2 1 Kraków 2012 Historia kolekcji The history of the collection rękopisów of Romance romańskich manuscripts z byłej Pruskiej from the former Biblioteki Państwowej Preussische Staatsbibliothek w Berlinie, zu Berlin, przechowywanych kept w Bibliotece at the Jagiellonian Jagiellońskiej Library w Krakowie – in Kraków – studium ogólne the overall study Wydawca / Publisher: Wydział Filologiczny Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie / Faculty of Philology, Jagiellonian University of Kraków, 2012 Recenzent / Reviewer: Prof. dr hab. Zdzisław Pietrzyk Tłumaczenie / Translation: Łukasz Kiczko Projekt i skład / Design and DTP: Marcin Klag wydanie drugie poprawione i poszerzone Revised and extended second edition Wydanie pierwsze / First edition Kraków 2010 CopyrightISBN 978-83-62705-08-5 © by Anna Rzepka, Roman Sosnowski, Piotr Tylus, Wydział Filologiczny UJ Wydział Filologiczny Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków, Poland info.filg.uj.edu.pl/fibula Historia kolekcji The history of the collection rękopisów romańskich of Romance manuscripts z byłej Pruskiej from the former Biblioteki Państwowej Preussische Staatsbibliothek w Berlinie, zu Berlin, przechowywanych kept w Bibliotece at the Jagiellonian Library Jagiellońskiej in Kraków – w Krakowie – the overall study studium ogólne Anna Rzepka, Roman Sosnowski, Piotr Tylus 2 seria e-Fibula kierowana przez R. Sosnowskiego i P. Tylusa e-Fibula headed by R. Sosnowski Kraków 2012 and P. Tylus Spis treści Wojenne „wędrowanie” 7 Zawartość kolekcji 11 Manuscripta gallica 15 Manuscripta italica 29 Manuscripta iberica (hispanica i lusitana) 40 Stare katalogi Biblioteki Królewskiej 60 Przykładowe historie obiektów indywidualnych 62 Ilustracje i komentarze 71 Podsumowanie 118 Contents Wartime “wandering” 129 The contents of the collection 133 Manuscripta gallica 137 Manuscripta italica 153 Manuscripta iberica (hispanica and lusitana) 165 Historical catalogues of the Royal Library 185 Example histories of selected items 187 Pictures and coments 195 Conclusion 243 ZWojenneanim przejdziemy do ukazania „wędrowanie” na poziomie ogólnym, w jaki sposób tworzyła się kolekcja rękopisów romańskich w Bibliotece Królewskiej w Berlinie, a później w Pruskiej Bibliotece Państwowej – ta sama biblio- teka funkcjonująca pod inną nazwą – chodzi tutaj jedynie o rękopisy niniejszegoprzechowywane projektu, w księgozbiorze berlińskim w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie, tzw. „Berlince”,1 stanowiące przedmiot badań w ramach krótko przypomnimy jaką drogą i dlaczego „Ber- linka” w Krakowie się znalazła. Otóż począwszy od roku 1941, w wyni- ku bombardowań Berlina przez siły alianckie, 41 konwojów ciężarówek wyjechało z Berlina, wywożąc najcenniejsze zbiory z Pruskiej Biblioteki Państwowej, w celu zdeponowania ich w zamkach, klasztorach i grotach, odpowiednio przygotowanych poza tym miastem. Być może wystarczy- łaby wówczas jedna bomba, żeby skarby bezcenne dla kulturowego dzie- dzictwa Europy i świata zostały bezpowrotnie utracone. Część z tych zbiorów trafiła do zamku Fürstenstein (dzisiaj Książ), a potem, w 1943, do Grüssau (dzisiaj Krzeszów). Były to miejscowości należące wówczas na stronie internetowej polskiej grupy badawczej Fibula 1 Szczegółowe historie ukazane są w opisach poszczególnych rękopisów, dostępnych : info.filg.uj.edu.pl/fibula, oraz w książkach Piotra Tylusa, Romana Sosnowskiego i Jadwigi Miszalskiej.. 