T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI YENİ TÜRK DİLİ BİLİM DALI BATI ANTALYA YER ADLARI (Sınıflandırma ve Dil Bilgisi İncelemesi) Aysun GÜNDÜZ ÖNAL 1340205517 DOKTORA TEZİ DANIŞMAN Prof. Dr. Osman YILDIZ ISPARTA-2018 ii iii iv (GÜNDÜZ ÖNAL, Aysun, Batı Antalya Yer Adları-Sınıflandırma ve Dil Bilgisi İncelemesi- Doktora Tezi, Isparta, 2018) ÖZET Yapmış olduğumuz çalışmada, Batı Antalya bölgesi yer adlarının veriliş özellikleri üzerinde durulmuş ve bu adların günümüze kadar geçirdiği değişiklikler gözler önüne serilmiştir. Bunun yanında yer adlarının yapı ve ses özellikleri saptanmaya çalışılmıştır. Çalışmamız 2015 yılı itibariyle, Batı Antalya’daki ilçe, ilçelere bağlı olan mahalle, cadde, sokak ve bulvar isimlerini kapsamaktadır. Yaptığımız çalışmayla Batı Antalya bölgesinin kültürel hazinesini ortaya çıkarmak ve bu hazineyi gelecek nesillere aktarmak amaçlanmıştır. Dört bölümden oluşan çalışmamızın “Batı Antalya’nın İdari Düzenlemesi” adlı birinci bölümünde belediyelerden alınan bilgiler doğrultusunda, 2015 yılındaki yer adları listelenmiştir. “Veriliş Eğilimleri Açısından Yer Adları” adlı ikinci bölümde, yer adları veriliş eğilimlerine göre sıralanmış ve tarih boyunca geçirdiği değişiklikler tespit edilmeye çalışılmıştır. “Yer Adlarının Yapısı” adlı üçüncü bölümde, yer adları yapı özelliklerine göre değerlendirilmiştir. Türemiş kelimeler aldığı eklere göre ayrılarak verilirken, birleşik kelimeler kuruluş özelliklerine göre gruplandırılmıştır. Türkçe yer adları, Eski ve Orta Türkçe dönemlerindeki biçimleriyle, alıntı yer adları ise esas şekilleriyle değerlendirilmiştir. “Ses Bilgisi” adlı son bölümde ise, yer adlarının tarihten bugüne kadar geçirdiği ses değişiklikleri esas şekilleri temelinde ortaya çıkarılmıştır. Anahtar Kelimeler: Batı Antalya, Yer Adları, Dil bilgisi İncelemesi v (GÜNDÜZ ÖNAL, Aysun, West Antalya Place Names – Classification and Grammatical Analysis- Ph.D. Thesis, Isparta, 2018) ABSTRACT In this study, the naming characteristics of the places in West Antalya are studied and the changes these places encountered until today are revealed. Moreover, the morphologic and phonetic properties of these place names are tried to be determined. Our study includes the names of the districts, neighborhoods, avenues, streets, boulevards in West Antalya by the year 2015. With this study, it is aimed to find out the cultural treasure of West Antalya and to transfer this treasure to future generations. The study consists of four chapters. In the first chapter, which is named as “The Administrative Arrangement of West Antalya” the place names in 2015 are listed based on the information gathered from the municipalities. In the second chapter, which is named as “Place Names in Terms of the Delivery Trends”, the place names are listed based on the delivery trends and changes in them throughout the history are tried to be identified. In the third chapter, which is named as the “Morphology of Place Names”, the place names are interpreted based on the morphological characteristics. Derived words are listed by separating the suffixes while the compound words are grouped based on their constructioncharacteristics. Place names, which are Turkish, are considered based on their corresponding styles in Old and Middle Turkish period, whilethe place names, which are loanwords, are considered based on their original styles. In the last chapter, which is named as the “Phonetics”,the phonetic changes in the place namesup to today are revealedon the basis of their original form. Key Words: West Antalya, Place Names, Grammatical Analysis vi İÇİNDEKİLER TEZ SAVUNMA SINAV TUTANAĞI ......................................................................... ii YEMİN METNİ ............................................................................................................. iii ÖZET ............................................................................................................................... iv ABSTRACT ..................................................................................................................... v İÇİNDEKİLER .............................................................................................................. vi KISALTMALAR .......................................................................................................... xv ALINTI YAPILAN ESERLERİN KISALTMALARI ............................................. xvi İŞARETLER ................................................................................................................ xvii ÖN SÖZ ....................................................................................................................... xviii GİRİŞ ............................................................................................................................... 