Rasy kur ozdobnych z grupy karłowatych właściwych Wiadomości Zootechniczne, R. LV (2017), 3: 175–188 Charakterystyka ras kur ozdobnych z grupy karłowatych właściwych Krystyna Jakubowska, Marcin Różewicz Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, Instytut Bioinżynierii i Hodowli Zwierząt, ul. Prusa 14, 08-110 Siedlce ura domowa (Gallus gallus domesticus) to Ten podział na formy miniaturowe innych ras Kgatunek drobiu domowego o bardzo dużym kur i karłowate właściwe jest wyraźnie zaznaczo- znaczeniu dla człowieka w ujęciu symbolicz- ny wśród kur ozdobnych (Verhoef i Rijs, 2006). nym, historycznym i gospodarczym. Obecnie Większość ras kur ozdobnych, które są zaliczane wykorzystuje się ją w dwóch głównych kierun- do grupy kur lekkich lub średnio ciężkich, a nawet kach – nieśnym oraz mięsnym. Poza tym daje się olbrzymów posiada swój odpowiednik w formie zauważyć w ostatnim czasie rosnącą liczbę ho- miniaturowej. Zazwyczaj forma miniaturowa jest dowców ras kur ozdobnych. Do tej grupy ptaków podobna do formy standardowej pod względem zalicza się przedstawicieli ras, które nie mają cech charakterystycznych dla danej rasy cech budowy, użytkowych oraz znaczenia stricte gospodarcze- poza różnicą w masie ciała. Ze względu na brak go, a jednak są chętnie hodowane (Peitz i Peitz, cech użytkowych w postaci możliwości pozy- 2009). Są one hodowane wyłącznie ze względów skiwania jaj oraz mięsa ta grupa ras może mieć estetycznych jako ptaki ozdobne, utrzymywa- jedynie znaczenie w aspekcie ozdobnym. Coraz ne dla przyjemności kontaktu z nimi (Pudyszak, większe zainteresowanie ze strony hodowców 2004; Brzóska i in., 2012). Zajęcie to może więc tymi rasami widoczne jest podczas wystaw dro- być także traktowane jako hobby oraz sposób re- biu ozdobnego, gdzie prezentowana liczba osob- kreacji (Gugołek i in., 2016). Kury ozdobne róż- ników z ras karłowatych jest coraz większa (Ko- nią się pod względem budowy ciała i jego masy, żuszek, 2005). Jak podają Gilewski i in. (2010), struktury i barwy upierzenia, kształtu grzebienia, w przypadku dzikich protoplastów dzisiejszych obecności czuba lub brody, a także opierzenia kur prowadzona była selekcja pod kątem wyglą- skoków (Łukasiewicz, 2011). Wymienione cechy du zewnętrznego. Świadomej selekcji i kojarze- sprawiają, że istnieje duża różnorodność ras, dzię- niu osobników między sobą przez wiele pokoleń ki czemu pasjonaci tej grupy kur mogą wybrać hodowców zawdzięczamy dzisiejszą różnorod- do hodowli rasę, która najbardziej im odpowia- ność ras kur. Celem pracy hodowlanej prowadzo- da. Jednym z kryteriów jest również masa ciała. nej wśród ras uznanych obecnie za ozdobne jest Większość hodowców nie dysponuje dużą prze- przede wszystkim selekcja pod kątem prawidło- strzenią na budowę pomieszczenia i wybiegu dla wej budowy ciała oraz cech charakterystycznych kur, stąd coraz szersze uznanie zyskują rasy mi- dla danej rasy oraz odmiany barwnej. Ideał ptaka niaturowe z grupy tzw. karłowatych właściwych. danej rasy, do którego dążą hodowcy, jest opisany Ich małe rozmiary ciała, ale także spokojny tem- we wzorcu rasowym, określanym również jako perament sprawiają, że coraz częściej w małych standard rasy. Pod jego kątem