BODEMKAART VAN BELGIË CARTE DES SOLS DE LA BELGIQUE VERKLARENDE TEKST BU HET KAARTBLAD TEXTE EXPLICATIF DE LA PLANCHETTE DE STEKENE 26 E Uitgegeven onder de auspiciën Edité sous les auspices de van het Instituut van aanmoe• l'Institut pour l'encouragement diging van het Wetenschappelijk de la Recherche Scientifique Onderzoek in Nijverheid en dans l'Industrie et l'Agriculture Landbouw a W.O.N.L.) (I.R.S.I.A.) 1989 VERKLARENDE TEKST BIJ DE BODEMKAART VAN BELGIË TEXTE EXPLICATTF DE LA CARTE DES SOLS DE LA BELGIQUE BODEMKAART VAN BELGIË CARTE DES SOLS DE LA BELGIQUE VERKLARENDE TEKST BIJ HET KAARTBLAD TEXTE EXPLICATIF DE LA PLANCHETTE DE STEKENE 26 E Uitgegeven onder de auspiciën Edité sous les auspices de van het Instituut van aanmoe• l'Institut pour rencouragement diging van het Wetenschappelijk de la Recherche Scientifique Onderzoek in Nijverheid en dans l'Industrie et l'Agriculture Landbouw a W.O.N.L.) (I.R.S.I.A.) 1989 BODEMKAART VAN BELGIË CARTE DES SOLS DE LA BELGIQUE y J 26W . Stehen« ) \ \ ^ \ P- 1 Motfbettt / ° ••^^WV Siniai J O Bdsek/ 0 À ÜIE 42W VERKLARENDE TEKST BIJ HET KAARTBLAD TEXTE EXPLICATIF DE LA PLANCHETTE DE STEKENE 26 E door - par J. SANDERS, C. SYS & H. VANDENHOUT Centrum voor de afwerking van de Bodemkaart in het Noorden van het land Dir. C. SYS en P. JACOBS INHOUDSTAFEL Biz. 1. Inleiding 9 11. Enkele algemene gegevens 9 12. Uitvoering van de kaartopname 12 121. Bodemkartering 12 122. Profielstudies - Analysen .... 12 2. Fysiografie 14 21. Geologische opbouw en geomorfologische ontwikke• ling 14 22. Reliëf en landschapsbeeld. 19 221. De Vlaamse Zandstreek 20 222. De substreek van het "Land van Waas". 21 223. Het alluviale gebied 22 23. Hydrografie 22 24. Klimaat 23 3. Bodemgesteldheid en landbouw 25 31. Lithologie van de boderavormende sedimenten . 25 311. Kwartair 26 312. Tertiair 29 32. Waterhuishouding 29 321. Gronden met permanente grondwatértafel . 30 322. Gronden met tijdelijke Gtuwv;atertafel . 32 33. Bodemgenese 33 331. Entisol 35 332 . Inceptisol 36 333. Alfisol 37 334. Gedegradeerde varianten van de Alfisol . 38 335. Spodosol 39 336. Gedegradeerde variante van de Spodosol . 40 337. Antropogene invloed op de profielontwikke• ling 42 338. Plaggept 42 339. Kunstmatige gronden 44 Biz. 34. Bodemclassificatie 46 341. Kernserie. ....... 47 342. Afgeleide serie 50 343. Type 52 35. Bondig overzicht van de bodemgesteldheid . 53 351. Verspreiding van de bodems . .53 352. Landbpuwwaarde 55 36. Bodëmeenheden en hun landbouwèigenschappen. 56 361. Zandgronden ....... 56 362. Lemig-zandgronden 69 363. Licht-zandleemgronden. .... 78 364. Zandleemgronden 83 365. Kleigronden 87 366. Kunstmatige gronden 89 4. Diverse gegevens in verband met de bodemgesteld• heid 91 41. Bodemgebruik . 91 42. Ontwatering ........ 96 43. Bewoning 97 44. Bedrijfsgrootte . 98 45. Bodemgeschiktheidsclassificatie . 98 451. Algemene geschiktheid van de gronden . 98 452. Geschiktheid per teelt . 102 453. Verbeteringsmogelijkheden. 107 454. Geschiktheidsclassificatie . 109 455. Geschiktheid voor diverse doeleinden . 113 Bibliografie 114 Legende - Légende . • U'S Inventaris van de kaarteenheden - Inventaire des uni• tés de la aapte .. 