Strzelce Krajeńskie. Studia I Szkice Historyczne

Strzelce Krajeńskie. Studia I Szkice Historyczne

Gmina Strzelce Krajeńskie Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Szczecińskiego Strzelce Krajeńskie Studia i szkice historyczne Strzelce Krajeńskie 2016 Wydawcy: Gmina Strzelce Krajeńskie Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Szczecińskiego Redakacja naukowa: Dorota Kąkol Radosław Skrycki Recenzent: Tomasz Ślepowroński Redakcja techniczna: Błażej Skaziński Korekta / redakcja wydawnicza: Irena Mańkowska, Elżbieta Łajewska Opracowanie graficzne / skład: Barbara Rynkiewicz ISBN: 978-83-933942-9-6 Druk: SONAR sp. z o.o. ul. Kostrzyńska 89, 66-400 Gorzów Wlkp., www.sonar.pl SPis treśCI Słowo wstępne Burmistrza Strzelec Krajeńskich Mateusza Federa ..................................5 Dariusz A. Rymar Źródła do dziejów Strzelec Krajeńskich w zasobie Archiwum Państwowego w Gorzowie Wielkopolskim ................................................................................................................7 Katarzyna Rembacka Strzelce Krajeńskie w nauczaniu historii regionalnej – możliwość wykorzystania wiedzy teoretycznej w praktyce szkolnej .............................. 27 Agnieszka Gut Rozwój i symbolika herbu Strzelec Krajeńskich ........................................................................ 35 Michał Gierke Strzelce Krajeńskie – średniowieczne miasto nowego typu .................................................. 55 Edward Rymar Strzelce Krajeńskie i okolice podczas wojny polsko-krzyżackiej 1433-1435 ..................... 67 Iwona Teul Ocena antropologiczna szczątków kostnych mieszczan pochowanych na średniowiecznym cmentarzu przy kościele farnym w Strzelcach Krajeńskich .......... 79 Paweł Kaźmierczak Sprawozdanie z badań archeologicznych przy ul. Ludowej w Strzelcach Krajeńskich (2014-2015) – skarb monet z 1. połowy XV wieku .................................................................119 Monika Ogiewa-Sejnota Procesy o czary w Strzelcach Krajeńskich w XVI-XVII wieku ................................................131 Dorota Kąkol Widoki Strzelec Krajeńskich Mateusza Meriana i Daniela Petzolda. Próba odtworzenia wpływu wojny trzydziestoletniej na fortyfikacje miasta ................141 Radosław Skrycki U progu nowych czasów. Strzelce Krajeńskie i powiat strzelecki w końcu XVIII wieku ................................................155 Wolfgang J. Brylla Organy w Strzelcach Krajeńskich .............................................................................................165 Błażej Skaziński Muzeum w Strzelcach Krajeńskich .............................................................................................175 Ewa Gwiazdowska Widoki dawnych Strzelec Krajeńskich upamiętnione na drzeworytach Roberta Burkhardta ........................................................................................................................197 Dominika Piotrowska-Kuipers Hugo Prejawa (1854-1926) – życie i działalność ....................................................................207 Miron Urbaniak Budowa centralnego systemu wodociągowego i kanalizacyjnego w Strzelcach Krajeńskich ...............................................................................................................219 Paweł Migdalski Upamiętnienie szlaku bojowego 2. Armii Wojska Polskiego na terenie gminy Strzelce Krajeńskie .........................................................................................239 Notki