rocznik powiatu oleskiego 4 (2011) nr Redaktor: Andrzej Szklanny Korekta i łamanie: Wydawnictwo i Drukarnia Świętego Krzyża Fotografia na okładce: Budynek oleskiej „jedynki” w 1907 r. Zdjęcie ze zbiorów Jana Piecha Wydanie rocznika wsparły finansowo: Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Oleśnie REMOST Olesno Przedsiębiorstwo Budowy Dróg i Mostów w Oleśnie Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych Redakcja zastrzega sobie prawo do korekty i skracania nadesłanych tekstów Wydawca: Starostwo Powiatowe w Oleśnie ul. Pieloka 21 46–300 Olesno ISBN 978–83–918360–2-9 Skład i druk: Wydawnictwo i Drukarnia Świętego Krzyża ul. Katedralna 6, 45–007 Opole tel. 77 44 17 140, fax 77 44 17 141 e-mail: [email protected] Sklep internetowy: www.wydawnictwo.opole.pl Drukarnia: www.drukujunas.eu rocznik powiatu oleskiego nr 4 (2011) SPis TREśCI Starosta Oleski Jan Kus WSTęp 5 Joanna Niedźwiedź POMOC SPOłECZNA W POWIECIE OLESKIM 7 ks. dr Bernard Joszko DZIEJE SZKOLNICTWA W KOśCIELISKACH 16 Donata Kaczkowska OdNOWA WSI W GMINIE GORZÓW śLąSKI 35 Gerard Wons CIEKAWOSTKI Z ZęBOWICKIEJ KRONIKI SZKOLNEJ 38 dr Magdalena Krzyżanowska PRASZKA WOBEC POWSTAń śLąSKICH 43 ks. Krzysztof Błaszkiewicz WRZESIEń 1939 ROKU W GMINIE RUDNIKI 55 Wiesław Korbiel WODY PŁYNĄCE POWIATU OLESKIEGO 60 Ewa Cichoń Z DZIEJÓw „OLESKIEJ JEdyNKI” 72 Janusz Wojczyszyn STO LAT MINęłO 80 Tomasz Wilżak ZNACZENIE DOLINY GÓRNEJ PROSNY DLA PTAKÓW W OKRESIE LęGOWYM 83 Sławomir Kuźnicki WIERSZE 98 ks. dr Sławomir Zabraniak PRASZKA I JEJ DUSZPASTERZE W XVII-XVIII W. (DO 1763 R.) 101 Aleksandra Dembowska Przemysław Jagieła WOJENNE LOSY HELENY I FELIKSA MUSIAłÓW 112 Zbigniew Gil SPOTKANIA W LESIE 119 Joachim Wloczyk KOŚCIÓŁ ZBUDOWANY DZIESIĘCIOMA PALCAMI 124 dr Zbigniew Szczerbik 30 LAT MUZEUM W PRASZCE 145 Ewa Cichoń 50-LECIE MAłEGO MUZEUM W MAłYM MIEśCIE 150 Bernhard Kuss WSPOMNIENIA 157 Mirosław Dragon PIERWSZY TAKSÓWKARZ W OLEśNIE 159 Renata Jerka ROK 1945 W OLEśNIE 161 Jerzy Liberka HISTORIA OLESKIEGO WęDKARSTWA CIąG DALSZY 165 RÓżE POWIATU 2010 – sYLWETKI NAGRODZONYCH 172 WSTęP historii, ludzkich tragedii i nadziei, obok poczucia patriotyzmu kroczy ludzka so- lidarność oraz relacje wykraczające poza manipulacje polityków. Ważny jest artykuł ks. Krzysztofa Błaszkiewicza pt. „Wrzesień 1939 r. w gminie Rudniki”. Pokazuje trauma- tyczne przeżycia mieszkańców naszego powiatu sprzed 72 lat i stanowi ważny wkład w zrozumienie historii Oleskiego. Z losami wojny splecione jest życie mał- żeństwa Musiołów z Olesna – momen- tami tragiczne, czasami radosne – ale jakże charakterystyczne dla tych ziem. Fot. Agnieszka Karlak-Bartkowska Opisuje je dwójka autorów: Aleksan- Starosta Oleski Jan Kus dra Dembowska i Przemysław Jagieła, którzy związani są z bohaterami wię- Szanowni Państwo! zami rodzinnymi. Do niełatwych prze- Zachęcając do lektury czwartego żyć mieszkańców Olesna w roku 1945 r. już numeru naszego Rocznika, chciał- odwołuje się w swoim artykule Renata bym zwrócić uwagę na jego tematyczną Jerka. Znamienna jest refleksja jednej różnorodność. Obok materiałów do- z postaci artykułu dotycząca ingerencji tyczących ważnych wydarzeń z histo- wielkiej polityki w spokojne życie ludzi rii, skomplikowanych ludzkich