INWENTARYZACJA OBIEKTÓW PRZYRODNICZYCH - GMINA OZIMEK W skład gminy wchodzi miasto Ozimek i 12 sołectw: Antoniów, Biestrzynnik, Chobie, Dylaki, Grodziec, Krasiejów, Krzy żowa Dolina, Mnichus, Pustków, Schodnia, Schodnia Nowa, Szczedrzyk OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY OZIMEK Gmina Ozimek Ozimek (niem. Gemeinde Malapane ) to gmina miejsko - wiejska w województwie opolskim, w powiecie opolskim. Poło żenie geograficzne i krótka charakterystyka Miasto i Gmina Ozimek znajduj ą si ę w odległo ści około 20 km na wschód od miasta Opola, w zachodniej cz ęś ci województwa opolskiego. Przez gmin ę przebiega droga krajowa 46, gmina poło żona jest około 30 km od autostrady A4. Od północy gmina Ozimek graniczy z gminami Z ębowice i Turawa, od zachodu z gmin ą Chrz ąstowice, od południa z gminami Izbicko, Strzelce Opolskie i Kolonowskie, od wschodu z gmin ą Dobrodzie ń. Gmina Ozimek zamieszkuje około 10.000 mieszka ńców. Gmina stanowi 7,97% powierzchni powiatu. Struktura powierzchni Gminy Ozimek Gmina Ozimek poło żona jest w obr ębie Równiny Opolskiej wchodz ącej w skład Niziny Śląskiej. Ma ona powierzchni ę 126,5 km², w tym na u żytki rolne przypada 31 % a na u żytki le śne 58 %. 115 GMINA OZIMEK Obszarowe formy ochrony przyrody Najwi ększe warto ści zasobów środowiska przyrodniczego na terenie gminy Ozimek posiada obszar lasów ustanowiony Obszarem Chronionego Krajobrazu Lasów Stobrawsko - Turawskich (10 628 ha w granicach gminy). Obszar Chronionego Krajobrazu Lasy Stobrawsko-Turawskie Obszar Chronionego Krajobrazu Lasy Stobrawsko-Turawskie o powierzchni 179305 ha został powołany w 1988 roku w centralnej i zachodniej cz ęś ci województwa opolskiego. W 1999 roku w jego zachodniej i centralnej cz ęś ci utworzono Stobrawski Park Krajobrazowy. W granicach tego obszaru znajduj ą si ę obszary le śne gminy Kolonowskie. W granicach Lasów Stobrawsko-Turawskich znalazło się kilka zespołów przyrodniczo- krajobrazowych oraz kilkadziesi ąt u żytków ekologicznych i pomników przyrody. Niezliczona ilo ść cieków, stawy hodowlane, źródła, polodowcowe moreny i wydmy stanowi ą o wysokich walorach krajobrazowych i przyrodniczych tego terenu. Na obszarze Lasów Stobrawsko- Turawskich stwierdzono wyst ępowanie wielu chronionych gatunków ro ślin i zwierz ąt. Jednym z najciekawszych obiektów poło żonych na tym terenie jest Jezioro Turawskie. Jego najbli ższe otoczenie jest miejscem gniazdowania wielu ciekawych gatunków ptaków. Zbiornik stanowi te ż wa żne miejsce odpoczynku i żerowania dla ptaków migruj ących. Z tego wzgl ędu został zaliczony do ostoi ptactwa wodnego o randze europejskiej. W my śl postanowie ń ustawy o ochronie przyrody obszar chronionego krajobrazu to obiekt pełni ący poza funkcj ą przyrodniczo-krajobrazow ą funkcj ę turystyczno-rekreacyjn ą. Lasy Stobrawsko- Turawskie, ze wzgl ędu na przewag ę borów sosnowych maj ących du że walory bioterapeutyczne (działaj ą koj ąco, przeciwastmatycznie i odka żaj ąco), posiadaj ą du że znaczenie dla turystyki i wypoczynku mieszka ńców okolicznych miast. Do miejsc cennych przyrodniczo uznanych za ostoje flory i fauny zalicza si ę nast ępuj ące tereny: - odcinek Małej Panwi koło Antoninowa, - wilgotne ł ąki pod Krasiejowem, Ozimkiem