column Zeventig jaar s&d ‘Opvoeding tot strijdbare democratie’ ¬ dat denkers als Joop den Uyl en Jacques de Kadt was de opdracht die de redactie van Socialisme een meer rationele benadering. In de jaren die en Democratie voor zichzelf formuleerde in het volgden zou s&d bij uitstek een intellectueel eerste nummer, dat verscheen op 7 januari 1939. platform blijven, maar altijd mét aandacht voor s&d was de opvolger van De Socialistische Gids. politieke actualiteit. Onder leiding van de strenge analyticus W.A. Op processen van meningsvorming binnen Bonger was die uitgave uitgegroeid tot een de PvdA had Den Uyl een specifieke visie die hij kader blad van wetenschappelijke signatuur, in 1987 in een polemiek met Koos Vorrink zo zou maar de formule was uitgewerkt. omschrijven: het kwam er niet op aan mensen Met een nieuw beginselprogramma had voor te lichten, maar hen in te lichten. Dat motto de sdap in 1937 afscheid genomen van haar heeft aan zeggingskracht niet ingeboet. Nog klassieke marxistische uitgangspunten. Een altijd passeert in s&d een grote variëteit aan jonge generatie socialisten haalde hiermee de thema’s de revue ¬ waarbij de zelfdefinitie van vruchten van hun nijvere vernieuwingsstreven wat gaandeweg weer sociaal-democratie is gaan binnen. Voortaan zouden socialisme en demo- heten belangrijk blijft, zoals dit nummer over de cratie hand in hand gaan. Bovendien zou de PvdA als ‘spagaat-partij’ weer eens onderstreept. sdap behalve arbeiders ook andere groepen Bij de beoordeling van kopij wil de redactie de moeten aanspreken ¬ met name uit de mid- kracht van de argumentatie zwaarder laten we- denklasse. Aan het uitdiepen en uitdragen van gen dan de opinie van de auteur als zodanig. het democratisch socialisme wilde s&d, met de Een reëel gevaar ¬ zeker gezien de voort- geestdriftige Willem Banning als voorman, een gezette de-radicalisering van de PvdA door de bijdrage leveren. decennia heen, met hier en daar een ‘eruptie van De belofte van het ‘uitdiepen’ werd in de radicaliteit’ (Jonker) ¬ is dat bij die redactionele anderhalve jaargang vóór het uitbreken van de afwegingen de balans tussen het politieke en het Tweede Wereldoorlog al meteen waargemaakt wetenschappelijke verstoord raakt. met vele doorwrochte artikelen ¬ niet alleen In 1996 hield de journalist H.J. Schoo een over economie (de crisis!) en politiek in binnen- voordracht voor de redactie waarin hij stelde dat en buitenland (met de opkomst van het fascisme er in s&d ‘politieker’ moest worden geargumen- als kernthema), maar ook over cultuur, geschie- teerd: ‘verstatelijkt eenheidsdenken’ van naar denis en democratisch-socialistische zelfdefini- sofisme neigende ‘deskundigen’ moest worden 3 tie. Intussen kwam van het verbreden van het uitgebannen (s&d 1996/6). Waar individuele en draagvlak voor de sdap door het ‘uitdragen’ van maatschappelijke keuzeprocessen in het geding het gedachtegoed weinig terecht, zo constateert waren, dienden die belicht te worden ¬ en niet de historicus Ed Jonker in een uitgebreide jubi- vermeende wetmatigheden als modernisering, leumuitgave uit 1989. In het verzuilde Neder- mondialisering en individualisering. land was dat streven dan ook bepaald ambitieus. Die waarschuwing blijft het overdenken In 1946 keerde s&d terug, nu onder auspi- waard. ciën van de Partij van de Arbeid. Tegenover Bannings romantische kijk op het socialisme ¬ mare faber in 1955 zwaaide hij af als redacteur ¬ stelden Eindredacteur s&d s & d 6 | 2009 interventie Kats, 21 mei 2009 Debunne. Die laatste leerde me in een aantal gesprekken over het heldere principe van macht Beste lezer, en tegenmacht, over de noodzaak om samen op te trekken voor wie alleen geen stem krijgt. Van Paul De bevolkingsgroei, het klimaatprobleem, de Goossens, mijn hoofdredacteur bij het dagblad De schaarste aan grondstoffen, de economische crisis Morgen, leerde ik dat je elke autoriteit scherp moet — wij staan in de wereld voor grote, niet te vermij- controleren: ‘De Morgen trapt je een geweten.’ den opdrachten. Wat betekent dat voor mensen, De vraag is nu: hoe organiseer je de basis van ook hier in Nederland, die zich met elkaar moeten de samenleving, een sociale beweging, tegen verbinden om gehoord te kunnen worden? En wat de achtergrond van trends als individualisering, betekent dat voor de manier waarop de Partij van internationalisering en privatisering van publieke de Arbeid georganiseerd is? diensten? Welk perspectief biedt de PvdA aan men- Als mensen zich gezamenlijk uitspreken, sen met zorgen en angsten die zich niet vertegen- kunnen zij veel bereiken. Een voorbeeld uit het woordigd weten? Niets doen, of door innerlijke Zeeuwse land. Laatst stond ik met een groep strijd- verdeeldheid geen keuzes maken, zal ertoe leiden makkers op de zeedijk om te vieren dat het kabinet dat