130 Résumé, 132 VERKLARENDE TEKST BIJ HET KAARTBLAD STEKENE 26 E I. INLEIDING II. ENKELE ALGEMENE GEGEVENS (flg. 1) Het kaartblad Stekene ligt In het noordoosten van de pro• vincie Oost-Vlaanderen. In het noorden wordt het gekarteerde oppervlak (ca. 5100 ha) begrensd door de rijksgrens met Neder• land, die de natuurlijke scheiding volgt tussen de Polderstreek (Nederland) en de Vlaamse Zandstreek. Het gebied maakt deel uit van de bodemassociatie van het Vlaams zandgebied (associatie nr. 5). Ten zuiden van het dorp van Stekene wordt de depressie van het kanaal van Stekene, om• wille van haar uitzonderlijke breedte, tot de associatie van de alluviale gebieden (associatie nr. 38) gerekend (R. TAVER- NIER t R. MARECHAL, 1958, 1959). Overigens behoort het zuid• oosten van het kaartblad tot de geografische substreek van hét "Land van Waas" (F. SNACKEN, 1961). Door de gemeentefusies van 1977 ligt alleen nog Stekene met het centrum op het kaartblad. Al de overige fusiegemeenten heb• ben hun centrum op een aangrenzend kaartblad (tabel 1). Het dient vermeld dat, ingevolge grenscorrecties (Koninklijk Be• sluit Van 17 september 1975) , een gebiedsdeel van de gemeente Sinaai bij de fusiegemeente Stekene en een gebiedsdeel van de gemeente Kemzeke bij de fusiegemeente Sint-Gillls-Waas gevoegd werd ("). Stekene, waar een belangrijke steenbakkerij voorkomt is een klein economisch centrum. Overigens hebben de dorpen een lan• delijk karakter; gedeeltelijk zijn het forenzenplaatsen van de meest nabijgelegen industriële centra. Ongeveer 30% van de totale oppervlakte van het kaartblad bestaat uit cultuurgron• den (waarvan 52% akkerland en 48% weiland); de beboste opper• vlakte neemt ca. 13% in. (**) De gemeentenamen die verder in de tekst voorkomen hebben betrekking op de huidige deelgemeenten. 10 ^,1)eKling« 'Koninklijk bos y " Kemel' /'speelhof /Stropers- ' polder y'^'' Driehoek Hellestraat ÔeTromD Bekaf Riedepolder \ ... estastak kerDe (5avers Donkerhofstede A««.-KA..»5!S!^ ^.^ss*»^ Voorh^u},>vS:Ï Koewacht. Kiekenhaag D^Reinakker Zwarte Ruiter HeiTweg Klein Sinaal?^' Fig, 1 Kaartblad Stekene : wegen en plaatsnamen. Planchette de Stekene : routes én noms de lieux. 11 Als hoofdverkeersv;eg dient de autoweg Antwerpen-Kuststreek vermeld. Twee verkeerswegen lopen naar Hulst in Nederland : de weg over Sint-Pauwels en Kemzeke en deze over De Klinge. Het secundair wegennet dat zeer dicht is omvat o.a. de weg Kanaalzone-Moerbeke-Stekene-Kemzeke. In het zuiden is het ka• naal van Stekene bevaarbaar tot Stekene. Tabel 1 Administratieve indeling van het kaartblad Stekene 26E C) Subdivision administrative de la planchette de Stekene 26E Kaartbladen volgens de kaartbladwijzer van de Deelgemeente Fusiegemeente Arrondissenent Boderakaart van België 1/20 000 (»<) Stekene" Stekene" Sint-Niklaas Stekene 26E Kerazeke" De Klinge Sint-Gillis-Waas Sint-Niklaas Sint-Gillis-Waas 27W SiJit-Glllis-Waas Sint-Pauwels Sinaai Sint-Niklaas Sint-Niklaas Sint-Niklaas 42W Moerbeke !*)erbeke Gent Zeveneken 41W (") De gemeenten, met hun kern op hec kaartblad Ktekene 26E gelegen, zijn met ° aangeduid. (MX) Het kaartblad, waarop de kern van de liuidige fusiegemeente gelegen is, wordt aangegeven. 