P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz NOWE (206) Warszawa 2007 Autorzy: JADWIGA KOCHANOWSKA*, ANNA BLI ŹNIUK**, PAWEŁ KWECKO**, IZABELA BOJAKOWSKA**, STANISŁAW WOŁKOWICZ** Główny koordynator MG śP: MAŁGORZATA SIKORSKA-MAYKOWSKA** Redaktor regionalny: JACEK KO ŹMA** Redaktor regionalny planszy B: OLIMPIA KOZŁOWSKA** Redaktor tekstu: MARTA SOŁOMACHA** * - Przedsi ębiorstwo Geologiczne we Wrocławiu PROXIMA SA, ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław ** - Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ISBN 83 ©Copyright by PIG and M Ś, Warszawa 2007 Spis tre ści I. Wst ęp – Jadwiga Kochanowska ............................................................................................ 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza – Jadwiga Kochanowska ............................... 3 III. Budowa geologiczna – Jadwiga Kochanowska ................................................................... 6 IV. Zło Ŝa kopalin – Jadwiga Kochanowska ............................................................................... 8 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin – Jadwiga Kochanowska ............................................. 10 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin – Jadwiga Kochanowska ....................... 11 VII. Warunki wodne – Jadwiga Kochanowska ........................................................................ 12 1. Wody powierzchniowe............................................................................................. 12 2. Wody podziemne...................................................................................................... 14 VIII. Geochemia środowiska.................................................................................................... 17 1. Gleby – Anna Bli źniuk, Paweł Kwecko .................................................................... 17 2. Osady – Izabela Bojakowska .................................................................................... 19 3. Pierwiastki promieniotwórcze – Stanisław Wołkowicz ............................................ 21 IX. Składowanie odpadów – Jadwiga Kochanowska .............................................................. 24 X. Warunki podło Ŝa budowlanego – Jadwiga Kochanowska .................................................. 24 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu – Jadwiga Kochanowska ................................................. 31 XII. Zabytki kultury – Jadwiga Kochanowska ........................................................................ 37 XIII. Podsumowanie – Jadwiga Kochanowska ........................................................................ 38 XIV. Literatura......................................................................................................................... 39 I. Wst ęp Arkusz Nowe Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 (MG śP) opracowany został w Przedsi ębiorstwie Geologicznym we Wrocławiu PROXIMA SA Przy jego opraco- wywaniu wykorzystano materiały archiwalne arkusza Nowe Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000, wykonanej w Przedsi ębiorstwie Geologicznym we Wrocławiu PROXIMA SA (Kochanowska, 2002). Niniejsze opracowanie powstało zgodnie z Instrukcj ą opracowania MG śP (Instrukcja..., 2005). Mapa geo środowiskowa zawiera dane zgrupowane w sze ściu warstwach informacyj- nych: kopaliny i górnictwo, wody powierzchniowe i podziemne, ochrona powierzchni ziemi (obecnie tematyka geochemii środowiska i składowanie odpadów), warunki podło Ŝa budow- lanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i administracji pa ństwowej zajmuj ącej si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej tre ści stanowi pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospo- darowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte w mapie mog ą by ć wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii województwa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a tak Ŝe w opracowaniach ekofizjogra- ficznych. Przedstawione na mapie informacje środowiskowe stanowi ą ogromn ą pomoc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Do opracowania tre ści mapy zbierano materiały w: Centralnym Archiwum Geologicz- nym Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, Kujawsko-Pomorskim Urz ędzie Marszałkowskim i Wojewódzkim w Bydgoszczy, Pomorskim Urz ędzie Marszałkowskim i Wojewódzkim w Gda ńsku. Informacje zbierano tak Ŝe w Instytucie Upraw, Nawo Ŝenia i Gleboznawstwa w Puławach, w Regionalnej Dyrekcji Lasów Pa ństwowych w Toruniu oraz w urz ędach miast, gmin i powiatów, województwa kujawsko-pomorskiego i pomorskiego. Zebrane informacje zweryfikowano w trakcie zwiadu geologicznego. Dane dotycz ące poszczególnych złó Ŝ kopalin zestawiono w kartach informacyjnych do bazy danych, ści śle zwi ązanej z realizacj ą Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Granice arkusza Nowe wyznaczaj ą współrz ędne geograficzne 18 o30’-18 o45’ długo ści geograficzne wschodniej i 53 o30’-53 o40’ szeroko ści geograficznej północnej. 