losów, w małym nadgranicznym miasteczku. prezentujemy materiały dotyczące dnia Zachęcam do lektury. dzisiejszego, pracy jednostek powiato- Interesujące, opisane momentami wych, jak również środowiska natural- w sposób humorystyczny powojenne nego, poszukiwań poetyckich czy losów losy rolników z Psurowa przedstawia naszego wędkarstwa. nasz stały autor Bernhard Kuss. Warto Ważną kartą w dziejach tych ziem je przeczytać, bo pokazują zderzenie lo- były powstania śląskie i związane z nimi sów uczciwych i prawych ludzi z absur- postawy, motywacje i losy mieszkańców. dem totalitaryzmu. Te wydarzenia odbiły się echem w Pra- Warte wnikliwej lektury są artykuły szce – wówczas miasteczku położonym dotyczące edukacji. Jeden, napisany niedaleko granicy z państwem niemiec- przez ks. dr. Bernarda Joszko, dotyczy kim. O zaangażowaniu w pomoc po- dziejów szkolnictwa w Kościeliskach, wstańcom ze strony mieszkańców Pra- drugi – to opracowane przez laureata szki pisze dr Magdalena Krzyżanowska. „Róży Powiatu” z 2010 r. Gerarda Wonsa Wydarzenia przedstawiane przez au- ciekawostki z przedwojennej zębowic- torkę pokazują, że w obliczu dramatów kiej kroniki szkolnej. nr 4 (2011) 6 Jan Kus Ile emocji, miłości i ciężkiej pracy śnie, a trzydzieści – muzeum w Pra- może mieścić się w świątyni? Odpo- szce. O obchodach rocznic oraz o histo- wiedź na to pytanie można znaleźć czy- rii muzeów i szkoły piszą Ewa Cichoń, tając „Kościół zbudowany 10 palcami”. Janusz Wojczyszyn oraz dr Zbigniew To relacja składająca się z pełnych zaan- Szczerbik. gażowania wypowiedzi budowniczych Nie zabrakło strony z poezją. Swoje kościoła w Szemrowicach. Zebrał je dla wiersze udostępnił nam pochodzący nas Joachim Wloczyk. z Olesna Sławomir Kuźnicki. Jest to kry- Interesujący materiał nadesłał nam tyk literacki oraz poeta mający w swoim pracownik naukowy Uniwersytetu Rze- dorobku kilka tomików, a jego utwory szowskiego ks. dr Sławomir Zabraniak. były ostatnio tłumaczone na język Jego artykuł dotyczący duszpasterzy Pra- węgierski. szki w XVII i XVIII w. porusza rzadki Szanowni Państwo! i mało zbadany obszar historii tego mia- Lektura czwartego numeru Rocznika sta. Mamy nadzieję, że Autor pozosta- Powiatu Oleskiego może skłonić nas do nie z nami w stałym kontakcie. refleksji, przybliży wydarzenia i ludzi, Nie samą historią i wspomnieniami uwrażliwi na miejsce, w którym żyjemy, żyje człowiek. W Roczniku umieścili- pomoże związać nas ze sobą. Trzeba jed- śmy również tematy związane z przy- nak pamiętać, że to my, teraz, tworzymy rodą powiatu oleskiego. Tadeusz Wil- nasz powiat i to my jesteśmy za niego od- żak, pracownik Generalnej Dyrekcji powiedzialni. Jako jednostka samorządu Ochrony Środowiska w Warszawie, pre- terytorialnego pragniemy spełniać nale- zentuje na naszych łamach wyniki swo- życie wszystkie funkcje. Mamy dobrze ich badań, które przeprowadził na tere- rozwiniętą sieć 362 km dróg powiato- nie gminy Praszka i Rudniki. W temat wych, funkcjonuje siedem szkół ponad- środowiska naturalnego wpisuje się ar- gimnazjalnych, każda z gmin dyspo- tykuł Wiesława Korbiela – wieloletniego nuje nowoczesną halą sportową, działają pracownika oleskiego oddziału Woje- 3 kryte pływalnie. Mamy nowocześnie wódzkiego Zarządu