Inspelen op de digitale revolutie in gemeente Winterswijk Informatietechnologie als strategische hulpbron voor het realiseren van maatschappelijke opgaven Colofon Dit onderzoek is uitgevoerd door de Rekenkamercommissie Aalten, Oost Gelre, Winterswijk. De rekenkamercommissie stemt geregeld af met een raadswerkgroep (bestaande uit twee raadsleden per gemeente) over de selectie van onderwerpen, de opzet van onderzoeken en de rapportagevorm. Directeur van de rekenkamercommissie is dr. Igno Pröpper. Hij voerde dit onderzoek uit met drs. Bart Litjens. Dit onderzoek is uitgevoerd op verzoek van de gemeenteraad van Winterswijk. Voor het onderzoek is een raadswerkgroep ingesteld bestaande uit de volgende raadsleden: dhr. Tom de Graaff mevr. Ruth van der Meulen dhr. André van Nijkerken dhr. Jeroen Rensen dhr. Frank Roerdinkholder dhr. Fränklin Vlam dhr. Ubel Zuiderveld De raadswerkgroep werd ondersteund door mevr. Floor Jansen van de raadsgriffie. De rekenkamercommissie bedankt alle betrokkenen voor hun bijdrage aan dit onderzoek, met name de diverse gesprekspartners en de ICT-organisatie voor het verstrekken van informatie en gegevens. Winterswijk, 24 oktober 2017 Leeswijzer DEEL I: DE KERN Dit deel bevat de belangrijkste resultaten van het onderzoek in de vorm van conclusies en aanbevelingen. Ook tref je hier de doel- en vraagstelling aan. DEEL II: VERKENNING EN BEVINDINGEN Dit deel bestaat uit de verkenning van de ICT-ontwikkelingen de bevindingen van het onderzoek. DEEL III: DE BIJLAGEN Dit deel bevat de onderzoeksopzet, een overzicht van de gebruikte bronnen en een gedetailleerde weergave van de ICT begroting voor de periode 2017-2020. Inhoudsopgave Deel I: De Kern ...................................................................................... 1 Managementsamenvatting .............................................................................. 1 Aanleiding en doel .......................................................................................... 2 Vraagstelling en aanpak .................................................................................. 2 Conclusies ....................................................................................................... 4 Aanbevelingen ................................................................................................. 7 Deel II: Verkenning en bevindingen ........................................................ 11 1 Verkenning van de omgeving ................................................................. 11 (0) De digitale transformatie ........................................................................................ 11 (1) Virtual and Augmented reality ................................................................................ 13 (2) Internet of Things (IoT) en Internet of Everything ................................................... 14 (3) Blockchain Technology ........................................................................................... 15 (4) Artificial Intelligence (AI) ......................................................................................... 16 (5) Big Data, Deep Data en Cognitive computing ......................................................... 17 (6) Social Platforms en Platform Ecosystems ............................................................... 19 (7) Workforce Marketplace .......................................................................................... 20 2 Toekomstige ontwikkelingen en uitdagingen ten aanzien van beleids- en dienstverleningsopgaven ...................................................... 21 2.1 Algemeen beeld ...................................................................................................... 21 2.2 Dienstverlening ...................................................................................................... 22 2.3 Decentralisaties in het sociaal domein .................................................................... 23 2.4 Fysieke domein en Omgevingswet .......................................................................... 23 3 Organisatie en besturingsmodel ............................................................. 25 3.1 Organisatie van de ICT-functie ................................................................................ 25 3.2 Besturingsmodel ..................................................................................................... 27 4 Inspelen op technologische ontwikkelingen .......................................... 29 4.1 Inspelen op technologische ontwikkelingen binnen de gemeentelijke organisatie . 29 4.2 Technologieën en toepassingen die in beeld zijn bij de gemeente .......................... 