Kurs Przodownika Turystyki Górskiej PTTK 2012 Góry Świata i Europy zarys geografii i historii wypraw górskich Andrzej Olejniczak Komisja Turystyki Górskiej OM PTTK w Warszawie SKPTG koło nr 23 przy OM PTTK w Warszawie Historia Ziemi w skrócie dziś CZWARTORZĘD – naprzemienne zlodowacenia i ocieplenia, era człowieka -2 KENOZOIK NEOGEN – kolizja Indii i Azji, fałdowania, lądolód na Antarktydzie -23 PALEOGEN – ssaki, Laurazja + podzielona Gondwana, fałdowania -65 KREDA – ptaki, transgresja morza, masowe wymieranie -145 MEZOZOIK JURA – Laurazja i Gondwana, dalszy podział, dinozaury -200 TRIAS – początek rozpadu Pangei (oceany), nagonasienne, dinozaury, ssaki -250 PERM – Pangea, fale trans- i re-gresji mórz, wymieranie flory i fauny FANEROZOIK KARBON -350 –rozkwit roślinności, owady,gady, łączenie kontynentów, fałdowanie DEWON PALEOZOIK – erozja gór, stawonogi, regresja i ponowna transgresja morza SYLUR – fałdowania, wulkanizm, Laurazja, widłaki, zielenice ,sinice ORDOWIK -480 – transgresja morza, Gondwana, paprotniki, potem ochłodzenie KAMBR -550 – transgresja morza, eksplozja ewolucyjna – trylobity, strunowce - NEOPROTEOZOIK -1000 – więcej tlenu w atmosferze -> powstaje 90% rud żelaza MEZOPROTEOZOIK – pierwsze organizmy zawierające jądro (Acritarcha) i organizmy -1600 ZOIK PROTEO PALEOPROTEOZOIK wielokomórkowe (ok. 1,5 mld lat) -2500 – pod koniec proterozoiku rozwój fauny w morzach NEOARCHAIK – skorupa ziemska zastygła, występuje woda w stanie ciekłym MEZOARCHAIK – kratony – zalążki przyszłych kontynentów PALEOARCHAIK – pierwsze beztlenowe i bezjądrowe organizmy (ok. 3,8 mld lat) ARCHAIK EOARCHAIK – pierwsze warstwy wapieni, dolomitów (ok. 2,8 mld lat), rudy metali -4000 – niska zawartość wolnego tlenu w atmosferze Komisja Turystyki Górskiej OM PTTK w Warszawie SKPTG koło nr 23 przy OM PTTK w Warszawie Historia Ziemi w skrócie dziś CZWARTORZĘD -2 OROGENEZA ALPEJSKA – cały PALEOGEN (Pireneje, KENOZOIK NEOGEN Alpy, Bałkan, Góry Betyckie, Karpaty, Góry Dynarskie, Kaukaz, -23 Taurus, Hindukusz, Karakorum, Pamir, Himalaje, Atlas, Andy) PALEOGEN -65 KREDA -145 MEZOZOIK JURA -200 TRIAS -250 OROGENEZA HERCYŃSKA – pomiędzy późnym PERM SYLUREM i PERMEM, kulminacja w KARBONIE (Wogezy, Harz, Masyw Centralny, Rodopy, Ural, Ałtaj, Tienszan, Apallachy) FANEROZOIK KARBON -350 DEWON PALEOZOIK OROGENEZA KALEDOŃSKA – pomiędzy KAMBREM a SYLUR wczesnym DEWONEM, kulminacja ORDOWIK / SYLUR (Góry ORDOWIK Kaledońskie, Grampiany, Góry Skandynawskie, Sajany, Ałtaj) -480 KAMBR -550 - NEOPROTEOZOIK -1000 MEZOPROTEOZOIK -1600 ZOIK PROTEO PALEOPROTEOZOIK -2500 NEOARCHAIK MEZOARCHAIK PALEOARCHAIK ARCHAIK EOARCHAIK -4000 Komisja Turystyki Górskiej OM PTTK w Warszawie SKPTG koło nr 23 przy OM PTTK w Warszawie Góry Świata - Europa 1. Grampian, Góry Kaledońskie [Ben Nevis, 1343 m n.p.m.] [Carn Eige, 1182 m n.p.m.] 3 2. Góry Skandynawskie 2 [Galdhøpiggen, 2469 m n.p.m.] 3. Ural [Narodnaja, 1894 m n.p.m] 4. Masyw Centralny 1 [Puy de Sancy, 1885 m n.p.m] 5. Harz [Brocken, 1142 m. n.p.m.] 6. Masyw Czeski 5 [Śnieżka, 1603 m n.p.m.] 6 7. Góry Kantambryjskie [Torre de Cerredo, 2648 m n.p.m] 7 4 8. Góry Iberyjskie [Moncayo, 2313 m n.p.m] 8 9 9. Masyw Rodopski (+Riła, Piryn) [Golam Perelik, 2191 m n.p.m] [Musała, 