Melioracji i Urzą- urządzony i dobrze zarządzany szpital, dzeń Wodnych w Opolu – „Wody pły- sprawnie działającą opiekę nad ludźmi nące powiatu oleskiego” oraz artykuł specjalnej troski. Dzięki dobrze wyszko- Nadleśniczego Zbigniewa Gila „Spo- lonym służbom – policji i straży – mo- tkania w lesie”. Trzecią już część histo- żemy czuć się bezpiecznie. Jesteśmy wia- rii wędkarstwa w Oleśnie prezentuje rygodni i zajmujemy pewną pozycję na pasjonat tego sportu Jerzy Liberka. Dla mapie samorządów powiatowych. Koń- mnie osobiście tematy te są szczególnie cząc, zachęcam Państwa do lektury. ważne, bo właśnie las, czyste powietrze, bogactwo flory i fauny – to skarby na- Starosta Oleski szych terenów. Jan Kus W zeszłym roku świętowaliśmy jubi- leusze. Sto lat minęło od budowy gma- chu oleskiej „jedynki”, pięćdziesiąt lat działalności obchodziło muzeum w Ole- Joanna Niedźwiedź POMOC SPOłECZNA W POWIECIE OLESKIM Pomoc społeczna stanowi najstarszy mocy społecznej. Rada Powiatu w Ole- i najbardziej istotny element polityki śnie w 2007 r. podjęła uchwałę w spra- społecznej każdego państwa, a w szcze- wie przyjęcia „Strategii Rozwiązywania gólności społeczeństwa obywatelskiego. Problemów Społecznych w Powiecie Najważniejszym aktem prawnym regu- Oleskim na lata 2007–2012.” Strategia lującym sferę, zakres oraz organizację zawiera cele, które nadają kierunek dzia- pomocy społecznej w Polsce jest ustawa łaniom podejmowanym w kreowaniu lo- z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy spo- kalnej polityki społecznej. Do głównych łecznej (Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362 celów strategicznych Rada zaliczyła: z późn. zm.). W ustawie pomoc spo- 1) tworzenie zintegrowanego sys- łeczna zdefiniowana jest jako „ instytu- temu działań w środowisku lo- cja polityki społecznej państwa mająca kalnym, adresowanego do rodzin na celu umożliwienie osobom i rodzi- zwłaszcza w sytuacjach proble- nom przezwyciężanie trudnych sytuacji mowych; życiowych, których nie są w stanie poko- 2) przeciwdziałanie patologiom spo- nać, wykorzystując własne uprawnienia, łecznym; zasoby i możliwości”1 Organizacja po- 3) poprawę funkcjonowania społecz- mocy społecznej spoczywa na barkach nego osób niepełnosprawnych. administracji rządowej i samorządo- Ponadto realizowany jest „Program wej, która zgodnie z ideą społeczeństwa Działań na Rzecz Osób Niepełnospraw- obywatelskiego współpracuje w tym za- nych” który jest uzupełnieniem „Stra- kresie z organizacjami pozarządowymi, tegii Rozwiązywania Problemów Spo- społecznymi, Kościołem katolickim, in- łecznych w Powiecie Oleskim” w części nymi kościołami oraz związkami wy- dotyczącej działań podejmowanych na znaniowymi. Zarówno administracja rzecz osób niepełnosprawnych. rządowa jak i samorządowa zobowią- Reforma administracyjna wprowa- zana jest do określenia celów i kierun- dzona w Polsce pod koniec lat dziewięć- ków rozwoju polityki społecznej. Są one dziesiątych wprowadziła dwa kolejne wyznaczane w specjalnych dokumen- szczeble administracji samorządowej tach – strategiach oraz programach. – wojewódzki oraz powiatowy. Wpro- Powiat oleski posiada wytyczone na wadzone zmiany administracyjne miały lata 2007–2012 kierunki działania po- wpływ