Rhifyn 7 / Mawrth 2019 Y Cliciadur YNewyddion Cliciadur i Ysgolion Cynradd Cymru Newyddion i Ysgolion Cynradd Cymru Awduron: Haf Llewelyn, Mali Williams Golygydd: Karen MacIntyre Huws Ffaith BE YDI BREXIT? Roedd gan tua 66 miliwn Mis Mehefin 2016 cafwyd refferendwm* i benderfynu a ddylai o bobl gwledydd Prydain Gwledydd Prydain aros neu adael yr Undeb Ewropeaidd (UE)*. hawl i bleidleisio yn y refferendwm. Pleidleisiodd 30 miliwn o bobl yn y refferendwm, dyma'r canlyniad - Dros aros 48.1% 51.9% Dros adael Beth sydd yn digwydd? O dan arweiniad Theresa May, Prif Weinidog Prydain, mae'n rhaid i wledydd Prydain ddod i gytundeb gyda'r 27 gwlad arall sydd yn rhan o'r DYDDIAU I’R EU ar sut i adael. Mae'n broses gymhleth iawn ac mae llawer o DYDDIADUR anghytuno. Pa bethau Mae gwledydd Prydain i fod i adael yr UE erbyn diwedd mis Mawrth 2019. diddorol sy'n digwydd y mis Beth ydi'r UE? yma? • Cafodd yr UE ei sefydlu ar ôl yr Ail sydd yn gyson rhwng y 28 gwlad. TUDALEN 2 Ryfel Byd, gyda'r syniad y byddai • Mae senedd yr UE yn ninas gwledydd yn cyd-weithio ac Brwsel, yng ngwlad Belg. osgoi anghydweld fyddai'n gallu • Mae gennym ni i gyd Aelod arwain at ryfeloedd. Seneddol i siarad drosom yn • Mae gan yr UE ei senedd ei hun senedd Ewrop, mae gan Gymru 4 Be' ydi be' a Brexit! sy'n creu cyfreithiau arbennig aelod seneddol Ewropeaidd. Brexit - gair wedi ei greu sy'n Mae Mr Jones dros aros yn yr UE, dyma ei farn: cyfuno'r geiriau Britain ac Exit, ac • Dw i'n credu yn y dywediad - “Mewn Undeb Mae Nerth”. Mae mae'n golygu gadael yr Undeb gwerthu pethau i wledydd eraill yn haws trwy'r UE, ac felly yn dda Ewropeaidd. ar gyfer busnes a masnach, mae'n sicrhau fod prisiau pethau'n *Undeb Ewropeaidd (UE) - aros yn weddol rad. casgliad o 28 o wledydd sydd wedi DIOLCH MAM! • Yn fy marn i mae'r UE yn sicrhau heddwch a chyd-weithio, mae'n dod at ei gilydd i wneud Stori fer newydd! bwysig dod i ddeall ein gilydd. penderfyniadau. Mae pob gwlad yn • Wrth gwrs ein bod angen i bobl ddod yma o wledydd yr UE i talu i fod yn aelod, fel mewn clwb, ac mae hynny'n rhoi'r hawl iddynt i weithio e.e. ysbytai, gwestai a ffatrïoedd. A hefyd, o fewn yr UE, TUDALEN 3 mae gennym ni hawl i fynd i wledydd eraill i weithio. gyd-weithio mewn ffyrdd arbennig. Y Farchnad Sengl - Mae'r Mae Mr Williams am adael yr UE, dyma ei farn: gwledydd yn cael prynu a gwerthu • Yn fy marn i, mae gwledydd yr UE yn gorfod dilyn llawer gormod drwy'i gilydd, ac mae pobl y 28 o reolau, mae'n well i ni wneud ein rheolau ein hunain. gwlad yn cael symud o un wlad i'r • Mae'n wirion ein bod yn gorfod talu gymaint o arian i'r UE, a dydw llall yn rhydd. Yn union fel petai ni i i ddim yn gweld ein bod yn cael digon yn ôl am yr arian hwnnw. gyd yn byw mewn un wlad fawr. • Dydw i ddim yn credu y dylai