2925 m n.p.m] Źródło: pl.wikipedia.org [Wichren, 2914 m n.p.m] Komisja Turystyki Górskiej OM PTTK w Warszawie SKPTG koło nr 23 przy OM PTTK w Warszawie Góry Świata - Europa 10. Ardeny [Signal de Botrange, 692 m n.p.m] 3 11. Góry Betyckie 2 [Mulhacén, 3478 m n.p.m.] 12. Pireneje [Pico de Aneto, 3404 m n.p.m.] 13. Apeniny 1 [Corno Grande, 2912 m n.p.m.] 14. Alpy [Mont Blanc, 4807 m n.p.m.] 15. Karpaty 10 5 [Gerlach, 2655 m n.p.m.] 6 16. Góry Dynarskie i Korab 15 18 [Maja e Jezercës, 2694 m n.p.m.] 14 [Korab, 2764 m n.p.m.] 7 4 17. Olimp 12 16 [Mytikas, 2918 m n.p.m.] 8 13 9 18. Kaukaz [Elbrus, 5642 m n.p.m.] 11 17 Źródło: pl.wikipedia.org Komisja Turystyki Górskiej OM PTTK w Warszawie SKPTG koło nr 23 przy OM PTTK w Warszawie Góry Świata - Azja 1. Himalaje [Mount Everest, 8850 m n.p.m.] 3 2. Karakorum 8 [K2, 8611 m n.p.m.] 2 3. Pamir 5 [Szczyt Ismaila Samaniego, 7495 m n.p.m] 3 4. Kun Lun 7 6 2 1 [Kongur Tagh, 4 7719 m / 7649 m n.p.m.] 5. Tien Szan [Szczyt Zwycięstwa, 7439 m n.p.m.] 10 6. Ałtyn Tag 1 5 6 15 18 [Altun Shan, 6161 m n.p.m.] 4 14 7. Hindukusz 7 [Tiricz Mir, 7706 m n.p.m.] 12 16 8. Ałtaj 9 8 13 [Biełucha, 4506 m n.p.m.] 11 17 Źródła: pl.wikipedia.org Komisja Turystyki Górskiej OM PTTK w Warszawie SKPTG koło nr 23 przy OM PTTK w Warszawie Inne Góry Świata i Korona Ziemi 1. Andy [Aconcagua, 6962 m n.p.m.] 2 2. Kordyliery [McKinley, 6194 m n.p.m.] 3. Kilimandżaro [Kilimandżaro, 5895 m n.p.m] 4. Masyw Vinsona [Masyw Vinsona 4892 m n.p.m.] 5. Wielkie Góry Wododziałowe [Góra Kościuszki, 3 2230 m n.p.m.] 6 6. Góry Śnieżne 1 [Puncak Jaya, 4884 m n.p.m.] 5 Razem z: Mount Everest (8850 m n.p.m.) oraz Mont Blanc (4807 m n.p.m.) Lub Elbrusem (5642 m n.p.m.) 4 KORONA ZIEMII Źródło: pl.wikipedia.org Komisja Turystyki Górskiej OM PTTK w Warszawie SKPTG koło nr 23 przy OM PTTK w Warszawie Korona Himalajów i Karakorum pl.wikipedia.org Źródła: Źródła: Mount Everest K2 Kanczendzonga Lhotse Makalu Czo Oyu Dhaulagiri (8850 m.n.p.m) (8611 m.n.p.m) (8586 m.n.p.m) (8516 m.n.p.m) (8463 m.n.p.m) (8201 m.n.p.m) (8167 m.n.p.m) Manaslu Nanga Parbat Annapurna I Gaszerbrum I Broad Peak Gaszerbrum II Sziszapangma (8156 m.n.p.m) (8126 m.n.p.m) (8091 m.n.p.m) (8068 m.n.p.m) (8047 m.n.p.m) (8035 m.n.p.m) (8013 m.n.p.m) Komisja Turystyki Górskiej OM PTTK w Warszawie SKPTG koło nr 23 przy OM PTTK w Warszawie Korona Europy Lp. Kraj Wysokość Szczyt Lp. Kraj Wysokość Szczyt 1 Francja 4810 Mont Blanc 24 Ukraina 2061 Howerla 2 Włochy 4748 Mont Blanc de Courmayeur 25 Rosja 1895 Narodnaja 3 Szwajcaria 4634 Dufourspitze 26 Chorwacja 1831 Vrh Dinare 4 Austria 3798 Großglockner 27 Czechy 1602 Śnieżka 5 Hiszpania 3479 Mulhacén 28 Wielka Brytania 1344 Ben Nevis 6 Niemcy 2962 Zugspitze 29 Finlandia 1328 Ridnitsohkka 7 Andora 2942 Coma Pedrosa 30 Irlandia 1038 Carrantuohill 8 Bułgaria 2925 Musała 31 Turcja 1031 Mahya Dagi 9 Grecja 2918 Mytikas 32 Węgry 1014 Kékes 10 Słowenia 2864 Triglav 33 Dania 882 Slaettaratindur 11 Albania / Macedonia 2764 Korab 34 San Marino ok. 750 Monte Titano 12 Kosowo 2656 Djeravica 35 Belgia 694 Signal de Botrange 13 Słowacja 2655 Gerlach 36 Luksemburg 559 Kneiff 14 Liechtenstein 2599 Grauspitz 37 Kazachstan 509 bez nazwy 15 Rumunia 2544 Moldoveanu 38 Mołdawia 428 