i Pustkowem, - dolin ę Małej Panwi i Libawy, 116 - Jezioro Turawskie, - wydmy piaszczyste koło Michusa, - bory sosnowe w zachodniej cz ęś ci gminy. Jako najbardziej zagro żone gatunki z uwagi na zanikanie odpowiednich siedlisk (przesuszanie terenów, melioracje, usuwanie śródpolnych zadrzewie ń i krzewów) nale ży uzna ć gatunki zwi ązane z terenami wodno-błotnymi i krajobrazem rolniczym. Du żą warto ść lokalnych zasobów środowiska stanowi ą doliny rzek Małej Panwi, Libawy oraz My śliny. Pełni ą one funkcj ę naturalnych korytarzy ekologicznych. Dolina Małej Panwi - przebiega przez centraln ą cz ęść gminy, dziel ąc j ą na cz ęść południow ą i północn ą. Du że warto ści przyrodniczo- krajobrazowe ma jej górny odcinek od Krasiejowa w kierunku wsi Staniszcze Małe. Dolina Libawy - rozpo ściera si ę równole żnikowo w północnej cz ęś ci gminy. Dolina ta dominuje w krajobrazie wsi Dylaki. Dolina rzeki My śliny - w rejonie wzdłu ż granicy gminy Ozimek i Kolonowske silnie meandruje i jest miejscem bytowania rzadkich i chronionych gatunków ro ślin i zwierz ąt. Krajobraz jej ma charakter pierwotny i zasługuje na ochron ę nie tylko w skali gminy, ale i województwa. Użytki ekologiczne Użytek ekologiczny „Antoniów" Użytek ekologiczny „Antoniów” ma powierzchni ę 1,83 ha i jest obiektem chronionym ze wzgl ędu na walory krajobrazowe oraz chronione i rzadkie gatunki ro ślin i zwierz ąt. Trias - stanowisko dokumentacyjne w Krasiejowie - cmentarzysko gadów i płazów (w tym pierwszych dinozaurów) pochodz ących z okresu karniku (najstarszy etap w triasie). Powstałe stanowisko paleontologiczne ma rang ę światow ą, gdy ż najstarsze krasiejowskie skamienieliny pochodz ą sprzed ok. 230 milionów lat, a olbrzymie wyrobisko, eksploatowane przez Cementowni ę "Góra żdże" kryje w sobie niezliczone bogactwo tych skamieniało ści. Efektem prac paleontologów ma by ć powstanie w gminie jednej z najwi ększych atrakcji Śląska Opolskiego. 117 Pomniki przyrody Na terenie gminy Ozimek znajduje si ę obecnie 5 pomników przyrody w postaci pojedynczych drzew oraz ich skupisk. S ą to: 1. Dąb szypułkowy Quercus robur rosn ący w oddziale nr 5d, Le śnictwo Spórok w Krasiejowie, 2. Dąb szypułkowy Quercus robur rosn ący w oddziale nr 1018/1, Le śnictwo Antoniów w Szczedrzyku- Jedlicach, po lewej stronie kanału z Jedlic, na zewn ątrz ogrodzenia Huty Szkła Jedlice, 3. Dąb szypułkowy Quercus robur rosn ący w oddziale nr 20a, Le śnictwo Kadłub Turawski w Paliwodzie, przy drodze na granicy lasu, 4. Dąb szypułkowy Quercus robur rosn ący w oddziale nr 433/96, Le śnictwo Zamo ście w Krasiejowie, przy wej ściu do ko ścioła, 5. Dąb szypułkowy Quercus robur , 4 sztuki w oddziale C w Krasiejowie. Lokalizacja chronionych ro ślin na terenie gminy Ozimek Na terenie gminy stwierdzono wyst ępowanie 12 gatunków ro ślin obj ętych ochron ą. S ą to: 1. Długosz królewski Osmunda regalis To okazała papro ć osi ągaj ąca do 2 m wysoko ści z dekoracyjnymi, podwójniepierzastymi li ść mi. W cz ęś ci dolnej s ą one zielone, w górnej podczas dojrzewania zarodników br ązowe. Zarodnikuje w maju. Długosz królewski wyst ępuje w Polsce bardzo rzadko, głównie na ni żu na torfowiskach niskich i w zabagnionych lasach olszowych. Na Opolszczy źnie jego