7 do III Rzeszy, które stały się polskie po przesunięciu się granic w roku 1945. W wyniku II wojny światowej i porozumień zawartych w Poczda- mie, które utworzyły nowy kształt Europy, tereny położone na zachód i północ od granicy Polski z 1939 r. stały się integralną częścią Państwa Polskiego. Były to, jak wiadomo, tzw. Ziemie zachodnie lub Ziemie Odzy- skane. Zarządzeniem Ministra Oświaty z grudnia 1945, w sprawie zabez- pieczenia księgozbiorów opuszczonych i porzuconych, powołano urząd Delegata Ministerstwa Oświaty do zabezpieczenia takich właśnie zbio- rów na Ziemiach Odzyskanych, w tym m.in. na terenie Dolnego Śląska. Delegatem został dr Stanisław Sierotwiński. Księgozbiory odnalezione i zabezpieczone (ocalone być może przed zniszczeniem), w tym zbiory z Berlina, znajdujące się po wojnie na terenie Dolnego Śląska, przewo- żono najpierw do klasztorów oo. Misjonarzy i Dominikanów2 w Krako- wie, a potem do Gmachu Biblioteki Jagiellońskiej, w której mieściła się siedziba Delegata. Po likwidacji Delegatury w roku 1951, Ministerstwo Oświaty przekazało Bibliotece Jagiellońskiej, jako depozyt Skarbu Pań- stwa, zbiory pochodzące z Pruskiej Biblioteki Państwowej w Berlinie. Ponieważ dobra te nie zostały skonfiskowane, lecz znalezione (już na terenie Polski), w związku z tym artykuł 56 międzynarodowej konwen- cji haskiej nie ma tutaj zastosowania. Zgodnie z prawem, zbiory te są obecnie własnością Skarbu Państwa Polskiego, a Biblioteka Jagiellońska – ich depozytariuszem. Kilkakrotnie już zostało przez nas podkreślone, że rolą naukowca nie jest ustosunkowywanie się do kwestii dyploma- tycznych. W obecnej sytuacji, najlepszym rozwiązaniem jest prowadze- nie badań nad tą kolekcją, w celu podzielenia się wiedzą o niej z polską i międzynarodową społecznością uczonych, a także z wszystkimi miło- śnikami starych książek, zainteresowanych tą tematyką, co też uczynili- śmy w wyniku realizacji projektu. Wracając jeszcze do losów wojennych tej kolekcji, na uwagę zasługuje fakt, że być może „opatrznościowo” Niemcy przewieźli tę kolekcję z Książa do Krzeszowa, ponieważ zamek w Książu, wiosną 1945 został spalony przez Armię Czerwoną, i dzisiaj tego księgozbioru by nie było. I być może „opatrznościowo” dr S. Siero- twiński znalazł tę kolekcję i ocalił. Alma Mater 2 Odnośnie szczegółów patrz Zdzisław Pietrzyk, „Zbiory z byłej Pruskiej Bibliote- ki Państwowej w Bibliotece Jagiellońskiej”, in 100 (2008), s. 15. 8 Poniżej znajduje się tabela ukazująca obecne miejsca przechowywania rękopisów romańskich, zawartych w zbiorach Pruskiej Biblioteki: Państwo- wej w 1939 roku, z uwzględnieniem strat wojennych (kolekcje: 3Manuscripta Gallica,Gallica in Manuscripta folio gall. Italica, fol. ManuscriptaItalica Hispanica in folio i Lusitana)ital. fol. w Berlinie w Berlinie 1-120, 226, 234-272, 1-47, 47a, 50, 58-133, w Krakowie 274-281 w Krakowie 136, 140, 141, 152, 159- 161, 170, 172, 175-180 121-126, 128-141, 48, 49, 51-57, 134, 144-147, 150-153, 155, 135, 137-139, 142-151, 157-159, 162-167, 169- 153-158, 162-169, 171, 176, 178-190, 192-197, 173, 174 199-206, 208-211, zaginione podczas 214-218, 221, 223, 224, zaginione podczas wojny lub w innych 227-233 wojny lub w innych bibliotekach 142, 142a, 148, 149, bibliotekach - Gallica in quarto gall.154, 168, quart. 