BERTSOLARI TXAPELKETA NAGUSIA 2013 Antolatzailea: Euskal Herriko Bertsozale Elkartea Bertso hautaketa: Felix Irazustabarrena Arsuaga Bertso transkribaketa: Xenpelar Dokumentazio Zentroaren bidez, Arnaitz Lasarte Santa Kruz, Rosita Anakabe Solabarrieta, Maria Izaga Agirre Kronikak: Felix Irazustabarrena Arsuaga Iritzi artikuluak: Mintzola Fundazioaren bidez, Xabier Sukia Etxeberria, Gorka Azkarate Torner, Joxerra Garzia Garmendia, Arkaitz Goikoetxea Arriola, Jone Miren Hernandez Garcia, Xabier Paia Ruiz, EHUko IXA Taldea, Teresa Del Valle Murga, Andoni Egaña Makazaga, Jexux Larrañaga Arriola, Anaís Falcó Ibañez eta Christian Simelio Sola, Pere Bescós Prat, Olatz Mitxelena Garmendia Audioen bilketa eta prestaketa: Xenpelar Dokumentazio Zentroaren bidez, Oihana Aranburu Balerdi, Eneritz Urkola Agirrezabala Doinuen azterketa: MinDoinuen azterketa: Mintzola Fundazioaren bidez, Joanito Dorronsoro Goikoetxea, Martin Aramendi Arana Argazkiak: Xenpelar Dokumentazio Zentroaren bidez, Alberto Elosegi Erdozia, Gari Garaialde Etxaburu Azaleko irudia, diseinua eta maketazioa: Lanku Kultur Zerbitzuak Koordinazioa eta zuzenketak: Martin Aramendi Arana, Jexux Murua Gorostidi, Karlos Aizpurua Etxarte, Gontzal Agote Los Santos, Jon Agirresarobe Lopetegi .... Bertsolari Txapelketa Nagusia 2013 .... Euskal Herriko Bertsozale Elkarteak antolatua Liburu honek Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailaren laguntza jaso du. © EUSKAL HERRIKO BERTSOZALE ELKARTEA © LANKU BERTSO ZERBITZUAK, S.L. ............ Argitaratzailea: EUSKAL HERRIKO BERTSOZALE ELKARTEA Kale Nagusia 70 20150 Amasa-Villabona e-maila: [email protected] http://www.bertsozale.com LANKU BERTSO ZERBITZUAK, S.L. Martin Ugalde Kultur Parkea z/g 20140 Andoain e-maila: [email protected] http://www.lanku.com ............ I.S.B.N.: 978-84-941261-8-5 L.G.: ............ Eragotzita dago, legeak ezarritako salbuespenetan izan ezik, obra honen edozein berregintza, komunikazio publiko edo moldaketa, aurrez jabetzea intelektualaren titularren baimena eskuratzen ez bada. Eskubide horien urraketa, jabetza intelektualaren aurkako delitutzat har daiteke (Kode Penaleko 270 eta hurengo artikuluak). CEDRO erakundeak (www.cedro.org) babesten ditu aipatu eskubide horiek. .... Bertsolari Txapelketa Nagusia 2013 .... Euskal Herriko Bertsozale Elkarteak antolatua Aurkibidea KRONIKAK ETA BERTSO HAUTATUAK Argibideak .......................................................................................................7 Atarikoa ...........................................................................................................9 Kanporaketak Amasa-Villabona ......................................................................................... 12 Markina-Xemein ......................................................................................... 24 Hendaia ...................................................................................................... 42 Altsasu ....................................................................................................... 56 Legazpi ...................................................................................................... 72 Oion ........................................................................................................... 88 Finalaurrekoak Gernika-Lumo ............................................................................................114 Tolosa ...................................................................................................... 128 Oiartzun ................................................................................................... 144 Murgia ..................................................................................................... 160 Elizondo ................................................................................................... 176 Donostia ................................................................................................... 196 Maule-Lextarre ...........................................................................................216 Finala Barakaldo ................................................................................................. 240 IRITZIAK ......................................................................................................351 ERSNAKINAK Bertso doinu berriak Txapelketan ............................................................... 406 Bertsolari Txapelketa Nagusiaren historia ................................................... 418 Txapelketaren antolaketa eta egitura .......................................................... 420 Bertsolari partehartzaileak ......................................................................... 