nationalistische bewegingen worden gevoed. besloten had om langs de Westerschelde geen De sociaal-democratie kan bezwaarlijk een dijken door te breken en om buitendijks schorren discours over emancipatie en volksverheffing en slikken te ontwikkelen. Jaren hadden we, met volhouden en zich intussen enkel oprichten tijdens steun van vier op de vijf Zeeuwen, gestreden tegen verbitterde ledenvergaderingen om de samenstel- ambtenaren, politici, wetenschappers, organisaties ling van een kieslijst voor de gemeenteraad vast te en instituties die ons voorhielden dat ontpolderen stellen. Bij dit soort gelegenheden lijkt continuïteit moest van de Europese Commissie, ‘van Brussel’. van de macht een doel te zijn dat alle middelen hei- Tegenmacht won van overmacht: de Tweede Kamer ligt, tot het kleineren van tegenstanders aan toe. verbond aan het streven naar economische ont- Het moet en het kan echt anders. De PvdA wikkeling (via het wegnemen van drempels in de moet de moed hebben om zich herkenbaar op te vaargeul van de Westerschelde) maatregelen voor stellen. Juist vanwege Europeanisering en mon- natuurontwikkeling en veiligheid. Dertien jaar had dialisering moet het devies daarbij zijn: niet van onze strijd tegen de ontpolderplannen geduurd. bovenaf besturen, maar van onderaf organiseren. Nu was het eind goed, al goed. ‘Oh, dat lukt niet…’, hoor ik partijgenoten al Is de PvdA, zoals sommigen beweren, een ver- mopperen. ‘Mensen zijn zo individualistisch, die 4 zuurde club van oude, blanke mannen en vrouwen willen niks meer samen.’ Wie dit soort opmer- die het over het algemeen goed getroffen hebben kingen maakt, moet inzien dat hij zich richt op in het leven? Zijn wij, leden van die partij, niet meer de verkeerde mensen, althans voor zover het de in staat helder te maken wat de droom is van de sociaal-democratie betreft. sociaal-democratie? Of kunnen we dat wel? Wat is De organisatie van tegenmacht kan niet alleen die droom dan en wie is er nog ontvankelijk voor? een antwoord bieden op de binnen de sociaal-de- Zelf ben ik gevormd in de Belgische socialisti- mocratie immer aanwezige bestuurlijke reflex, maar sche traditie, in de schaduw van Piet Vermeylen, vooral ook het draagvlak voor de partij verbreden. de oud-minister van Justitie, Karel van Miert, de Een politieke partij is meer dan een leverancier Europese inspirator, Phillipe Mourreaux, Frans- voor politieke functionarissen. De PvdA zou zich talig Brusselaar en vakbondsleider Georges op lokaal niveau of anders tenminste in regionaal s & d 6 | 2009 interventie verband kunnen ontwikkelen als lerende partij, Gemeentelijke en provinciale bestuurders wil- informerende partij, luisterende partij, volkspartij, len hun energiebedrijf verkopen, niet alleen omdat solidaire partij, Europese en internationale partij. ze eigenlijk geen idee meer hebben welke publieke Een politieke beweging die zich op die manier belangen zij als aandeelhouders zouden moeten openstelt wordt voor veel meer mensen aantrek- vertegenwoordigen, maar ook omdat ze met de kelijk. Nieuwe leden hoeven zich niet direct op te opbrengst ervan mooie dingen kunnen doen voor maken voor een functie als bestuurder of volksver- de mensen. Voormalig Tweede-Kamerlid Ferd tegenwoordiger. De PvdA zou op jongeren minder Crone pleitte nog voor behoud van een minder- als een gesloten blok overkomen en toegankelijker heidsaandeel van overheden, partijvoorzitter blijken voor mensen die zich engageren met een Lilianne Ploumen sms-te naar de betrokken PvdA- bepaalde maatschappelijke kwestie. Een ander be- bestuurders — alles tevergeefs. Met nuon en Es- langrijk effect van een verbreding van de politieke sent gaan opnieuw twee bedrijven uit de voorma- organisatie zou zijn dat leden zich op een meer lige nutssector in buitenlandse handen over. herkenbare en minder beladen manier kunnen Is dat erg? Er worden op het ogenblik heel wat verhouden tot partijgenoten die politieke functies krokodillentranen geplengd over het verlies aan bekleden. Zij zouden de tegenmacht binnen de publieke zeggenschap. Maar nog niet zo lang partij beter inhoud en richting kunnen geven en geleden vonden velen in de politiek en de beleids- bestuurders of volksvertegenwoordigers eerlijk wereld het een erg goed idee om de energievoor- hun mening kunnen geven, zonder — zoals mij ziening, die rond de vorige eeuwwisseling aan de herhaaldelijk is overkomen — te worden uitge- markt was onttrokken, weer aan de markt terug te scholden of geïntimideerd. geven. Het privatiserings- en marktstreven werd Mijn advies aan u, beste lezer: twijfel nooit aan bovendien van harte aanbevolen door een flink de rode droom, met hoeveel cijfers wetenschap- aantal vertegenwoordigers van de economische pers ook proberen te bewijzen dat het geen zin wetenschap, die zich op dit gebied