177, 191, 198, Italica in quarto ital. quart. 212, 213, 219, 220, 225 w Berlinie w Berlinie 48, 56-77, 80, 93, 94, 26, 79, 87-97 w Krakowie 103, 114, 117, 121, 122, w Krakowie 160-188 1-20, 22-34, 36-43, 1-25, 27-53, 56-60, 45, 46, 49, 50, 52-55, 62-69, 71-78, 80-86 78, 79, 81-92, 95-102, zaginione podczas 104-113, 115, 116, 118- zaginione podczas wojny lub w innych 120, 123-159 wojny lub w innych bibliotekach 21, 44, 47, 51 bibliotekach 54, 55, 61, 70 Gallica in octavo gall. oct. Italica in octavo ital. oct. w Berlinie w Berlinie w Krakowie w Krakowie 41, 45-126 18-23 zaginione podczas 1-20, 22-25, 29, 32, 35, zaginione podczas 1-15 wojny lub w innych 37, 38, 43 wojny lub w innych bibliotekach 21, 26-28, 30, 31, 33, bibliotekach - 36, 39, 40, 42, 44 sischer Kulturbesitz: 3 Na podstawie informacji ze strony internetowej Staatsbibliothek zu Berlin Preus- http://staatsbibliothek-berlin.de/handschriftenabteilung/ 9 Hispanica in folio hisp. fol. Lusitana in folio lus. fol. w Berlinie w Berlinie w Krakowie w Krakowie 38-42 - zaginione podczas 1-10, 12-18, 20, 21, zaginione podczas 1,3 wojny lub w innych 23-37 wojny lub w innych bibliotekach 22 bibliotekach 2 Hispanica in quarto hisp. quart. Lusitana in quarto lus. quart. w Berlinie w Berlinie w Krakowie w Krakowie 79-80 - zaginione podczas zaginione podczas wojny lub w innych 1-78 wojny lub w innych 1 bibliotekach - bibliotekach - Hispanica in octavo hisp. oct. Lusitana in octavo lus. oct. w Berlinie w Berlinie w Krakowie w Krakowie 4-6 - zaginione podczas zaginione podczas wojny lub w innych 1-3 wojny lub w innych - bibliotekach - bibliotekach - ¶ sicht.html recherche-und-ressourcen/abendlaendische-handschriften/bestandsueber- oraz informacji własnych. Ciekawostką jest fakt, że na tejże stronie rękopisy „Berlinki” krakowskiej figurują jako rękopisy przechowywane w Krakowie, tymczasem jeden francuski rękopis średniowieczny przechowywany w Bibliothèque nationale de France – co jest prawdą powszechnie znaną w środowisku – figuruje jako strata wojenna. 10 Krótko przypomnijmy,Zawartość na poziomie ogólnym, kolekcji 4 jaka jest zawartość kolek- cji rękopisów romańskich, w księgozbiorze berlińskim, przechowywanym w Bibliotece Jagiellońskiej. Chodzi o rękopisy spisane po francusku, włosku, hiszpańsku, katalońsku i portugalsku. Owa kolekcja zawiera często zabytki unikatowe dla kultury światowej, pod względem tekstologicznym, a także ikonograficznym. Są to rękopisy powstałe na przestrzeni wielu wieków: od średniowiecza po wiek XX, dość liczne. zawiera Jej charakter jest bardzo różnorodny. Zbiór francuskich rękopisów5 nowo- żytnych i współczesnych, obejmujący obiekty od XVI do XX wieku, Fibula 4 Szczegóły dostępne na stronie internetowej grupy badawczej : info.filg. uj.edu.pl/fibula (patrz przypis 1). Les manuscrits médiévaux français 5 etFrancuskie occitans derękopisy la Preussische średniowieczne Staatsbibliothek
Details
-
File Typepdf
-
Upload Time-
-
Content LanguagesEnglish
-
Upload UserAnonymous/Not logged-in
-
File Pages248 Page
-
File Size-