o autorach ............................................................................................................................259 Szanowni Państwo, mam przyjemność zaprosić wszystkich zainteresowanych, zwłaszcza miesz- kańców Strzelec i miłośników historii regionalnej, w niezwykłą podróż w czasie. Trzymacie przed sobą publikację zawierającą studia i szkice historyczne z dzie- jów naszego miasta. Okazją do przygotowania tego wydawnictwa są obchody związane z 730-leciem najstarszej wzmianki na temat Strzelec. Potrzeba zapre- zentowania i promowania tej publikacji wypływa z serca i wiąże się z piękną tradycją, z jaką strzeleckie władze traktowały lokalne dzieje i pamiątki przeszło- ści. Poruszane w niej problemy związane są z początkami miasta, jego cmen- tarzem parafialnym, burzliwymi czasami wojen i grabieży, zarówno w okresie średniowiecza jak i nowożytności. Interesujące jest zwłaszcza sprawozdanie dotyczące odkrycia średniowiecznego skarbu monet ze Strzelec. Na szczegól- ną uwagę zasługuje tekst na temat procesów o czary. Te wydarzenia uchodzą za najmroczniejsze w dziejach naszego miasta i regionu. W dalszej kolejności poznamy kondycję miasta i powiatu u progu XIX wieku. Jak nowoczesnym miastem były Strzelce i jak perspektywicznie myślano o ich rozwoju w dwudzie- stoleciu międzywojennym, dowiemy się z tekstu dotyczącego strzeleckich wo- dociągów i systemu kanalizacji. Czemu służyła średniowieczna Brama Młyńska przed 1945 rokiem i jakie skarby tam przechowywano? Nie sposób przejść obok tego obojętnie. Czy Strzelce nie zasługują na swoje muzeum? Uważam, że tak. I chcemy, by ono u nas powstało, by zachęcić dzieci i młodzież do interesowania się przeszłością naszego miasta. Być może, po przeczytaniu tekstów zawartych w tej publikacji, znajdziemy odpowiedzi na nurtujące nas pytania. Poszerzanie wiedzy z zakresu historii naszej Małej Ojczyzny jest wielkim obowiązkiem każdego z obywateli. Dzięki znajomości historii potrafimy lepiej zrozumieć otaczający nas świat i jednocześnie odpowiedzialnie myśleć o przy- szłości. Dlatego też mam nadzieję, że książka zyska oddanych sprawie czytelni- ków i dostarczy wielu wrażeń i inspiracji wielu badaczom lokalnych dziejów. Mateusz Feder Burmistrz Strzelec Krajeńskich 7 DariusZ A. RYmar Źródła do dziejów Strzelec Krajeńskich w zasobie Archiwum Państwowego w Gorzowie Wielkopolskim Uwagi wprowadzające, czyli Archiwum Państwowe w Gorzowie a Strzelce Krajeńskie Przegląd archiwaliów dotyczących Strzelec Krajeńskich należy rozpocząć od wy- jaśnienia kilku pojęć oraz zależności pomiędzy nimi. Archiwum Państwowe w Gorzo- wie powstało w sierpniu 1950 roku. W ciągu kolejnych dziesięcioleci swojego działania zmieniało swoją podległość i strukturę organizacyjną. Jednak od samego początku aż do dziś Strzelce Krajeńskie, a także powiat strzelecki (dziś strzelecko-drezdenecki) znaj- dowały się na terenie działania gorzowskiego Archiwum Państwowego. A zatem do- kumentację z tego obszaru przekazywano do Gorzowa w naturalny sposób. Z drugiej strony, przed 1945 rokiem Strzelce Krajeńskie związane były z Nową Marchią (Wschod- nią Brandenburgią). W 1938 roku zostały jednak wraz z powiatem choszczeńskim z niej odłączone i przyłączone do Pomorza. W 1945 roku Strzelce zostały przejęte przez Pol- skę. Początkowo jednak należały do Okręgu Pomorze Zachodnie, a 7 lipca 1945 roku weszły w skład województwa poznańskiego. Wraz z innymi terenami, przyłączonymi wówczas do Wielkopolski, znalazły się na obszarze Ziemi Lubuskiej, której