,661 1U 7LUDQs 6HULDERWLPH./6+ KONTROLLI I LARTË I SHTETIT Experentia mutua omnibus prodest AUDITIMI PUBLIK REVISTË KATËRMUJORE kërkimore-shkencore-informative shqip -anglisht Nr. 8/2014, Tiranë ISSN 2308-6106 Viti i III-të i botimit 2014 Maj-Gusht 2014 Seria : botime KLSH - 08/2014/29 Titulli: AUDITIMI PUBLIK NR.8 Redaktore : Irena Islami Art Design: Kozma Kondakçiu Seria : botime KLSH - 08/2014/29 ^ŚƚLJƉƵƌŶģ^ŚƚLJƉƐŚŬƌŽŶũģŶ͟DŝƌŐĞĞƌĂůď͟ Tiranë 2014 ALBANIAN SUPREME AUDIT INSTITUTION - ALSAI Experentia mutua omnibus prodest PUBLIC AUDIT EVERY FOUR MONTHS MAGAZINE of reseach, science and information in Albanian and in English No. 8/2014, Tirana ISSN 2308-6106 May-August 2014 Series:Publications ALSAI - 08/2014/29 BORDI SHKENCOR Dr. Bujar Leskaj, Kryetar i KLSH Kryetar Prof. Dr. Omer Stringa Profesor, Fakulteti i Ekonomisë (UT) (Kryeredaktor) Anëtar Prof. Dr. Jorgji Bollano, Kryetar i Këshillit Kombëtar të Kontabilistëve Anëtar Prof.Dr. Skënder Osmani, Fakulteti i Gjeologjisë dhe Minierave Anëtar Prof. Dr. Ardian Nuni, Anëtar i Gjykatës së Lartë Anëtar Prof. Dr. Sotiraq Dhamo, Përgjegjës i Departamentit të Kontabilitetit FE (UT) Anëtar Prof. Dr. Aurela Anastasi, Akademik, Fakulteti i Drejtësisë (UT) Anëtar Prof. Dr. Argita Berisha, Profesor, Fakulteti i Drejtësisë (UT) Anëtar Prof. Dr. Lindita Lati, Kryetare e Autoritetit të Konkurrencës Anëtar Prof. Dr. Heinz-Dieter Wenzel, Profesor, Universiteti i Bambergut, Gjermani Anëtar Dr. Igor Sholtes, ish-President i Gjykatës së Auditimit të Sllovenisë Anëtar Prof. Dr. Iraj Hashi, Universiteti Staffordshire në Britaninë e Madhe Anëtar Prof. Dr. Tonin Kola, Profesor, Fakulteti i Ekonomisë (UT) Anëtar Prof. As. Dr. Sazan Guri, Instituti ͞'Θ''ƌŽƵƉ͟ Anëtar Prof.As. Dr. Manjola Naço, Drejtore Departamenti, KLSH Anëtar Prof.As.Dr. CPA Hysen Çela, Kryetar i IEKA, Managing Partner,nH EuroConsult Anëtar Prof. As.Dr. Flutura Kola, Profesor, Fakulteti i Drejtësisë (UT) Anëtar SEKRETARIATI 1. Irena Islami Sekretare Kolegjiumi 2. Fatos Çoçoli Redaktor I NDERUAR LEXUES ! Revista Shkencore periodike 4-mujore´$XGLWLPL 3XEOLN´ SR vijon me sukses rrugën e nisur dy vite më parë, duke paraqitur tek profesionistet e fushës, lexuesit në përgjithësi dhe tek dashamirësit e librit, nurin 8-të të saj. Në këtë numër kanë kontribuar me shkrimet e tyre personalitete të fushës së Ekonomisë por edhe nga fusha të tjera si Prof.Dr.Jorgji Bollano, Prof.Dr.Omer Stringa, Prof.Dr.Skënder Osmani, Prof.Dr. Ilia Kristo, Prof.Ass.Dr. Sazan Guri, si dhe auditues me eksperiencë dhe profesionistë të KLSH-së. Janë të ftuar të publikojnë punimet dhe opinionet e tyre kontabilistë, financierë, ekonomistë të përgjithshëm, specialistë të enteve publike dhe private, akademikë, eksperte të shoqërisë civile, profesionistë të pavarur si dhe çdo i interesuar që gjen me vend trajtimin e një çështjeje të caktuar me interes ne auditimin dhe vlerësimin e administrimit publik të vendit, bazuar në moton e INTOSAI ³([SHUHQWLD Putua omnibus prodest (Eksperienca e Përbashkët ju shërben të gjithëve ´ Bordi Editorial i Revistës ju fton të shprehni vërejtjet dhe sugjerimet tuaja në funksion të përmirësimit, të rritjes së cilësisë dhe efikasitetit të saj me qëllim që kjo