muziek Enescu Discovery zo 4 mrt 2018 / Blauwe zaal & Theaterstudio van 14 uur tot ± 21.30 uur 2017-2018 Kwartet Schumann Quartett & Sabine Meyer klarinet wo 11 okt 2017 Escher Quartet wo 22 nov 2017 Julia Fischer Quartett do 1 feb 2018 Enescu Discovery Quatuor Danel Quatuor Enesco Oliver Triendl piano Terra Nova Collective ea. zo 4 mrt 2018 Armida Quartett & Quatuor Modigliani wo 23 mei 2018 teksten programmaboekje David Vergauwen coördinatie programmaboekje deSingel D/2018/5.497/28 Gelieve uw GSM uit te schakelen Cd-verkoop Bij onze concerten worden occasioneel cd’s te koop aangeboden door De inleidingen kan u achteraf beluisteren via La Boite à Musique / Coudenberg 74 / Brussel / +32 www.desingel.be (0)2 513 09 65 / www.classicalmusic.be Selecteer hiervoor voorstelling / concert / tentoonstelling van uw keuze. Concertvleugels Met bijzondere dank aan Ortwin Moreau voor het stemmen en het onderhoud van de Grand café deSingel drankjes / hapjes / snacks concertvleugels van deSingel uitgebreid tafelen / open alle dagen: 9-24 uur Moreau Pianoservice / Kapucinessenstraat 32 / 2000 informatie en reserveren: +32 (0)3 237 71 00 of Antwerpen / +32 (0)486 83 63 98 www.grandcafedesingel.be www.moreau-pianoservice.be George Enescu (1881-1955) 14 uur / Blauwe zaal 17.15 uur / Blauwe zaal Oliver Triendl piano & Quatuor Enesco Quatuor Danel & Oliver Triendl piano Giani Lincan cimbalon Karel Boeschoten viool Strijkkwartet nr 2 in G, opus 22 nr 2 (1951) 28’ Aurel Budisteanu accordeon Gabriel Barbalau contrabas Molto moderato Vioolsonate nr 3 in a, opus 25 Andante molto sostenuto ed espressivo ‘Dans le caractère populaire roumain’ (1926) 25’ Allegretto non troppo mosso Moderato malinconico Con moto - Molto moderato, energico Andante sostenuto e misterioso Pianokwintet in a, opus 29 (1940) 35’ Allegro con brio, ma non troppo mosso Con moto molto moderato - Andante sostenuto e cantabile Pianokwartet nr 2 in D, opus 30 (1944) 30’ Vivace, ma non troppo - A tempo, un poco più animato Allegretto moderato Andante pensieroso ed espressivo Con moto moderato - Allegro agitato 18.30 uur / Grand café Afgewisseld met Roemeense volksmuziek Giani Lincan cimbalon Karel Boeschoten viool Aurel Budisteanu accordeon Gabriel Barbalau contrabas Roemeense volksmuziek ca. 15.30 uur pauze 20 uur / Blauwe zaal 16 uur / Theaterstudio Quatuor Danel & Quatuor Enesco lezing Terra Nova Collective olv. Vlad Weverbergh klarinet Componistenportret door David Vergauwen Dixtuor voor blazers in D, opus 14 (1906) 23’ Doucement mouvementé ca. 17 uur Modérément in d pauze Allègrement, mais pas trop vif Octet voor strijkers in C, opus 7 (1898) 40’ Très modéré Très fougueux Lentement Mouvement de valse bien rythmée Roemeense Rapsodie nr 1 in A, opus 11 nr 1 (1901) 12’ 6 7 George Enescu. Een Roemeens folklorist? Tegenwoordig blijkt de Roemeense componist George Enescu (1881-1955) binnen de wereld van de klassieke muziek over een reputatie als ‘folklorist’ te beschikken die vooral gesteund gaat op de twee enige werken die van hem nog met een zekere regelmaat op het concertpro- gramma staan, namelijk zijn Roemeense Rapsodieën nrs 1 en 2. De verankering van zijn reputatie met uitgerekend deze twee werken begon de componist tijdens het inter- bellum ook zelf serieus de keel uit te hangen, omdat hij vond dat het succes ervan de rest van zijn oeuvre over- schaduwde. Toch bleef Enescu de Rapsodieën op het programma zetten, precies omdat ze nu eenmaal populair waren. Het zijn toegankelijke werken, met een ritmische aanstekelijkheid, een eigenzinnige opbouw en voldoende Roemeense ‘couleur locale’ om er een publiek, waar ook ter wereld, mee te kunnen charmeren. De meeste andere werken binnen het oeuvre van Enescu zijn bij een eerste beluistering een stuk minder aanstekelijk en verwachtten, zeker destijds, een zeker engagement van de luisteraar. George Enescu is daarom meer dan een folklorist, hoewel hij wel degelijk gepokt en gemazeld was door de Roemeense volksmuziek. Zijn eerste ervaringen met muziek waren uitgerekend de lokale vioolspelers die door zijn geboortestreek reisden. Veelal ging het om zigeuners die niets anders deden dan rondtrekken om op feesten melodieën en dansen te spelen en sommigen van hen waren zeer bekwaam. Muziek kwam naar Enescu toe. Hij groeide op in een boerderij in Liveni, een dorpje aan de rivier Prut, waarvan de linkeroever tegenwoordig Moldavië is en de rechteroever Roemenië. Liveni ligt op de rechter- oever en is vandaag nog altijd Roemenië, hoewel de provincie zelf ‘Moldavië’ heet. De situatie is vergelijkbaar met onze provincie Luxemburg, die niet kan verward worden met het Groothertogdom. Enescu was afkomstig uit Roemeens Moldavië. Rijk was zijn familie niet. Gelukkig voor Enescu was ze ook niet arm. Er waren heel wat Roemenen die het slechter hadden. Het land was voor het grootste deel afhankelijk George Enescu © Roger Viollet George van de landbouw en vader Enescu, Costache, was