pobl fedru symud yma mor hawdd. *Refferendwm - pleidlais i bobl ar Mae'r wlad yma yn wlad gyfoethog, gyda safon byw gweddol un pwynt arbennig. Cafwyd uchel, dydw i ddim eisiau pobl o wledydd mwy tlawd fedru dod refferendwm yng Nghymru yn 1997, yma yn rhwydd. a chafodd Cymru ei senedd ei hun. MARIE CURIE PENCAMPWRIAETH Y CHWE GWLAD Pwy oedd Marie Curie a beth Y GAMP LAWN wnaeth hi ei I GYMRU! gyflawni? Cymru yn sicrhau'r Gamp Lawn gyda buddugoliaeth dros Iwerddon. Mwy am hyn ar dudalen 8. Llun gan Undeb Rygbi Cymru TUDALEN 8 DYDDIAU I’R DYDDIADUR Mawrth Mis apêl ‘Marie Curie Cancer’ Mawrth Diwrnod Barddoniaeth Ebrill Sul y Bob Dyma gerdd gan Casia Wiliam, Bardd Plant Cymru, Pasg Dydd 21 i ddathlu Diwrnod Barddoniaeth. 21 Mawrth Ebrill 6 - 21 Mawrth Diwrnod Rhyngwladol y Merched Y Grawys (‘Lent’ 8 yn Saesneg) Mawrth Wythnos Gwyddoniaeth a Dydd Mercher y Lludw, Pheirianneg 6ed Mawrth - Dydd Sul y 9-18 (Science and Engineering Week) Pasg, 21ain Ebrill Mawrth Yn 1879 cafodd Albert Einstein ei eni. 14 Roedd Einstein yn fathemategydd a ffisegwr, ac mae’n cael ei adnabod fel un o’r gwyddonwyr pwysicaf mewn hanes. Mawrth Sul y Mamau (4ydd Sul yn y Grawys) 31 Mae stori i ddathlu Sul y Mamau ar dudalen 3 Ebrill Diwrnod Ffŵl Ebrill 1 Peidiwch â bwyta tan 21ain Ebrill Mae cyfnod y Grawys yn E = mc cael ei dathlu'n flynyddol 2 gan Gristnogion. Yn draddodiadol bydd Mawrth Diwrnod Cwsg y Byd Cristnogion yn rhoi’r gorau i (World Sleep Day) fwyd neu arferiad dros y 15 mwy am hyn ar dudalen 6 Grawys, i gofio am y cyfnod o 40 diwrnod y treuliodd Chwaraeodd y BBC dric Ffŵl Ebrill yn 2008 drwy Iesu Grist yn yr anialwch. Mawrth Holi ddangos clip fidio o ‘bengwiniaid yn hedfan’ gan Gall hyn olygu peidio â 21 ddweud fod pengwiniaid yr Antartig wedi cael digon bwyta siocled neu o’r tywydd oer ac yn hedfan i’r fforestydd glaw yn Ne gacennau, neu i beidio ag America! (Dydy pengwiniaid ddim yn gallu hedfan yfed alcohol. Bydd cyfnod wrth gwrs!) y Grawys yn cychwyn ar Ddydd Mercher y Ebrill Sul y Blodau / Sul y Palmwydd Lludw ac yn parhau hyd y 14 Pasg. Yn draddodiadol roedd pobl yn bwyta crempog ar Ddydd Mawrth Ynyd (y diwrnod Gŵyl Hindŵaidd i ddathlu’r Gwanwyn yw cyn Dydd Mercher y Holi. Caiff ei ddathlu yn India yn bennaf Lludw) er mwyn defnyddio ond erbyn hyn mae dathliadau yn cael eu wyau a menyn am y tro olaf cynnal dros y byd. Mae’n ŵyl llawn lliw a Ebrill Dydd Gwener y Groglith cyn gorfod gwneud hwyl, lle mae pobl yn taflu dŵr a phowdr o hebddynt dros gyfnod y liwiau llachar ar ei gilydd. 19 Grawys. 2 Diolch Mam! Roedd Bethan eisiau anifail biliau milfeddyg. 