Revistë Shkencore, të jetë një mundësi më shumë për zhvillimin e debatit në fushën e auditimit dhe më gjerë. Me respekt, Bordi Editorial Adresa e redaksisë Kontrolli i Lartë i Shtetit ƵůĞǀĂƌĚŝ͞ģƐŚŵŽƌģƚĞ<Žŵďŝƚ͕͟Ŷƌ͘ϯ͕ Tiranë Tel./ Fax. 04/ 228485, Tel. 04/ 251267 Web-site: www.klsh.org.al, E-mail: [email protected], [email protected] PËRMBAJTJA Titulli AUTORI FAQE Zhvillimet evropiane në fushën e raportimit Prof.Dr. Jorgji Bollano financiar dhe reflektimi i tyre në Elira HOXHA, PhD 1 legjislacionin vendas KKK Kriza financiare dhe roli i auditimit të Prof.Dr. Omer Stringa jashtëm publik Fakulteti i Ekonomisë 9 Universiteti i Tiranës Auditimet e Gjykatës Turke të Llogarive për Erdem Eller 15 Zbatimin e Rregullave Fiskale Gjykata Turke e Llogarive Prof. Dr.Skënder Osmani Auditimi dhe Menaxhimi i Projektit Fakulteti Gjeologji Miniera 25 Gjovalin Preçi KLSH Si te përzgjedhim treguesit për matjen e Prof.Dr. Ilia Kristo zhvillimit rajonal ? Fakulteti i Ekonomisë 39 Universiteti i Tiranës Prof.Ass.Dr.Sazan Guri =RQDWHPEURMWXUDQs6KTLSsUL]RQD³Ws 47 SDPEURMWXUD´ ,QVWLWXWL³* **URXS´ Auditimi i frymës së drejtimit të lartë Teuta Baleta 57 AMF Auditimi i integritetit: risi dhe drejtim Bajram Lamaj 69 qendror i auditimit ne KLSH KLSH AUDITIMI PUBLIK Përmbajtja Kontrolli i Lartë i Shtetit dhe Buxheti i Albana Agolli Shtetit Dr.Edvin Stefani 79 KLSH Auditimi i IT në projektin e informatizimit të Përkthimi nga INTOSAI Journal shëndetësisë në Republikën e Sllovenisë Korrik 2014) 85 Bashkëpunimi me qytetarët- Përvoja koreane Përkthimi nga INTOSAI Journal në përfshirjen e qytetarëve në proceset (Korrik 2014) audituese 91 Aktivitete të KLSH-së Info nga vendi (maj-gusht 2014) 97 Gjykata e Auditimit të Belgjikës Profil 113 Zyra e Lartë e Auditimit e Republikës Çeke Profil 119 Zyra e Lartë e Auditimit e Republikës Profil 123 Sllovake Nr.8, maj-gusht 2014 CONTENT Title AUTHOR Page Prof.Dr.Jorgji Bollano European developments in the financial Elira HOXHA, PhD reporting field and their reflection in the local 129 National Accounting Council legislation (Albania) Prof.Dr.Omer Stringa Financial crisis and the role of public external Faculty of Economy 137 audit University of Tirana 7XUNLVK &RXUW RI $FFRXQWV¶ DXGLW RQ ILVFDO Erdem Eller 145 rules implementations Turkish Court of Accounts Prof. Dr.Skënder Osmani Audit and Project Management Faculty of Geology ± Mines 153 Gjovalin Preçi ALSAI Prof.Dr.Ilia Kristo How to select the indicators to measure the PhD.Adela Llatja 169 regional development? Faculty of Economy University of Tirana Prof.Asc.Dr. Sazan Guri 3URWHFWHGDUHDVLQ$OEDQLD³YXOQHUDEOH´DUHDV 177 ³* **URXS´ Audit of high management tone Teuta Baleta Financial Supervision Authority 187 Bajram Lamaj Audit of integrity, innovation and principal Fatos Çoçoli 199 direction in auditing in SAI ALSAI Albana Agolli High State Control and the state budget Dr.Edvin Stefani 209 ALSAI PUBLIC AUDIT CONTENT 7KH,7$XGLWRIWKH5HSXEOLFRI6ORYHQLD¶V INTOSAI Journal 215 eHealth Project July 2014 INTOSAI Journal ³6LGHE\6LGHZLWK3HRSOH´.RUHD¶V 221 Experience with Participatory Auditing July 2014 Events and activities of ALSAI during INFO 227 May-August 2014 Belgium Court of Audit Profile 243 