een 8 9 rentmeester voor een lokale landeigenaar die ook zelf een gevolg van de aparte onderwijsstijl van Lea Chioru. bescheiden stuk grond in eigendom had. Twee andere Caudella liet Enescu inschrijven als student notenleer, velden huurde hij. De familie leefde comfortabel, maar had piano en viool. Zo kon de jongeman eindelijk noten leren het niet te breed, laat staan dat men ze rijk kon noemen. lezen en kon hij muziek ook op een ander instrument dan Later zou Enescu beweren dat hij een boerenzoon was uit de viool leren begrijpen. Hij kreeg ook vioollessen van het oosten van Roemenië - uit klei en modder voortgeko- Caudella zelf die hem de ‘Méthode de violon’ onderwees men. Daar absorbeerde hij de lokale muzikale tradities. De van Charles de Bériot, de leraar van Vieuxtemps. In Enescu Roemeense cultuur is een assimilatiecultuur. Zij lijkt tot in vond hij een gretig student. Na twee jaar studie stelde zijn de twintigste eeuw met een zeker gemak de gebruiken en leraar voor om naar Wenen te trekken om daar aan het invloeden uit andere culturen opgepikt te hebben en een grote conservatorium te gaan studeren. Zo kwam de nog plaats te hebben gegeven binnen hun eigenheid. De altijd maar zeven jaar oude Enescu in 1888 met zijn ouders muziek van de rondtrekkende zigeuners in de streek van in Wenen terecht. Hij werd er ondergebracht op een Moravië getuigde van zowel oosterse, westerse als zuidelij- internaat. Het conservatorium werd toen bestuurd door de ke invloeden. Gesellschaft der Musikfreunde en de inschrijvingsgelden De kleine Enescu was al snel geïntrigeerd door muziek en waren er niet mals. Vader Enescu verkocht zijn lapje grond hij miste geen kans om muziek te beluisteren. Als kind om de studies van zijn zoon te kunnen betalen. Enescu leende hij op feesten en festivals instrumenten van lokale was enig kind. muzikanten en ging er mee aan de slag. Op zijn vijfde kreeg hij zijn eerste viool. Vader Enescu had aan een lokale In Wenen leerde hij Anton Bruckner kennen die tot 1890 zigeuner gevraagd of hij het instrument van hem kon aan het conservatorium zou les geven. Een groot peda- kopen en of hij zijn zoontje lessen wou geven. Lae Chioru goog was deze zeker niet en hij schijnt ook op Enescu (wiens echte naam Nicolae Filip was) kon lezen noch geen enkele indruk te hebben nagelaten. Wel leerde hij de schrijven en kon dus ook geen partituren lezen. Hij gaf zijn muziek van Johannes Brahms kennen, die hij meteen leerling les door hem dingen op de viool voor te tonen die geweldig vond. Toen hij in de Hofoper de opera’s van hij dan moest nadoen. Zo leerde Enescu een verzameling Wagner hoorde (‘Tannhäuser’, ‘Lohengrin’, ‘Holländer’) was Roemeense melodieën op de viool spelen, zoals ‘Am un hij ook over die muziek in de wolken. leu’, dat zou terugkeren als het openingsthema van zijn Enescu gold in Wenen als een uiterst getalenteerde Eerste Rapsodie. leerling. In oktober 1891 - hij was tien jaar oud - speelde hij het Vierde Vioolconcerto van Vieuxtemps voor keizer Franz Een Europees fenomeen Joseph. In 1893 studeerde Enescu af aan het Weense Toen bleek dat Enescu snel voortgang maakte en aan zijn conservatorium met het maximum van de punten. Zijn instrument verkleefd leek, beslisten zijn ouders om met medestudenten waren er onder meer Jean Sibelius, hem naar Iasi te reizen, de hoofdstad van Roemeens Alexander von Zemlinsky en Franz Schreker. In 1895 verliet Moldavië. Daar was een lokaal conservatorium, waarvan hij Wenen voorgoed. Hij had het plan opgevat om compo- Eduard Caudella (1841-1924) directeur was. Deze was in nist te worden en trok naar het Parijse conservatorium met Roemenië wel bekend als een groot vioolvirtuoos en als enige bedoeling er een opleiding te krijgen tot compo- schijnt een verdienstelijk vioolleraar te zijn geweest die nist. Hij kwam er terecht in de compositieklas van directeur nog bij Henri Vieuxtemps had gestudeerd. Caudella was Jules Massenet (1842-1912); met wie hij het goed kon onder de indruk. Enescu, die toen net geen zes jaar oud vinden. Omwille van een ziekte behaalde hij pas in 1899 was, kon alles naspelen op zijn viool wat Caudella hem zijn eerste prijs viool en compositie aan het Parijse conser- voordeed. Het was een opmerkelijke gave. Ook later zou vatorium. Hij was toen achttien jaar oud. Enescu medestudenten in Parijs of later zelfs vrienden in Amerika versteld laten staan door zijn mogelijkheid om een Een modern componist passage die hij bijvoorbeeld op een concert of een opera Enescu’s eerste volwassen werk was zijn ‘Poème Roumain’ had gehoord, perfect na te spelen op de piano. Het was het (opus 1), geschreven in januari 1898. Het was in zijn 10 11 woorden: “een evocatie van mijn vaderland gezien vanuit werd in 1909 uitgevoerd te Parijs en werd eveneens met de verte”. Het werd al in maart van dat jaar uitgevoerd in grote vijandigheid ontvangen. Deze desastreuze première Boekarest en het was de componist zelf die dirigeerde.