής μεταξύ συνθετών, με βάση την εξαγωγή και ανάλυση - επεξεργασία χαρακτηριστικών από συνθέσεις τους Abstract The comparison of the musical pieces with the purpose of producing results that prove whether there is influence or not between the composers who created them and what percentage - if any - is based on specific characteristics based on the tonality of the pitch, melodic intervals, chords and verticals intervals, rhythm, orchestration, musical text (pitch durations, number of tones, parallel fifths or octaves, etc.), dynamic (intensity). In the present study, the interest of the analysis will focus on specific feature sets: pitch and melodic feature set. The musical pieces for comparison and for the extraction of specific features are selected and compared first in pairs and then compared in total to each feature. Some of the musical pieces are connected to each other with features of melody or rhythm, in some cases even a moderate musical ear can distinguish these similarities between them. Although their choice of couples would appear at first glance "extreme" due to the different time of writing or the different musical genre they belong to, the comparison and analysis of their exported features give interesting information about the existing influence or not, of the earlier composers on subsequent composers or performers. The format of the tracks is in midi format and the application (http://harmonicblender.mus.auth.gr:8111) used to extract features, is a pilot prototype that implements methodologies such as Jsymbolic, Fantastic, etc. By extracting the features that interest us in comparing the tracks, relative scatter diagrams are made, both between pairs of tracks and between pieces of different pairs. The charts are then analyzed and described for the purpose of producing results that demonstrate the influence or non-influence of subsequent composers. Keywords extracting features, scatter charts, comparison, results, influence Διπλωματική Εργασία vii Θεοδοσίου Αικατερίνη, Μελέτη εντοπισμού της επιρροής μεταξύ συνθετών, με βάση την εξαγωγή και ανάλυση - επεξεργασία χαρακτηριστικών από συνθέσεις τους Περιεχόμενα Περίληψη............................................................................................................................... v Abstract ............................................................................................................................... vii Περιεχόμενα ....................................................................................................................... viii Κατάλογος Εικόνων .............................................................................................................. x Κατάλογος Πινάκων .......................................................................................................... xiii Συντομογραφίες & Ακρωνύμια ........................................................................................... xv 1. Στόχος της παρούσας Εργασίας ........................................................................................ 1 1.1 Γενική προσέγγιση των πεδίων Σημασιολογίας του Ήχου (SA) και Ανάκτησης Πληροφορίας από Μουσική (MIR) ................................................................................... 2 1.1.1 Εφαρμογές Ανάκτησης Πληροφορίας από Μουσική .......................................... 5 1.1.3 Η εφαρμογή jsymbolic ......................................................................................... 7 1.2 Μουσικά χαρακτηριστικά (symbolic music features) ............................................ 8 1.2.1 Χαρακτηριστικά που αφορούν το τονικό ύψος (Pitch) ...................................... 10 2.1 Περιγραφή και πληροφορίες σχετικά με τα προς σύγκριση μουσικά κομμάτια ....... 16 2.1.1 Plug In Baby (Muse) - Toccata and Fugue in Dm, BWV 565 (J.S.Bach) .......... 16 2.1.2 All Βy Μyself (Eric Carmen) - Κονσέρτο για πιάνο και ορχήστρα αρ.2 β' μέρος ..................................................................................................................................... 18 (S.Rachmaninoff) ......................................................................................................... 18 2.1.3 Annie's song (John Denver) - Συμφωνία αρ. 5 οp. 64 (Tchaikovsky) ................ 19 2.1.4 Rain And Tears (Aphrodite's Child) - Canon in D (J. Pachelbel) .................... 22 ....................................................................................................................................