Supreme Audit Office of the Czech Profile 247 Republic Supreme Audit Office of the Republic of Profile 251 Slovakia Nr.8, May-August 2014 ZHVILLIMET EVROPIANE NË FUSHËN E RAPORTIMIT FINANCIAR DHE REFLEKTIMI I TYRE NË LEGJISLACIONIN VENDAS Sistemi i kontabilitetit në një vend, përcaktohet nga mjedisi ku ai zhvillohet. Nga: Prof. Dr. Jorgji BOLLANO, brendshëm të çdo vendi dhe nëse këta PhD Elira HOXHA faktorë të mjedisit ndryshojnë në mënyrë të konsiderueshme në mes të shteteve, atëherë pritet që konceptet e I. Hyrje kontabilitetit dhe praktikat në përdorim në këto vende të ndryshojnë". Sistemi i kontabilitetit në një vend, Pavarësisht nga fakti se ndikimi i përcaktohet nga mjedisi ku ai zhvillohet. faktorëve të mjedisit të brendshëm mbi Një nga pikëpamjet më të hasura në kontabilitetin ka kohë që njihet në literaturë është ajo që pohon se literaturë, nuk ka konsensus të kontabiliteti dhe raportimi financiar i përgjithshëm se cilët janë këta faktorë një vendi janë funksion i të brendshëm. karakteristikave qenësore të mjedisit të Nga ana tjetër, mjedisi kontabël brendshëm kombëtar (p.sh. faza e shtrihet përtej kufijve të vendit pasi zhvillimit ekonomik, rregullimet ligjore, njësitë ekonomike ndërveprojnë në sistemi politik, sistemi ekonomik, niveli i fushën e tregtisë dhe të financave edukimit, variablat kulturorë) dhe ndërkombëtare. "Të industrializuar ose meqenëse mjediset ndryshojnë nga në zhvillim, të vegjël apo të mëdhenj, ... njëri vend në tjetrin, kontabiliteti, të gjitha vendet janë duke përjetuar raportimi financiar dhe kërkesat për lidhje më të afërta ndërkombëtare dhe dhënie informacionesh shpjeguese do një shkallë më të madhe të të ndryshojnë nëpër botë. Për ndërvarësisë ekonomike. Në një botë shembull, Belkaoui (1983 / p. 207) komplekse dhe të ndërvarur, theksoi se "objektivat e kontabilitetit, mbështetur në një teknologji të nivelit standardet, politikat dhe teknikat e tij, të lartë, bëhet evidente një lëvizje më e janë rezultat i faktorëve të mjedisit të shpejtë e njohurive, ideologjisë, ideve AUDITIMI PUBLIK 1 AUDITIMI PUBLIK Zhvillimet Evropiane në Fushën e Raportimit Financiar dhe Reflektimi i tyre në Legjislacionin Vendas dhe qenieve njerëzore përtej kufijve shumë gjasa që një vend që është i kombëtarë, kulturore dhe territoriale. pajisur me më shumë burime në Këto lëvizje përfshijnë gjithashtu edhe kontekstin e kapitalit, teknologjisë dhe idetë, praktikat, rregulloret, praktikuesit përvojës profesionale në kontabilitet dhe edukatorët e kontabilitetit" dhe raportimin financiar ... mund të jetë (Choi/Muller, 1992: 1). më mirë i përshtatur për të krijuar Prandaj, nuk është e mundur që të rregulloret e veta të kontabilitetit në pretendohet se faktorët e mjedisit mënyrë të pavarur nga ato të vendeve kombëtar janë të vetmit që ndikojnë të tjera. E kundërta, për një vend jo të kontabilitetin dhe dhënien e pajisur në mënyrën e duhur dhe në informacioneve shpjeguese në një vend nevojë për ndihmën e eksperiencës së të caktuar. Në të vërtetë, literatura vendeve të tjera, mund të jetë rrugë më sugjeron se ka një numër të faktorëve e përshtatshme ajo e adoptimit të të mjedisit të jashtëm apo ndikime të sistemeve kontabël të vendeve të tjera