12 12. UITVOERING VAN DE KAARTOPNAME 121. Bodemkartering Het grootste deel van het kaartblad werd in 1950 gekar• teerd ("j. Een revisie werd verricht in de periode 1958-1961 door de karteerders C. Thys en F. Hendrickx, onder leiding van Prof. Dr. F. Snacken (KK). De bodemkaarten van Stekene en Kemze- ke werden grotendeels opgenomen in 1969 door C. Thys onder lei• ding van Prof. Dr. Ch. Sys. De algemene leiding van de werk• zaamheden berustte bij Prof. Dr. R. Tavernier, directeur van het Centrum voor Bodemkartering. Bodemprofielen werden bestudeerd door middel van boringen (ca. 2 per ha) en profielkuilen tot op ca. 125 cm diepte. Als basiskaart voor de veldopname werden Popp-plans (kopieën van de kadastrale plans op schaal 1/5000, uitgave 1840-1860) ge• bruikt. Het kaartblad op schaal 1/20 000 werd gedrukt door het Nationaal Geografisch Instituut, Brussel C""*) . 122. Prof 1e1 studies - Analysen In 1953 werden 34 morfologische profielstudies uitgevoerd door Ir. K. De Caestecker (Laboratorium voor Grondonderzoek); ze omvatten een beschrijving van het profiel tot op ca. 150 cm en een monstername van iedere horizont. Volgende analysen wer• den uitgevoerd (controle door Df. Ir. M. Van Ruyrabeke) : gra- nulometrle, fysico-cheraie (humus, CaCOj, pH/H^O, pH/KCl, sorp- tieverraogen) en mineralogie van de zandfractie (50 Mm-2 rara). (**) Kartering uitgevoerd met het eerste voorlopig ontwerp van de legende voor de Vlaamse Zandstreek. (****) Kartering uitgevoerd met de definitieve legende voor de Zand- en Zandleemstreek. (XXX) De documentatie bij het kaartblad Stekene 26E die bewaard wordt in het Geologisch Instituut van de RUG omvat - een boringenkaart per gemeente op schaal 1/5000,. - een bodemkaart per gemeente op schaal 1/5000, - een bodemkaart op schaal 1/10 000, - kaartrapporten opgesteld per gemeente. 13 Al de profielbeschrijvingen, analyseresultaten en inter• pretaties werden gepubliceerd in een verslag (L. DE LEENHEER K. DE CAESTECKER, 1956) met addendum (K. DE CAESTECKER & M. VAN RUYMBEKE, 1955). De meeste analysecijfers in deze Verkla• rende tekst zijn ontleend aan de gegevens van bovenvermeld laboratorium. De algemene leiding van deze werkzaamheden be• rustte bij'Prof. Dr. L. De Leenheer, directeur van het Labo• ratorium voor Grondonderzoek ("). C) We danken Prof. Dr. L. De Leenheer en zijn assistenten voor hun be• reidwillige medewerking. 14 2. FYSIOGRAFIE 21. GEOLOGISCHE OPBOUW EN GEOMORFOLOGISCHE ONTWIKKELING (fig. 2, tabel 2) Het geologieoh substraat^ bestaat uit mariene sedimenten die voornamelijk gedurende het Oligoceen werden afgezet. De lagen die dagzomen' omvatten van onder naar boven respectieve• lijk het Tongeriaan en het Rupeliaan. Het Tongerlaan snijdt de zuidwesthoek aan. Het Rupeliaan, als belangrijkste afzet• ting, wordt door twee niveaus gekenmerkt : een ouder niveau met zandig facies, dat in het zuid-zuidwesten voorkomt en een jonger niveau, bekend als de Klei van Boom dat de rest van het kaartblad beslaat. Van de miocène transgressie (Antwerp- iaan), zijn er slechts resten in dc depressies van het ter• tiair reliëf bewaard gebleven. Wegens de raonoclinale bouw en de zachte noord(noordoost)- gerichte helling van de Rupeliaanse kleilagen ontstond ten zuiden