nieformal- ny ośrodek stołeczny funkcjonował w Gorzowie. Jak wiadomo, w 1950 roku powstało województwo zielonogórskie, a w jego skład weszły również Strzelce Krajeńskie. W za- kresie spraw archiwalnych Strzelce do 1953 roku znajdowały się na terenie działania Archiwum Państwowego w Poznaniu, co od 1950 roku było realizowane za pomocą placówki gorzowskiej. Natomiast po powstaniu w 1953 roku Wojewódzkiego Archi- wum Państwowego w Zielonej Górze, Strzelce znalazły się na jego terenie działania. Wymienione uwarunkowania wynikające z przekształceń w podziale terytorial- nym, zmiany państwowości w 1945 roku i wreszcie z przekształceń polskiej służby ar- chiwalnej sprawiły, że akta z terenu Strzelec zostały rozproszone i obecnie znajdują się w kilku archiwach. Część jest oczywiście w Archiwum Państwowym w Gorzowie, część w Archiwum Państwowym w Szczecinie, a część w archiwach niemieckich. Poniżej za- tem skoncentrowano się na części akt, znajdujących się w AP w Gorzowie. Działająca po 1945 roku polska służba archiwalna czyniła starania w kierunku przejęcia wszystkich odnajdywanych akt niemieckich. Były one mocno zdekomple- towane. Część wywieziono do Niemiec jeszcze przed przejściem frontu, część uległa zniszczeniu już po zajęciu Strzelec przez Armię Czerwoną. Wszystko to, co ocalało, znalazło się w archiwach państwowych w Szczecinie i Gorzowie. Jeśli idzie o akta po- 8 wojenne, to generalnie gorzowskie Archiwum Państwowe przejmowało akta działa- jących na terenie Strzelec jednostek administracji rządowej i samorządowej szczebla powiatowego (przede wszystkim Starostwo Powiatowe i Prezydium Powiatowej Rady Narodowej) oraz podstawowego (urzędy miast i gmin – ich nazwy zmieniały się w cza- sie). Ponadto zgromadzono akta kilku instytucji o charakterze gospodarczym (banki, Państwowy Ośrodek Maszynowy). W poniższych tabelach zestawiono samodzielne zespoły akt, dotyczące Strzelec. Jest to łącznie 51,2 mb. akt (w tym 8,3 mb. do 1945 roku) oraz 3426 ja. (w tym 404 do 1945 roku): 1) Zespoły aktowe z okresu do 1945 roku Liczba Liczba jedno- Numer Daty metrów Lp. Nazwa zespołu stek zespołu skrajne bieżący- archi- mi walnych Starostwo Powiatowe 1. 66/82 1811-1944 205 3,90 w Strzelcach Krajeńskich Akta gminy żydowskiej [1855] 2. 66/110 4 0,07 w Strzelcach Krajeńskich 1907-1939 Superintendentura w Strzelcach [1685] 3. 66/179 13 0,30 Krajeńskich 1779-1916 Powiatowa Inspekcja Szkolna 4. 66/28 1771-1919 54 0,70 w Strzelcach Krajeńskich Urząd Stanu Cywilnego 5. 66/355 1874-1914 35 1,65 w Strzelcach Krajeńskich Sąd Obwodowy w Strzelcach [1725-1879] 6. 66/674 54 1,00 Krajeńskich 1879-1938 Urząd Katastralny w Strzelcach 7. 66/975 1875-1936 12 0,60 Krajeńskich

View Full Text

Details

  • File Type
    pdf
  • Upload Time
    -
  • Content Languages
    English
  • Upload User
    Anonymous/Not logged-in
  • File Pages
    264 Page
  • File Size
    -

Download

Channel Download Status
Express Download Enable

Copyright

We respect the copyrights and intellectual property rights of all users. All uploaded documents are either original works of the uploader or authorized works of the rightful owners.

  • Not to be reproduced or distributed without explicit permission.
  • Not used for commercial purposes outside of approved use cases.
  • Not used to infringe on the rights of the original creators.
  • If you believe any content infringes your copyright, please contact us immediately.

Support

For help with questions, suggestions, or problems, please contact us