dokonywana jest podmiejskich ogrodach spotkać można małe stad- także ocena ptaków na wystawach drobiu ozdob- ka kur z tej właśnie grupy. Cechą wspólną dla ras nego. Kolebką ras ozdobnych są kraje azjatyckie, z grupy karłowatych właściwych jest mała masa skąd pochodzi większość ras ozdobnych, w tym ciała oraz jego rozmiary, jak również brak odpo- tych z grupy karłowatych właściwych. Zdobyły wiednika w formie dużej (Brzóska i in., 2012). one popularność w Europie Zachodniej oraz in- Prace przeglądowe 175 K. Jakubowska i M. Różewicz nych częściach świata jako zwierzęta towarzyszą- ga masę ciała 600 g, kura 500 g. Sylwetka jest ce. W wielu krajach powstały jednak również rodzi- smukła, a osobniki cechuje krótki grzbiet oraz me rasy karłowate (Moszczyński, 2012). W Polsce uwydatniona i wypięta do przodu pierś (Knaga jest to karzełek polski, w Niemczech karzełek nie- i Kasperek, 2014). Skrzydła przylegają do tuło- miecki, a w Holandii karzełek holenderski. W związ- wia i są stosunkowo nisko noszone, końcówki ku z rosnącą popularnością hodowli kur ozdobnych lotek niemal dotykają podłoża (Schmidt, 2007). warto jest dokonać charakterystyki ras, co pozwoli U koguta sierpówki ogona powinny być zaokrą- potencjalnym hodowcom na podjęcie decyzji co glone, tworząc jego charakterystyczny kształt do prowadzenia w przyszłości hodowli danej rasy, (fot. 1), u kury natomiast ogon jest kształtu wa- a jednocześnie na dokonanie własnej oceny jakości chlarza (fot. 2). U obu płci jest on stosunkowo nabywanych ptaków pod względem posiadanych wysoko noszony. Skoki są krótkie i nieopierzone, cech rasowych. Jest to bardzo istotne, gdyż oprócz barwy sinoniebieskiej. Głowa jest mała i smukła. kur czysto rasowych licznie występują również ich U tej rasy występuje tylko i wyłącznie grzebień mieszańce, często pochodzące z przypadkowych ko- różyczkowy, sprawiający wrażenie lekko cofnię- jarzeń, gdy np. na jednym wybiegu przebywają kury tego do tyłu, z widocznym kolcem. Zausznice są różnych ras. duże, mięsiste i bardzo wydatne, barwy śnieżno- Celem pracy jest przybliżenie historii białej (Kruszewicz i Tarasewicz, 2002). Do naj- oraz pochodzenia opisywanych ras ze szczegól- częściej spotykanych wad u tej rasy zalicza się nym uwzględnieniem charakterystycznych dla małe zausznice, częściowo czerwone lub niebie- danej rasy cech. skie zamiast czysto białych. Najpopularniejszą odmianą barwną w tej rasie jest czarna. Zarówno Bantamka koguta, jak i kurę powinno cechować wyłącznie Jest to rasa uważana za najstarszą minia- czarne upierzenie o metalicznym, zielonym poły- turową kurę pochodzenia japońskiego (Jabłoński sku. Obecnie przedstawiciele tej rasy występują i Gorazdowski, 1999). Nazwa tej rasy pochodzi w znacznie liczniejszych odmianach barwnych, od japońskiego portu Bantam. Founier (2008) takich jak: biała, jastrzębiata, niebieska, kuropa- wskazuje jednak na znaczący wpływ Anglików twiana, kolumbijska. Jaja znoszone przez kury na dzisiejszy wygląd kur tej rasy. Kogut osią- mają masę 35 g i białą skorupkę. Fot. 1. Kogut rasy bantamka – odmiana czarna Fot. 2. Kura rasy bantamka – odmiana czarna Phot. 1. Bantam rooster – black variety Phot. 2. Bantam hen – black variety (krippenkoperin.de) (fokkersberkhout.nl) 176 Prace przeglądowe Rasy kur ozdobnych z grupy karłowatych właściwych Fot. 3. Kogut i kury rasy bassette – odmiana przepiórcza Phot. 3. Bassette rooster and hen – quail variety (pinterest.com) Bassette ry skompletował stada tych kurek wykupując je To małe kury ozdobne pochodzenia bel- od rolników i rozmnożył. W Polsce rasa ta nie gijskiego. Rasa jest określana jako Liege bas- jest znana i spotykana. Osobniki należące do niej sette, co odnosi się bezpośrednio do regionu ich cechuje żywy temperament i ruchliwość, stąd pochodzenia, belgijskiej prowincji Limburg i jej wymagają one pewnej przestrzeni do poruszania bliskich okolic. W dialekcie tego regionu bassette się. Obecnie najczęściej spotykanymi odmiana- oznacza mały, karłowaty. Rasę tę wyodrębnio- mi barwnymi są przepiórcza oraz srebrna prze- no z lokalnych populacji małych kur, stąd masa piórcza, rzadziej spotyka się bassette odmian tych ptaków jest nieco wyższa niż w przypadku kuropatwianej, kolumbijskiej, perłowej (zobk.nl/ innych ras karłowatych, bowiem kogut waży na- clubrassen/bassette). wet 1 kg, kura natomiast 800–900 g. Z tej racji w rodzimym kraju określa się tę rasę jako półkar- Brodacz antwerpski łowate. Należy podkreślić, że początkowo miały Brodacze antwerpskie są zaliczane one pewien aspekt użytkowy, ponieważ trakto- do najstarszych ras karłowatych właściwych wano je jako stosunkowo dobre nioski. Kury tej o pochodzeniu europejskim. Według Schmidta rasy cechuje zadowalająca nieśność oraz stosun- (2007), pierwszych protoplastów tej rasy o budo- kowo duża masa znoszonych jaj (około 45–48 g) wie podobnej do dzisiejszych osobników można w stosunku do masy ich ciała. Mogą one znieść spotkać na obrazach Alberta Cuypa pochodzą- 125–180 jaj rocznie. Jak wskazują Verhoef i Rijs cych z początku XVII w. Dane o tej rasie można (2006), o pierwotnym znaczeniu tej rasy jako nie- spotkać na początku XIX w. we francuskiej lite- śnej świadczy również budowa kury – długi tułów raturze. Od 1880 r. prezentowano ją na wysta- oraz głęboka i pełna część tylna ciała, kształtem wach drobiu w wielu wariantach barwnych. Za przypominająca trójkąt. Do charakterystycznych ojczyste obszary tej rasy uznaje się Belgię, gdzie cech budowy koguta należy zaliczyć obfite upie- w 1904 r. założono pierwszy związek hodowców rzenie ogona, szczególnie w sierpówki, długie brodaczy antwerpskich. Obecnie popularna jest i mocno zakrzywione do dołu, co nadaje ogono- w całej Europie. W Polsce również dość licznie wi kształt łuku. Na małej głowie występuje duży, występują osobniki tej rasy. Kury te mają charak- pojedynczy grzebień z 6–7 ząbkami. Dzwonki są terystyczną sylwetkę – krótki grzbiet opadający dość długie a zausznice średniej wielkości, barwy ku tyłowi, szeroką i wydatną pierś nieco wysu- białej. Grzbiet jest nieco wydłużony, lekko opa- niętą do przodu. Skrzydła są średniej długości, dający (fot. 3). Jako rok wyodrębnienia tej rasy noszone prawie pionowo. Szyja jest stosunkowo podaje się 1917. Hodowla jej rozwijała się dyna- krótka, w dolnej części nieco wygięta ku tyłowi. micznie, jednak po II wojnie światowej znalazła Głowa jest mała i smukła. Na jej czubku znaj- się na granicy wymarcia. Ocalała