33 4.3 Inspelen op technologische ontwikkelingen in samenspel met partijen in de samenleving ....................................................................................................... 34 5 Stimulansen en belemmeringen ............................................................. 38 5.1 Stimulansen ............................................................................................................ 38 5.2 Belemmeringen ....................................................................................................... 38 Deel III: De Bijlagen .............................................................................. 41 1 Onderzoeksopzet .................................................................................. 41 2 Bronnen .................................................................................................45 3 Begroting voor ICT en informatievoorziening ........................................ 49 Pagina 1 Deel I: De Kern Managementsamenvatting Er voltrekt zich een digitale transformatie waarbij digitale technologie doordringt in alle aspecten van ons leven en onze samenleving. Deze transformatie heeft ook grote gevolgen voor de gemeente Winterswijk. Technologische ontwikkelingen stellen gemeenten voor nieuwe uitdagingen. Tegelijkertijd bieden ze ook geheel nieuwe mogelijkheden. Binnen gemeente Winterswijk is beperkte ruimte om goed in te spelen op deze uitdagingen en mogelijkheden – ondanks een grote inzet van de ICT organisatie. ICT en informatievoorziening worden vooral gezien en aangestuurd als bedrijfsmiddel en nauwelijks als strategische hulpbron voor dienstverlening en het realiseren van maatschappelijke opgaven. Er is beperkte tijd en ruimte om te ontwikkelen en te experimenteren. Bovendien zijn de opleidingsbudgetten voor de ICT-organisatie beperkt. De gemeentelijke ICT-organisatie is nog vooral bezig om de basis wat betreft ICT en informatievoorziening op orde te krijgen. Dit traject loopt nog zeker door tot 2020. Daarbij gaat een aanzienlijk deel van de tijd en capaciteit uit naar informatiebeveiliging en privacybescherming om te voldoen aan omvangrijke eisen van de rijksoverheid en de Europese Unie op dit gebied. Ondertussen voltrekken de technologische ontwikkelingen zich alleen maar sneller. Om te voorkomen dat de gemeente blijvend achterop raakt is dringend een aantal stappen nodig. Het is essentieel dat ICT en informatievoorziening veel meer wordt aangestuurd als een strategische hulpbron en de raad, college/ ambtelijke organisatie heldere keuzen maken over het ambitieniveau. Het is belangrijk dat de gemeente tot 2020 slagvaardig doorwerkt aan het op orde brengen van de basis. Tegelijkertijd is nodig dat de gemeente tijd en ruimte maakt voor concrete pilots om innovatieve oplossingen uit te proberen en te ontdekken rond verschillende vraagstukken op gebied van dienstverlening, sociaal domein, fysiek domein en democratie. Het opzetten van een ‘Research and Development team’ is belangrijk om deze pilots op een goede manier voor te bereiden en te begeleiden. Pagina 2 Aanleiding en doel De gemeenteraad van Winterswijk heeft de rekenkamercommissie verzocht onderzoek te doen naar het strategische gehalte en het functioneren van de ICT-functie van de gemeente Winterswijk. Aanleiding voor het onderzoek is een motie, ingediend door de fractie van Winterswijks Belang tijdens de begrotingsbehandeling in oktober 2016. In die motie is gesteld: 1 dat ICT in een steeds groter tempo een steeds grotere impact heeft op onze samenleving (denk aan social media, robotisering, domotica, sensoren, virtual & augmented reality, zelfrijdende auto's, e-health et cetera); 2 dat ook overheden zich daarop moeten voorbereiden en vooral aanpassen; 3 dat ICT al lang niet meer vervanger voor de typemachine is, maar een strategisch bedrijfsmiddel en vooral een 'enabler' (een factor die volstrekt andere manieren van werken mogelijk maakt); 4 dat zeker bestuurders en veel managers in de overheid geen enkele affiniteit hebben met of benul hebben van ICT; 5 dat mede als gevolg hiervan, veel ICT-organisaties en -afdelingen zeker bij de overheid niet zijn of lijken te zijn toegerust op alle nieuwe kansen en uitdagingen die ICT ons geeft; 6 dat onze afhankelijkheid van goed functionerende ICT steeds groter wordt en dat dit ons tegelijkertijd steeds kwetsbaarder maakt, ook op het gebied van privacy en informatieveiligheid; 7 dat het ook voor de gemeente Winterswijk essentieel is dat ICT de aandacht en positie krijgt die het verdient. Op basis van deze overwegingen heeft de fractie van Winterswijks Belang voorgesteld onderzoek te doen naar het strategische gehalte en functioneren van de ICT-functie van de gemeente Winterswijk, met als centrale vraag of ICT de plek heeft die het verdient en de ICT-organisatie daarop voldoende is De gemeenteraad wenst een waarderend onderzoek