'Ond pam nad ydi hi yma'n fy nôl Daeth iâr fach wen allan, ac un anwes. Roedd gan bawb yn ei Doedd gan Mam ddim arian i felly?' Ond doedd Nain ddim arall yn ei dilyn. Dwy iâr fach dosbarth hi anifail, roedd gan Llio sbâr. Ond pan roedd Mam yn am ddweud. wen, a daeth y ddwy at y ffens i labrador brown bendigedig, o'r gweld yr olwg siomedig ar Brysiodd y ddwy i fyny'r ffordd i ddweud helô. enw Benji ac roedd Benji yn wyneb Bethan, roedd hithau'n dŷ Bethan a Mam. Agorodd y 'Mi fedrwn ni werthu eu hwyau gwneud pob mathau o gampau. teimlo'n drist hefyd. drws yn sydyn ac roedd Mam ti'n gweld,' meddai Mam, 'ac Un bore gofynodd Bethan 'Ga' i yno, yn ei welis. wedyn efallai y medri di gynilo gi ar fy mhen-blwydd?' ond 'Ty'd rownd i'r ardd,' meddai, ac digon i gael ci rhyw ddiwrnod.' roedd yn gwybod beth fyddai'r yno yn yr ardd roedd cwt bach Ond erbyn i ben-blwydd Bethan ateb cyn gofyn. gyda ffens o'i amgylch. gyrraedd, roedd hi wedi 'Ci wir!' 'Be?' Edrychodd Bethan yn syn, anghofio popeth am gael ci. Ysgwyd ei phen fyddai Mam o ac yna neidiodd pan ddaeth Roedd ei dwy iâr fach wen yn hyd. Mae cŵn yn drafferth, mae'n sŵn rhyfedd o du mewn y cwt, a gallu gwneud campau cystal â rhaid i gŵn cael mynd am dro. gwthiodd pig bach allan o'r Benji. Ond yn well byth roedden Maen nhw hefyd yn ddrud i'w tywyllwch. nhw'n rhoi dau wŷ yn anrheg cadw ac maen rhaid prynu bwyd 'Iâr!' Chwarddodd Bethan. iddi bob dydd. Diolch Mam! arbennig iddyn nhw a thalu Y prynhawn hwnnw roedd Bethan wedi anghofio geiriau Mam y bore hwnnw, 'Nain fydd yn dy nôl di o'r ysgol p'nawn 'ma.' Rhedodd Bethan allan trwy giât yr ysgol, roedd Nain yno'n aros. ‘Ble mae Mam?' holodd Bethan. 'Adre dw i'n meddwl,' meddai Nain a gwên lydan ar ei hwyneb. Anrheg Sul y Mamau CerCer ARCH-ARWR SIOCLED Beth am wneud ARCH-ARWR SIOCLED i ddangos i Mam, Nain, AmdaniAmdani Mam-gu neu rhywun sydd yn gofalu amdanat dy fod yn eu caru? 1 Yr Wyneb Mesur y bar siocled gyda’r pren mesur. Mae bar siocled Y Cliciadur yn mesur 8cm o led a 16cm o hyd. Bydd angen i’r cylch ar gyfer yr wyneb fod yr un diamedr â lled y siocled. Mae Byddi di angen: gan wyneb Y Cliciadur ddiamedr o 8cm. Gelli di addurno'r • Bar siocled o unrhyw faint neu flas. wyneb i edrych fel wyt ti eisiau; gelli di roi mwgwd arno a • Cerdyn neu ‘funky foam’ ar gyfer yr defnyddio gwlân neu ‘funky foam’ ar gyfer y gwallt. Dyma rai wyneb. syniadau: • Gwlân neu ‘funky foam’ ar gyfer y gwallt. 3 • Darn o ffelt neu ‘funky foam’ ar gyfer y Addurno clogyn. Gelli di addurno dy arwr fel wyt ti’n • Darnau bach i addurno. hoffi. Gelli di roi gwregys (belt) iddi a • Pren mesur. thorri mellt neu sêr allan o gerdyn neu • Glud PVA. ‘funky foam’. Beth am ysgrifennu neges arbennig ar ddarn o gerdyn • Pinnau ffelt 2 Y Clogyn hefyd? Dyma rai syniadau: Ar ôl i ti ludo'r wyneb i’r siocled mae Dyna dy angen gwneud y clogyn. Mae arch-arwr yn angen i’r clogyn fod tua dwywaith barod! lled y bar siocled ac o gwmpas yr Anrheg un hyd â fo.