28/ I t ï. 13 , I I 4 1 ,.' t, j t I JAARGANG: 1993 MAAND: DECEMBER NO:28 DIT BLAD IS EEN UITGAVE VAN DE: WILLEM MENG~LBERG VERENIGING opgericht 13 Februari 1987. SECRETARIAAT: DR. A. COSTER, ZIE ADRES / HIE~ONDER REDACTIE: DR. A. COSTER, AB VAN KAPEL, IRISLAAN 287, HOFBROUCKERLAAN 66, 2343 CN OEGSTGEEST. 2343 HZ OEGSTGEEST. TELEFOON: 071-175395. TELEFOON: 071-172562. SAMENSTELLING EN DISTRIBUTIE: JOHAN KREDIET, RIJKSSTRAATWEG 71, 1115 AJ DUIVENDRECHT. TELEFOON: 020-6991607 BESTUUR: v . VOORZITTER: OTTO HAMBURG VICE-VOORZITTER: PROF. DR. W.A.M. VAN DER KWAST SECRETARIS: DR. A. COSTER PENNINGMEESTER: DR. A. COSTER LEDEN: AB VAN KAPEL JOHAN KREDIET ... JURIDISCH ADVISEUR: MR. E.E.N. KRANS INHOUD VAN . DIT NUMMER: 1 van de redactie 3 MAHLERFEEST 1995 7 MUZIEK IN DE SCHADUW VAN HET DERDE RIJK 14 WILLEM KES 18 PIER RE MONTEUX 25 EDUARD VAN BEINUM 29 DISCOGRAFIE 31 KERSTMATINEES 40 CATHARINA VAN RENNES EN HAAR TIJDGENOTEN 41 EEN MUZIEKKRANSJE 43 MENGELBERG EN ZIJN TIJD 1886-1890 DE STATUTEN VAN ONZE VERENIGING -1- VAN DE REDACTIE De laatste tijd was er een grote belangstelling voor Mengel­ berg te constateren in de pers: le naar aanleiding van de plannen van het Concertgebouw om in 1995 een Mahle~-feest te organiseren, ongeveer naar model van het Mahler feest 75 jaar geleden in 1920 bij Mengelbergs 25- jarig jubileum; 2e naar aanleiding van de publicatie van het proefschrift van P,~uline Micheels: 'Muziek in de schaduw van het Derde rijk; De Nederlandse symfonie-orkesten 1933-1945' . Enkele artikelen uit de dagbladpers over deze onderwerpen zijn in dit nummer opgenomen. Voorts wordt aandacht geschonken aan het kerstgebeuren: u vindt een aankondiging van een uitvoering van het Weihnachtso­ ratorium uit 1910 o.l.v. Mengelberg en Ab van Kapel doet een boekje open over Kerstmatinee's uit Mengelbergs tijd. Voorts komt een Kerstconcert uit de oorlog aan de orde o . l.v. van BeinulTl . Aan laatstgenoemde dirigent. de opvolger van Mengelberg. ZIJD een tweetal artikelen gewijd. ontleend aan preludium van november 1978. Daaraan is ook het artikel over Mengelbergs voorganger: Willem Kes ontleend. Otto Hamburg schrijft in zijn boeiende serie 'Dirigenten rond Mengelberg' over Pierre Monteux. De Heer van der Laan vond in de nalatenschap van ZIJn moeder een beschrijving van een muziekavondje van een meisjesclub (krans) op 8 januari 1902. Het geeft een aardig tijdsbeeld uit die (Mengelberg) jaren. Ook Mevr. SchUtte zond ons een herin­ nering aan vroeger. Natuurlijk gaan we ook weer door de jaren heen inde rubriek: 'Mengelberg en zijn tijd' en tenslotte vindt u in dit numner de statuten van onze vereniging zoals ze op de vergadering van 13 november j.l. vastgesteld zijn. De redaCrl0'3: wenst u allen goede [e\'c:~stdagen èn '3'·'Ö'n voorspoedig 199·4. Karikatuur van Mahler als operadirigent. gemaakt door de kunstenaar ZasclJe. Wenen. BiJclarchiv der ÖsterreichischeIl Nationalbibliothek. JIMI[BN@rELIbEJlRG EN ~][QIDN ~IcJJID -3- MAHlER-FEEST 1995 Groot Mahlerfeest m• Concertgebouw Martijn Sanders: 'We gaan even Bayreuth spelen' PÄRODL 4-\0 -,93 iegde interpretatie van het wt!rk. (Van onze kunstredactie) Mengelberg zelf raakte door De opbrengst van beide concer­ AMSTERDAM - Tussen 1 en 17 zijn sympathieën voor de Duitse ten is bedoeld voor de aanschaf mei 1995 zullen in het kader bezetter in diskrediet, en werd in van het Mengelberg Archief door van het Mahlerfeest 1995 in 1945 door de Centrale Ereraad het Haags Gemeentemuseum. het Amsterdamse Concertge­ van zijn functie ontheven. Het Het Stedelijk Museum wijdt. bouw alle symfonische wer­ feest markeert het begin van zijn op initiatief van directeur Rudi ken en orkestliederen van muzikaal eerherstel. Fuchs, een. expo~~tie aan de pa­ Gustav Mahler worden uitge­ Het symposium brengt onder rallellen tussen de beeldende voerd. Medewerking verlenen het motto Mahler - the world lis­ kunst ten tijde van Mahler en nu. het Koninklijk Concertge­ tens befaamde Mahlerspecialis­ Het Gemeentemuseum Den Haag bouworkest. de Wiener Phil­ ten als Donaid Mitchell. Henry­ treedt naar buiten met materiaal harmoniker. de Berliner Phil­ Louis de la Grange en prof. dr uit het Mengelberg-archief en harmoniker en het Gustav Eduard Reeser bijeen voor een het Gemeentearchief Amster­ Mahler Jugend Orchester on­ peiling van de actuele stand van dam, dat de archieven beheert der leiding van Bemard Hai­ zaken in het Mahleronderzoek. van zowel het Concertgebouw tink. Riccardo Chailly. Riccar­ Sanders beklemtoont dat de als het Concertgebouworkest. do Muti. Oaudio Abbado en vierdaagse bijeenkomst niet uit­ stelt een tentoonstelling samen Simon Rattle. sluitend is bedoeld 'als onderons­ over de Amsterdamse Mahlertra­ Volgens initiatiefnemer Mar­ je voor specialisten', maar ook ditie. tijn Sanders. directeur van het voor minder onderlegde geïnte• Met het Mahlerfeest 1995 zal Concertgebouw. is het evene· resseerden toegankelijk moet het Concertgebouw NV zich ment opgezet ter herdenking zijn. Aan de wetenschappelijke sterk op het buitenland richten. van het Mahlerfeest 1920, toen begeleiding van de concerten is Sanders hoopt · minstens 25 het Concertgebouworkest ter ge­ veel aandacht geschonken: elk proent van de bezoekers uit het legenheid van het 25-jarig ambts­ concert wordt voorafgegaan buitenland te recruteren. Daar­ jubileum van chefdirigent Wil­ door een pre-concert talk door des­ toe zal in samenwerking met lem Mengelberg binnen twaalf kundigen met, hoopt Sanders, KLM, 'official carrier' van het fes­ dagen een vrijwel identiek pro­ aansluitend een 'licht buffet'. tival, een grootscheepse publici­ gramma afwerkte. Als opmaat . tot het festival teitscampagne worden gevoerd. Het programma van de 'twee­ dient een uitvoering van Schön• De toegangsprijzen zullen vol­ de editie' is echter veelomvatten­ bergs Gurrelieder door het Radio gens Sanders 'op festivalniveau' der dan het eerste. Naast het Filharmonisch Orkest en het worden gebracht. Kaarten zullen hoofdprogramma stelt Sanders Groot Omroepkoor onder leiding rond de 200 gulden kosten en een 'bruisend activiteitenscala' van Edo de Waart. Voor Deryck zowel los als in abonnement wor­ in het vooruitzicht, met een Cooke's omstreden perfonning den aangeboden. Het is veel geld, groots Mahlersymposium. expo­ version van Mahlers onvoltooide erkent Sanders. "maar we ont­ sities en een substantieel muzi­ Tiende symfonie tekent het BBC vangen geen