Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Analiza "twardych" zasobów kulturowych i historycznych Analiza dotycz ąca obszaru LGD została wykonana przez: INNOVA CONSULTING Paweł Szameta ul. śółkiewskiego 31, 87-100 Toru ń Tel. (56) 65 102 11/12, (56) 475-45-50/51, Tel./fax. (56) 622-00-95 e-mail: [email protected] www.innova.net.pl Autorzy: mgr in Ŝ. Grzegorz Osowicki mgr in Ŝ. Wojciech Osak Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich Europa inwestuj ąca w obszary wiejskie Operacja, maj ąca na celu wykonanie bada ń dotycz ących obszaru obj ętego LSR Stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania Dorzecza Zgłowi ączki współfinansowana jest ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 LEADER 1 SPIS TRE ŚCI Wst ęp ......................................................................................................................................... 3 1. Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania Dorzecza Zgłowi ączki .................................. 4 2. Analiza obszaru wchodz ącego w skład Stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania Dorzecza Zgłowi ączki .............................................................................................................. 7 2.1. Uwarunkowania społeczno-gospodarcze ..................................................................... 9 2.2. Uwarunkowania infrastrukturalne i przyrodnicze.................................................. 14 2.3. Uwarunkowania historyczne ...................................................................................... 18 3. Definicja, znaczenie i ochrona zasobów kulturowych i historycznych .......................... 20 4. Identyfikacja i charakterystyka „twardych” zasobów kulturowych gmin tworz ących Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania Dorzecza Zgłowi ączki .................................... 25 4.1. Gmina Boniewo ........................................................................................................... 25 4.2. Gmina Brze ść Kujawski ............................................................................................. 33 4.3. Gmina Choce ń ............................................................................................................. 55 4.4. Gmina Chodecz ........................................................................................................... 63 4.5. Gmina Fabianki ........................................................................................................... 68 4.6. Gmina Izbica Kujawska ............................................................................................. 74 4.7. Gmina Lubie ń Kujawski ............................................................................................ 85 4.8. Gmina Lubanie ............................................................................................................ 90 4.9. Gmina Lubraniec ........................................................................................................ 93 4.10. Gmina Włocławek ................................................................................................... 102 BIBLIOGRAFIA .................................................................................................................. 113 2 Wst ęp Analiza „twardych” zasobów historyczno-kulturowych obszaru Stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania Dorzecza Zgłowi ączki obejmuje gminy: 1. Boniewo 2. Brze ść Kujawski 3. Choce ń 4. Chodecz 5. Fabianki 6. Izbica Kujawska 7. Lubanie 8. Lubie ń Kujawski 9. Lubraniec 10. Włocławek Niniejsza analiza ma za zadanie okre ślenie dokładnego stanu ilo ściowego i jako ściowego posiadanych zasobów kulturowo-historycznych, znajduj ących si ę na obszarze Stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania Dorzecza Zgłowi ączki. Głównym celem jest okre ślenie stanu technicznego tych zasobów, zakresu koniecznych do wykonania prac, mo Ŝliwo ści zabezpieczenia lub nadania obiektom nowych funkcji zwi ązanych z rozwojem turystyki lub innych dziedzin społeczno-gospodarczych. Dzi ęki opracowaniu mo Ŝliwe b ędzie okre ślenie koncepcji renowacji obiektów, poprzedzonej analiz ą atrakcyjno ści i przydatno ści obiektów dla wykorzystania w procesie rozwoju LGD. Dzi ęki analizie mo Ŝliwe b ędzie te Ŝ okre ślenie, które z obiektów powinny by ć obj ęte renowacj ą priorytetowo ze wzgl ędu na swój zły stan techniczny lub ich atrakcyjno ść dla rozwoju turystyki. Przy opracowaniu przeprowadzono konsultacje konserwatorskie i eksperckie. 3 1. Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania Dorzecza Zgłowi ączki Lokalna Grupa Działania posiada status prawny stowarzyszenia, działaj ąc pod nazw ą Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania Dorzecza Zgłowi ączki i zrzeszaj ąc obecnie 52 członków z sektora społecznego, gospodarczego i publicznego (por. poni Ŝsza tabela). Tabela 1. Struktura LGD L.p. Nazwa sektora Ilo ść członków Udział poszczególnych reprezentuj ących dany sektor sektorów w LGD 1 Społeczny 36 69,2% 2 Gospodarczy 6 11,6% 3 Publiczny 10 19,2% Sektor społeczny i gospodarczy 42 81,0% razem: Źródło: opracowanie własne.. LGD nieustannie zach ęca mieszka ńców, instytucje sektora publicznego, prywatnego oraz organizacje pozarz ądowe do wzi ęcia udziału w podj ętej inicjatywie i wst ępowania w szeregi Stowarzyszenia. Obszar Lokalnej Grupy Działania obejmuje dziesi ęć gmin: Boniewo, Brze ść Kujawski, Choce ń, Chodecz, Fabianki, Izbica Kujawska, Lubie ń Kujawski, Lubanie, Lubraniec i Włocławek. Powierzchnia LGD wynosi 1 246 km2, co stanowi 6,93% powierzchni całego województwa kujawsko-pomorskiego. Najwi ększ ą powierzchni ę na analizowanym obszarze zajmuje gmina Włocławek (17,6%), a najmniejsz ą gmina Lubanie (5,53 %) – por. poni Ŝsza tabele. Tabela 2. Gminy miejsko-wiejskie wchodz ące w skład LGD Lp. Nazwa gminy Powierzchnia w km² Liczba mieszka ńców w osobach 1 Brze ść Kujawski 150 11.177 2 Chodecz 122 6.466 3 Izbica Kujawska 132 8.132 4 Lubie ń Kujawski 151 7.554 5 Lubraniec 148 10.194 Źródło: GUS, 2006. Tabela 3. Gminy wiejskie wchodz ące w skład LGD Lp. Nazwa gminy Powierzchnia w km² Liczba mieszka ńców w osobach 1 Boniewo 78 3.593 2 Choce ń 100 7.963 3 Fabianki 76 8.822 4 Lubanie 69 4.721 4 5 Włocławek 220 6.452 Źródło: GUS, 2006. Tabela 4. Gminy wchodz ące w skład LGD Identyfikator jednostki podziału Nazwa gminy Typ gminy terytorialnego kraju Boniewo wiejska 041803 2 Brze ść Kujawski miejsko-wiejska 041804 3 Choce ń wiejska 041805 2 Chodecz miejsko-wiejska 041806 3 Fabianki wiejska 041807 2 Izbica Kujawska miejsko-wiejska 041808 3 Lubanie wiejska 041810 2 Lubie ń Kujawski miejsko-wiejska 041811 3 Lubraniec miejsko-wiejska 041812 3 Włocławek wiejska 041813 2 Źródło: GUS, 2006. Wchodz ą one w skład powiatu włocławskiego, le Ŝą cego na terenie województwa kujawsko-pomorskiego, co zaprezentowano na poni Ŝszych rysunkach. Rysunek 1. Poło Ŝenie LGD w woj. kujawsko-pomorskim Źródło: http://www.kujawsko-pomorskie.pl . 5 Rysunek 2. Poło Ŝenie LGD w Polsce GDAGDA ŃŃSKSK OLSZTYNOLSZTYN BERLINBERLIN 230230 kmkm 195195 kmkm 440440 kmkm 195195 kmkm BRUKSELABRUKSELA 12701270 kmkm LGDLGD POZNAPOZNA ŃŃ MOSKWAMOSKWA 160160 kmkm WARSZAWAWARSZAWA 13601360 kmkm ŁÓDŁÓD ŹŹ 150150 kmkm WROCŁAWWROCŁAW 100100 kmkm 250250 kmkm KRAKÓWKRAKÓW 230230 kmkm Źródło: http://www.kujawsko-pomorskie.pl . 6 2. Analiza obszaru wchodz ącego w skład Stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania Dorzecza Zgłowi ączki Kujawy, obok Ziemi Chełmi ńskiej i Ziemi Dobrzy ńskiej, s ą regionem, który w cało ści wchodzi w skład województwa kujawsko-pomorskiego. Region ten, najbli Ŝszy kulturowo Wielkopolsce, poło Ŝony jest w południowej i południowo-wschodniej cz ęś ci województwa i zamieszkiwany przez etniczn ą ludno ść Kujawiaków. Granic ę północn ą wyznacza Wisła, zachodni ą linia południkowa b ędąca przedłu Ŝeniem Jeziora Pakoskiego, południowy i wschodni zasi ęg umownie wyznacza granica województwa. Kujawy zajmuj ą wi ęc nast ępuj ące powiaty: włocławski, radziejowski, aleksandrowski, inowrocławski, wschodni ą cz ęść mogile ńskiego oraz południowe cz ęś ci toru ńskiego (w tym południow ą cz ęść Torunia) i bydgoskiego (historyczne granice Kujaw, uznawane jeszcze do ko ńca XIX wieku, si ęgały ongi ś a Ŝ po Koronowo – miasto zaliczane obecnie do Krajny. Etnograficzne granice obecne okre ślono na podstawie zasi ęgu gwary kujawskiej, wyst ępowania stroju kujawskiego i samookre ślenia ludno ści. Według podziału fizyczno-geograficznego obszar ten składa si ę z jednostek: Pojezierze Kujawskie, Równina Inowrocławska, południowa cz ęść Kotliny Toru ńskiej, zachodnia cz ęść Kotliny Płockiej i wschodni skrawek Pojezierza Gnie źnie ńskiego. Kujawy nale Ŝą do obszarów, na których stwierdzono najstarsze w Polsce ślady osadnictwa, co wyra Ŝone jest w postaci licznych stanowisk archeologicznych, si ęgaj ących neolitu i okresu kultury łu Ŝyckiej. Równie Ŝ Kujawy, wraz z Wielkopolsk ą i Pałukami, w X wieku stanowiły pierwszy o środek pa ństwowo ści polskiej i odgrywały przoduj ącą rol ę polityczn ą, gospodarcz ą i kulturaln ą. To Ŝyzne gleby i obfite źródła solne Kujaw sprzyjały wczesnemu rozwoju osadnictwa i powstawaniu licznych grodów – o środków wojskowo- administracyjnych i gospodarczych, miejsc wymiany handlowej. Na ziemiach tych powstały tak Ŝe pierwsze ko ścioły i klasztory (Mogilno, Kruszwica, Strzelno), b ędące wówczas ogniskami Ŝycia kulturalnego, a zachowane do dzi ś s ą jednymi z najstarszych zabytków architektury roma ńskiej w Polsce. W Polsce przedrozbiorowej Kujawy dzieliły si ę na województwa: inowrocławskie i brzesko-kujawskie, które miały wspólny sejmik w Radziejowie. W województwie kujawsko- pomorskim najstarsze – roma ńskie zabytki architektury (z