1 BİRİNCİ BÖLÜM BATI ANTALYA İDARİ DÜZENLEMESİ 1.1. DEMRE İLÇESİ ............................................................................................... 21 1.2. ELMALI İLÇESİ .............................................................................................. 32 1.3. FİNİKE İLÇESİ ................................................................................................ 43 1.4. KAŞ İLÇESİ ..................................................................................................... 59 1.5. KEMER İLÇESİ ............................................................................................... 78 1.6. KORKUTELİ İLÇESİ ...................................................................................... 82 1.7. KUMLUCA İLÇESİ ......................................................................................... 90 İKİNCİ BÖLÜM VERİLİŞ EĞİLİMLERİ AÇISINDAN YER ADLARI 2.1. KAYNAKLARDAN TESPİT EDİLEN YER ADLARI ................................ 105 2.1.1. Boy, Aşiret, Cemaat ve Soy Adlarının Tercih Edildiği Yer Adları ...... 105 2.1.2. Kişi Adlarının Tercih Edildiği Yer Adları ............................................ 154 2.1.3. Tarım Ürünlerinin ve Bitkilerin Adlarının Tercih Edildiği Yer Adları 176 2.1.4. Su veya Su İle İlgili Adların Tercih Edildiği Yer Adları ...................... 179 2.1.5. Devlet Kurumlarının, Sosyal Tesislerin ve Yapı Adlarının Tercih Edildiği Yer Adları ................................................................................ 185 vii 2.1.6. Coğrafi Terim ve Yörenin Coğrafi Özellikleri İle İlgili Adların Tercih Edildiği Yer Adları ................................................................................ 186 2.1.7. Renk Adlarının Tercih Edildiği Yer Adları .......................................... 192 2.1.8. Dinsel Mekânların veya Kavramların Tercih Edildiği Yer Adları ....... 194 2.1.9. Tarihî Yapıların ve Yapı İle İlgili Adların Tercih Edildiği Yer Adları 196 2.1.10. Yer-Yön Zarfları ve Birtakım Sıfatların Tercih Edildiği Yer Adları .. 203 2.1.11. Hayvanlar veya Hayvan Hastalıklarıyla İlgili Adların Tercih Edildiği Yer Adları .............................................................................................. 205 2.1.12. Kültürel ve Milli Anlamda Önemli Olan Kavramların Adlarının Tercih Edildiği Yer Adları ................................................................................ 205 2.1.13. Yol Kelimesinin Tercih Edildiği Yer Adları ...................................... 206 2.1.14. Farklı Ülke, Şehir ve Yerleşim Yeri Adlarının Tercih Edildiği Yer Adları ..................................................................................................... 206 2.1.15. Kent, Köy, Kasaba vb. Kelimelerin Tercih Edildiği Yer Adları ........ 207 2.1.16. Tabiat Olayları ve Gökbilimi İle İlgili Adların Tercih Edildiği Yer Adları ..................................................................................................... 208 2.1.17. Çeşitli Meslek Adlarının Tercih Edildiği Yer Adları ......................... 208 2.1.18. Tarihî Olayların Adlarının Tercih Edildiği Yer Adları ....................... 209 2.1.19. Değerli Taş, Maden ve İnşaat Malzemesi Adlarının Tercih Edildiği Yer Adları ..................................................................................................... 209 2.1.20. Muhtelif Yer Adları ............................................................................ 210 2.2. SORUŞTURMA METODU İLE TESPİT EDİLEN YER ADLARI ............. 212 2.2.1. Boy, Aşiret, Cemaat ve Soy Adlarının Tercih Edildiği Yer Adları ..... 213 2.2.2. Kişi Adlarının Tercih Edildiği Yer Adları ............................................ 242 2.2.3. Tarım Ürünlerinin ve Bitkilerin Adlarının Tercih Edildiği Yer Adları 253 2.2.4. Su veya Su İle İlgili Adların Tercih Ediliği Yer Adları ........................ 264 2.2.5. Devlet Kurumlarının, Sosyal Tesislerin ve Yapı Adlarının Tercih Edildiği Yer Adları ................................................................................ 269 2.2.6. Coğrafi Terim ve Yörenin Coğrafi Özellikleri İle İlgili Adların Tercih Edildiği Yer Adları ................................................................................ 274 2.2.7. Renk Adlarının Tercih Edildiği Yer Adları .......................................... 277 2.2.8. Dinsel Mekânların veya Kavramların Tercih Edildiği Yer Adları ....... 279 2.2.9. Tarihî Yapıların ve Yapı İle İlgili Adların Tercih Edildiği Yer Adları 282 2.2.10. Yer-Yön Zarfları ve Birtakım Sıfatların Tercih Edildiği Yer Adları .. 283 viii 2.2.11. Hayvanlar veya Hayvan Hastalıklarıyla İlgili Adların Tercih Edildiği Yer Adları .............................................................................................