Dealul Bălăneşti 16 Czarnogóra 2534 Zla Kolata 39 Białoruś 345 Góra Dzierżyńska 17 Polska 2499 Rysy 40 Holandia 321 Vaalserberg 18 Norwegia 2469 Galdhopiggen 41 Estonia 318 Suur Munamägi 19 Bośnia i Hercegowina 2386 Maglić 42 Łotwa 311 Gaizinkalns 20 Portugalia 2351 Pico 43 Litwa 294 Wysoka Góra 21 Serbia 2169 Midżur 44 Malta ok. 250 Ta'Dmejrek 22 Szwecja 2111 Kebnekaise 45 Monako pow. 200 bez nazwy 23 Islandia 2110 Hvannadalshnúkur 46 Watykan 76 Wzgórze Watykańskie Źródło: pl.wikipedia.org Komisja Turystyki Górskiej OM PTTK w Warszawie SKPTG koło nr 23 przy OM PTTK w Warszawie Śnieżna Pantera • Śnieżna Pantera – rosyjskie wyróżnienie alpinistyczne nadawane za zdobycie pięciu siedmiotysięczników byłego ZSRR; obecnie dalej uznawane przez kraje WNP • Wymagane szczyty (2 x Tien Szan, 3 x Pamir): • Szczyt Zwycięstwa (Pik Pobiedy), 7439 m, Kirgistan / Chiny • Chan Tengri, 7010 m, Kirgistan / Kazachstan / Chiny • Szczyt Ismaila Samaniego (dawniej Pik Komunizma), 7495 m, Tadżykistan • Szczyt Korżeniewskiej, 7105 m, Tadżykistan • Szczyt Lenina (Szczyt Awicenny), 7134 m, Kirgistan / Tadżykistan • Zdobyło ok. 600 osób (10.2011); w najkrótszym czasie (42 dni) – D. Urubko i A. Mołotow w 1999 r. • Polscy zdobywcy: • Amalia Kapłoniak – 1989, jako 21 kobieta i pierwsza osoba z Polski (w wersji bez Piku Pobiedy), Marcin Hennig, Marcin Źródło: pl.wikipedia.org Miotk, Marcin Kaczkan, Maciej Stańczak, Aleksandra Dzik • 2011 r. – Tomasz Kowalski (nieudana próba pobicia rekordu Urubki i Mołotowa, zakończył na 4 szczytach) Komisja Turystyki Górskiej OM PTTK w Warszawie SKPTG koło nr 23 przy OM PTTK w Warszawie Historia alpinizmu • Prealpinizm – okres do czasu pierwszego wejścia na szczyt Mont Blanc, odnajdywanie dróg pozwalających podróżować przez góry • 5000 p.n.e – ludzie docierają do wysokości ok. 3200 m (Similaun w Alpach Wschodnich) i zdobyli wierzchołek Riffelhornu (2927 m) w Alpach • 1619 p.n.e. – pochodzi najwcześniejszy przekaz zapisany w „Biblii” o wejściu na wysoką górę – Mojżesz zdobywa górę Synaj (obecnie Dżabel Musa, 2285 m) • 1218/9 r. – wojska mongolskie pod dowództwem księcia Dżuczi przechodzą przez pasma Tien-Szan i Pamir • 1336 r. – F. Petrarka zdobywa Mont Ventoux (1912 m) • 1358 r. – Bonifacio Rofario d’Astin zdobywa pierwszy alpejski trzytysięcznik Rocella Melone (3537 m). • 1448 r. – Aztekowie wchodzą na Popocatepell (5452 m) • ok. 1500 r. – Inkowie zdobywają m.in. Llullaillaco (6739 m), Licancabur (5930 m), Tortas (6332 m) • 1533 r. – Mirza Haidar przekracza z armią Karakorum Pass (5570 m) i Saser La (5395 m) w Karakorum • 1761 r. – pierwsze odnotowane wejście na Krywań (2495 m) foto: Andrzej Olejniczak • 1784 r. – Couffet i Guidet wchodzą na Dome du Gouter (4303 m) Komisja Turystyki Górskiej OM PTTK w Warszawie SKPTG koło nr 23 przy OM PTTK w Warszawie Historia alpinizmu • Wczesny alpinizm – początek zdobywania trudnych szczytów (ale najprostszymi drogami); głównie szczyty w Alpach; wykorzystanie usług przewodników; ulepszanie technik alpinistycznych. • 1741 r. – William Windham odbywa kilka wycieczek na leżące okolicach Chamonix lodowce i sporządza ich opis • 1760 r. – genewski naukowiec Horacy de Saussure obiecuje nagrodę za zdobycie Mont Blanc • 1786 r.