stanowiska zwi ązane s ą z wilgotnymi i bagiennymi borami, gdzie wyst ępuje najcz ęciej w sąsiedztwie rowów melioracyjnych. Wg Matuszkiewicza (2001) jest gatunkiem charakterystycznym olszyn ze zwi ązku Alnion glutinosae . Około 25 okazów ro śnie w Le śnictwie Zamo ście, oddz. 266 d, f, 267 a, d. 118 Długosz królewski Osmunda regalis 2. Widłak jałowcowaty Lycopodium annotinum To bylina z rodziny widłakowatych Lycopodiaceae , rosn ąca w cienistych, mszystych borach świerkowych i jodłowych. Ro ślina ta uwa żana jest za charakterystyczn ą dla rz ędu borów Vaccinio-Piceetalia , a tak że regionalnie dla zespołu wy żynnego jodłowego boru mieszanego Abietetum polonicum oraz brzeziny bagiennej Betuletum pubescentis (Matuszkiewicz 2001). W województwie opolskim widłak jałowcowaty wyst ępuje w rozproszeniu przewa żnie w borach mieszanych i borach środkowej i wschodniej cz ęś ci regionu oraz w Górach Opawskich. W ostatnich latach notowany na kilkudziesi ęciu stanowiskach we wschodniej cz ęś ci Lasów Stobrawsko-Turawskich i w Górach Opawskich. Tworzy płaty na powierzchni około 60 m2 w Leśnictwie Zamo ście, oddz. 267 g. 119 Widłak jałowcowaty Lycopodium annotinum 3. Mącznica lekarska Arctostaphylos uva-ursi Jest to ro ślina reprezentuj ąca rodzin ę wrzosowatych Ericaceae , rosn ąca w suchych borach sosnowych. Wyst ępuje cz ęsto w północnej cz ęś ci ni żu, na południu rzadko, a w Karpatach bardzo rzadko. Krzew ten w Polsce osi ąga południow ą granic ę swojego zasi ęgu (Szafer i in. 1988). Wg Matuszkiewicza (1982) m ącznica jest charakterystyczna dla zwi ązku Calluno- Arctostaphylion , obejmuj ącego subkontynentalne wrzosowiska m ącznicowe. W województwie opolskim m ącznica lekarska podawana była z 23 stanowisk, głównie z borów środkowo-wschodniej cz ęś ci regionu. Zdecydowana wi ększo ść notowa ń pochodzi sprzed 1945 roku. M ącznic ę lekarsk ą odnotowano na powierzchni około 5 m2 w Leśnictwie Zamo ście, oddz. 269 d. 120 Mącznica lekarska Arctostaphylos uva-ursi 4. Wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum To rozgał ęziony krzew z rodziny wawrzynkowatych Thymelaeaceae o ró żowych, wonnych kwiatach, osadzonych g ęsto wzdłu ż p ędów. Wawrzynek jest ro ślin ą silnie truj ącą. Ten zwiastun wiosny, ze wzgl ędu na efektowne kwiaty, był niegdy ś masowo zrywany do celów dekoracyjnych, st ąd te ż w wielu miejscach naszego kraju, szczególnie w pobli żu du żych miast, został na licznych stanowiskach wyt ępiony. Wawrzynek wilczełyko ro śnie w cienistych, wilgotnych lasach li ściastych i zaro ślach na glebie żyznej, próchnicznej, nieco wapiennej. Wg Matuszkiewicza (2001) jest gatunkiem charakterystycznym dla rz ędu Fagetalia sylvaticae . Wyst ępuje on na obszarze całej Polski, zarówno na ni żu, jak i w górach, jednak w du żym rozproszeniu. W województwie opolskim wawrzynek wilczełyko wyst ępuje jeszcze stosunkowo cz ęsto w ró żnego rodzaju lasach li ściastych i mieszanych, w rozproszeniu na obszarze całego regionu. Zanotowano 300 okazów w Le śnictwie Ozimek, oddz. 180, 181, 198, 199. 121 Wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum 5. Bluszcz pospolity Hedera helix Ten gatunek z rodziny araliowatych Araliaceae jest jednym z niewielu naszych rodzimych pn ączy. Bluszcz