424 Sailkapena .................................................................................................431 ARGIBIDEAK Liburu honetako bertsoak Bertsozale Elkarteak kaleratutako Bat-bateko bertsoak idatziz emateko irizpideak izeneko irizpideetan oinarrituta transkribatu dira. Bi zutabetan daude bertso lanak idatzita. Lehenik, ezkerreko zutabea irakurtzen da goitik behera, eta ondoren, eskuinekoa. Erantsita doan CDan bertsoaldi guztien audioak aurkituko dituzu. .... Atarikoa .... ELKARLANA Lanak aurreratuta gentozen. Sustapen taldeak deituta 2012. urteko ekainean bildu ginen 43 lagun Amasa-Villabonan. Bertsolariak, gai-jartzaileak eta epaileak, elkarteko kideak denak elkarrekin Txapelketak bertsolaritzari nola eragin behar dion gogoetan. Hiru helburu nagusi izan ditu bertsoaren olinpiadak: bertsogintza erdigunean jarri eta txapelketaren jantzia doitzea, bertsolaritzan lanean ari diren eragileen arteko elkarlana bultzatzea eta bertsolaritzan nahiz euskal kulturgintzan zazpi herrialdetan egiten den lana erakustea. Irudi soilarekin, publizitate partida txikiagoarekin baina kohesio handiz hasi genuen txapelketa. Soil baino sendo. Ez baliabide gutxiago izan dugulako, hala erabaki genuelako baizik. Engranajeak uztartzea izan da inbertsio handiena. Ez da kasualitatea izan Txapelketa Nagusia Amasa-Villabonan hastea, Mintzola Fundazioaren eta Bertsozale Elkartearen egoitzatik metro gutxira. Bigarren geldialdia Markina-Xemeinen egin zuen Txapelketak, Bertso Eskolen urteko festan. Euskalduntze mugimenduarekin elkarlanean ia 80 saio didaktiko egin dira Euskal Herri osoan zehar. Genero ikuspegia txertatu da aurkezpenetan, euskarrietan eta muntaia lanetan. Mintzola Fundazioak txapelketa ikertzen ere lagundu du, eta Barakaldoko terraza zientifikoan bildu ditu ikerlariak eta atzerriko aditu nahiz arituak esperientziak kontrastatu eta etorkizuneko proiektuei bide egiteko. Elkarren osagarri izan dira www.bertsozale.com eta www.bertsoa.com eta Hitzetik Hortzerak zuzenean eskaini ditu finalaurreko guztiak. Ondoan izan ditugu bertso eskolak, zazpi herrialdetan laguntza handia izan dugu. Herriz herri taldeekin bildu, herriko bertsozaletasunaren egoera ezagutu, Txapelketa Nagusia aurkeztu eta helburu bateratuak jarri dira. Elkarlana ez baita oholtza muntatzeko laguntza eskatzea bakarrik. Eskerrik asko guztiei emandako laguntzagatik. Bestalde, Bertsozale Elkarteak eskerrak eman nahi dizkie Txapelketaren babesleei eta urtero-urtero proiektuak laguntzen dituzten erakundeei. Horrez gain, eskuzabalik hartu gaituzten herriei ere asko daukagu eskertzeko. Elkarlanean sinesten dugu eta elkarlanean egiten dugu lan. Bertsogintza erdigunean jarri asmo zuen Txapelketak. Oholtzako jarduera ahalik eta biluzien bistaratzea izan da lehen pausoa. Etorkizunean bertsolari, gai-jartzaile eta epaileen elkarlana izango da giltzarri. Bertsolaritzan lortu den kohesio maila bertsogintzan ere lortzea. Eskerrik asko guztioi! BERTSOZALE ELKARTEA ZUZENDARITZA BATZORDEA .. ..9 KANPORAKETAK .... Bertsolari Txapelketa Nagusia 2013 .... Odei Barroso Gomila Iker Zubeldia Katarain Alaia Martin Etxebeste Jon Martin Etxebeste Nerea Elustondo Plazaola Fredi Paia Ruiz .. 12.. .... Kanporaketak: Amasa-Villabona .... AMASA-VILLABONA 2013-09-29, IGANDEA, 17:30 OLAEDERRA KIROLDEGIA KANPORAKETAK: LEHEN EKITALDIA BERTSOLARIAK: Odei Barroso Gomila Iker Zubeldia Katarain Alaia Martin Etxebeste Jon Martin Etxebeste Nerea Elustondo Plazaola Fredi Paia Ruiz GAI-EMAILEA: Jon Zaldua Brit EPAILEAK: Eneritz Azkue Basurko, Martin Aramendi Arana, Mikel Fernandez de Arroiabe Idigoras, Jon Abril Olaetxea, Mikel Beaumont Arizaleta, Mirari Azula Aurrekoetxea, Iñaki Aurrekoetxea Arkotxa Udazkenean izaten da Txapelketa Nagusia. Villabonako saioan uda betean gaudela dirudi. Bero dago Olaederra kiroldegia. Saioa alboan dagoen Behar-Zana pilotalekuan iragarrita bazegoen ere, jendearen eskaera ikusita lekuz aldatu behar izan da. Bien alboan dago baita ere, Subijana etxea, Mintzola Fundazioaren eta Bertsozale Elkartearen egoitza. Xenpelar Dokumentazio Zentroaren kokaleku ere bada. Txapelketako liburuxka baliatu dute bertsozaleei hor gordeta dugun altxorraren berri emateko, eta berau nola erabil daitekeen azaltzeko. Bide motza egingo dute gaurko bertsoek bertan gordetzeko. Bide motza bide luzea izan dezaten. Saioa hasi aurretik bota ditu euri tanta batzuk. Beharbada horregatik jendea azkar sartu da kiroldegira. Sarrerak egun pare bat lehenago salduta, antolatzaileek aurrez bazekiten beteko zela. Mila bertsozale inguru (970) pasa dira ateetatik. Harituz (eskualdeko bertsozaleen bilgunea) aritu da sarrera kontrolatzen, eta gero denek abaniko moduan erabili duten Txapelketako liburuxka banatzen. Kazetari, epaile, kamera... dena prest barruan, eta ordua baino lau minutu geroago igo dira sei bertsolariak, Jon Zaldua gai-emailea gidari dutela. .. 13.. .... Bertsolari Txapelketa