cent subsidie. Pres­ kaal bijprogramma als voor­ Welsh Symphony Orchestra on­ tige is nooit subsidiabeL" naamste bestanddelen. "Het der leiding van Mark Wiggles­ Om het Mahlerfeest toch voor moest een Mahlerfeest worden, worth. De bariton Thomas een groter publiek toegankelijk geen orkestenfestival. Inder­ Hampson brengt in twee recitals te maken, heeft Sanders de ge­ daad, ik hecht aan een soort Fest­ Mahlers complete liederen met meente Amsterdam verzocht op spiel-atmosfeer. We gaan even piano. het Museumplein een tent en een Bayreuth spelen met z'n allen." In de aanloopfase tijn daar­ videowall op te stellen. waar Het Mahlerfeest is zo een hom­ naast · twee benefietconcerten door middel van een 'perfecte mage aan de grondlegger van de opgenomen van Mahlers Tweede geluidsverbinding' van het gebo­ beroemde Amsterdamse Mah­ symfonie door het Residentie Or­ dene kan worden meegenoten. lertraditie, waarin naast Mengel­ kest onder leiding van Gilbert Wethouder Ernst Bakker van cul- . berg en later Bernard Haitink Kaplan, de gefortuneerde Ameri­ tuur heeft. hangende de uitsla­ ook de componist zelf. als gastdi­ kaanse econoom die op eigen gen van de gemeenteraadsver­ rigent van het Concertgebouw­ kosten een facsimile-uitgave van kiezingen 1995, toegezegd zich orkest, een niet gering aandeel werk uitgaf en wereldfaam ver- voor dit voorstel te zullen in­ heeft gehad. _wierf met zijn ook op cd vastge- spannen. -4- N.R.C. ~-IO -9~ Amsterdams Mahler Feest biedt nu het complete oeuvre Door onze kunstredactie klagende Lied in de laatste, twee­ en Wenen. De Wiener Philharmo­ AMSTERDAM. 4 OKT. In het Am­ delige versie. niker spraken in hun reactie zelfs sterdamse Concertgebouw zal in Naast de twaalf officii!le con­ van "het mooiste project dat ons mei 1995 een 'Mahler Feest' cèrten en twee recitals in de Gro­ ooit is aangeboden." plaatsvinden waarbij voor het te Zaal van het Amsterdamse Een van de problemen, naast eerst in de historie het volledige Concertgebouw tijdens . het het moeizame organiseren van zo­ oeuvre van Gustav Mahler zal Mahler Feest zijn er twee aanvul­ veel concerten van buitenlandse worden uitgevoerd. Het Mahler lende concerten: de uitvoering orkesten in zo korte tijd, was voor Feest, dat vanmorgen werd aange­ van de Gurre/ieder en de uitvoe­ Concertgebouwdirecteur Sanders kondigd door Concertgebouw-di­ ring van de onvoltooide Tiende de verdeling van het repertoire recteur Martijn Sanders, is een symfonie in de versie van Cooke. over de orkesten en dirigenten completere herhaling van het Tijdens dat laatste concert, door waarbij ook de chronologische Mahler Feest dat in 1920 in het het BBC Welsh Symphony Or­ volgorde intact bleef. Elk orkest Amsterdamse Concertgebouw chestra en Jard van Nes onder mocht één symfonie noemen die plaatsvond. Ter gelegenheid van leiding van Mark Wigglesworth, de absolute voorkeur had. Omdat het 25-jarig jubileum van Willem klinkt ook Die Nacht van Al­ het voor de orkesten uit Amster­ Mengelberg als chef-dirigent phons Diepenbrock, een persoon­ dam, Berlijn en Wenen niet mo­ voerde toen het Concertgebouw­ lijke vriend van Mahler. gelijk was Das Lied von der Erde orkest in negen concerten alle Het door Mahler