3 Administracyjnie omawiany obszar mapy nale Ŝy w zdecydowanej wi ększo ści do woje- wództw kujawsko-pomorskiego, a tylko jego północny fragment znajduje si ę w wojewódz- twie pomorskim. Województwo kujawsko-pomorskie obejmuje cz ęś ciowo powiaty świecki i grudzi ądzki. W powiecie świeckim znajduj ą si ę: znaczna cz ęść miasta i gminy Nowe oraz gmin Warlubie, Je Ŝewo i Dragacz. Do powiatu grudzi ądzkiego nale Ŝy niewielki fragment miasta Grudzi ądz. W województwie pomorskim znajduje si ę powiat starogardzki z małym fragmentem gminy Osiek oraz powiat kwidzy ński z niewielk ą cz ęś ci ą gmin ą Sadlinki. Według podziału fizycznogeograficznego (Kondracki, 2002) teren arkusza poło Ŝony jest w prowincji Ni Ŝu Środkowoeuropejskiego i podprowincji Pojezierza Południowobałtyc- kiego. W granicach arkusza znajduje si ę du Ŝy fragment mezoregionu Bory Tucholskie i nie- wielka cz ęść mezoregionu Wysoczyzna Świecka, nale Ŝą ce do makroregionu Pojezierza Połu- dniowopomorskiego oraz fragmenty mezoregionów: Dolina Kwidzy ńska i Kotlina Gru- dzi ądzka, wchodz ące w skład makroregionu Doliny Dolnej Wisły jak i mała cz ęść mezore- gionu Pojezierze Starogardzkie usytuowanego w granicach makroregionu Pojezierza Wschodniopomorskiego (fig. 1). Obszar arkusza Nowe obejmuje odcinek doliny Wisły od Grudzi ądza (na południu) do Nowego (na północy), do której od zachodu przylega wysoczy- zna Borów Tucholskich. Cz ęść południow ą omawianego obszaru wraz z dolin ą Wisły zajmu- je Kotlina Grudzi ądzka ograniczona od zachodu i północy wysok ą kraw ędzi ą sandru i wyso- czyzny morenowej. Rz ędne obszaru wysoczyzny wahaj ą si ę od 68,8 m n.p.m. do 97,4 m n.p.m. Najwy Ŝsze wysoko ści 102,2 m n.p.m. wyst ępuj ą w rejonie Przyny. Północn ą i zachodni ą cz ęść wysoczy- znowego obszaru arkusza zajmuje rozległy sandr, rozci ęty na wschodzie licznymi dolinami i wąwozami. Kraw ędź wysoczyzny schodz ąca ku dolinie Wisły jest bardzo stroma. W cz ęś ci północnej osi ąga ona 70 m, a w południowej jest nieco łagodniejsza i wynosi 50 m. NajniŜej poło Ŝony obszar w granicach omawianego arkusza znajduje si ę w dolinie Wisły, gdzie rz ędne malej ą z południa na północ od 18,3 m n.p.m. do 16,4 m n.p.m. Obszar arkusza Nowe pod wzgl ędem klimatycznym znajduje si ę w Regionie Dolnej Wisły (D-IV) (Wo ś, 1999). Klimat na omawianym terenie kształtowany jest pod wpływem ścieraj ących si ę mas powietrza kontynentalnego i polarnomorskiego. Średnia roczna tempera- tura powietrza wynosi 6,8 oC, latem - 13,4 o C, a zim ą - 0,5 o C. Suma rocznych opadów atmos- ferycznych dochodzi do 550 mm. Przewa Ŝaj ą wiatry z kierunków: południowo-zachodniego i zachodniego. 4 Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Nowe na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2002) 1 – granice makroregionów, 2 – granice mezoregionów, 3 – wi ększe jeziora Prowincja: Ni Ŝ Środkowoeuropejski; Podprowincja: Pojezierze Południowobałtyckie; Makroregion: Pojezierze Wschodniopomorskie; Mezoregion Pojezierza Wschodniopomorskiego: 314.52 – Pojezierze Starogardzkie; Makroregion: Pojezierze Południowopolskie; Mezoregiony Pojezierza Południowopomorskiego: 314.71 – Bory Tucholskie, 314.73 – Wysoczyzna Świecka; Makroregion: Dolina Dolnej Wisły; Mezoregiony Doliny Dolnej Wisły: 314.81 – Dolina Kwidzy ńska, 314.82 – Kotlina Grudzi ądzka, 314.83 – Dolina Fordo ńska; Makroregion: Pojezierze Iławskie; Mezoregion Pojezierza Iławskiego: 314.90 – Pojezierze Iławskie; Makroregion: Pojezierze Chełmi ńsko-Dobrzy ńskie; Mezoregion Pojezierza Chełmi ńsko-Dobrzy ńskiego: 315.11 – Pojezierze Chełmi ńskie Znaczn ą cz ęść obszaru arkusza zajmuj ą zwarte kompleksy le śne. Gleby chronione dla rolniczego u Ŝytkowania wyst ępuj ą na północ od Nowego, w doli- nie Wisły i M ątawy oraz w południowo-zachodniej cz ęś ci arkusza. W obszarze arkusza Nowe dominuje gospodarka rolna z niewielk ą ilo ści ą o środków przemysłowych. Rozwin ął si ę tutaj przemysł drzewny (tartaki i produkcja mebli), rolno- spo Ŝywczy (przetwórstwo mi ęsne) i elektroniczny. O środkiem miejskim na omawianym tere- nie jest Nowe, licz ące około 7 tysi ęcy mieszka ńców, od czasów historycznych znane z pro- dukcji mebli. W centralnej cz ęś ci arkusza poło Ŝone jest Warlubie, siedziba urz ędu gminy, 5 gdzie działalno ść prowadz ą przedsi ębiorstwa JAGR