P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA ŚRODOWISKA OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 ARKUSZ SULECHÓW (538) Warszawa 2006 Autorzy: Jacek Gruszecki *, Izabela Bojakowska ** , Anna Pasieczna ** , Przemysław Dobek ** , Hanna Tomassi-Morawiec ** Główny koordynator MGP: Małgorzata Sikorska-Maykowska ** Redaktor regionalny planszy A: Jacek Ko źma we współpracy z El żbiet ą Gawlikowsk ą** Redaktor regionalny planszy B: Olimpia Kozłowska ** Redaktor tekstu: Sylwia Tarwid-Maciejowska ** * - Przedsi ębiorstwo Geologiczne we Wrocławiu PROXIMA SA ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław ** - Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ISBN 83 ©Copyright by PIG and M Ś, Warszawa, 2006 Spis tre ści I. Wst ęp – (J. Gruszecki) ...................................................................................................... 4 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza – (J. Gruszecki) ......................................... 4 III. Budowa geologiczna – (J. Gruszecki) ............................................................................... 6 IV. Zło ża kopal – (J. Gruszecki) ........................................................................................... 10 1. Ropa naftowa................................................................................................................ 10 2. Surowce ilaste ceramiki budowlanej............................................................................ 14 3. Kreda jeziorna .............................................................................................................. 15 4. Kruszywo naturalne...................................................................................................... 15 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin – (J. Gruszecki) ....................................................... 16 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin – (J. Gruszecki) ................................... 17 VII. Warunki wodne – (J. Gruszecki) ..................................................................................... 19 1. Wody powierzchniowe................................................................................................. 19 2. Wody podziemne.......................................................................................................... 20 VIII. Geochemia środowiska ................................................................................................... 22 1. Gleby (A. Pasieczna, P. Dobek) ................................................................................... 22 2. Osady (I. Bojakowska) ................................................................................................. 25 2. Pierwiastki promieniotwórcze – (H. Tomassi-Morawiec) .......................................... 27 IX. Składowanie odpadów – (J. Gruszecki) .......................................................................... 30 X. Warunki podło ża budowlanego – (J. Gruszecki) ............................................................ 35 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu – (J. Gruszecki) ............................................................. 37 XII. Zabytki kultury – (J. Gruszecki) ..................................................................................... 45 XIII. Podsumowanie – (J. Gruszecki) ...................................................................................... 46 XIV. Literatura ......................................................................................................................... 47 I. Wst ęp Przy opracowywaniu arkusza Sulechów Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 (MGP) wykorzystano materiały archiwalne arkusza Sulechów Mapy geologiczno- gospodarczej Polski w skali 1:50 000, wykonanej w Przedsi ębiorstwie Geologicznym we Wrocławiu PROXIMA SA (Gruszecki, 2001). Niniejsze opracowanie powstało zgodnie z instrukcj ą opracowania MGP (Instrukcja..., 2005). Mapa geo środowiskowa zawiera dane zgrupowane w sze ściu warstwach informacyj- nych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo kopalin, wody powierzchniowe i podziemne, ochrona powierzchni ziemi (obecnie tematyka geochemii środowiska i składowanie odpa- dów), warunki podło ża budowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i administracji pa ństwowej zajmuj ących si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej tre ści stanowi pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospo- darowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte w mapie mog ą by ć wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju woje- wództwa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a tak że w opracowa- niach ekofizjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe stanowi ą ogromn ą pomoc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Do opracowania tre ści mapy zbierano materiały w: Lubuskim Urz ędzie Wojewódzkim, Regionalnej Dyrekcji Lasów Pa ństwowych i Wojewódzkim Urz ędzie Ochrony Zabytków w Zielonej Górze, a tak że Przedsi ębiorstwie Geologicznym we Wrocławiu PROXIMA SA oraz Instytucie Upraw, Nawo żenia i Gleboznawstwa w Puławach. Wykorzystano te ż informa- cje uzyskane w starostwach powiatowych, urz ędach gmin i od u żytkowników złó ż. Zostały one zweryfikowane w czasie wizji terenowej. Dane dotycz ące poszczególnych złó ż kopalin zestawiono w kartach informacyjnych do bazy danych, ści śle zwi ązanej z realizacj ą Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Poło żenie arkusza Sulechów wyznaczaj ą współrz ędne geograficzne: 15º30’-15º45’ dłu- go ści geograficznej wschodniej oraz 52º00’-52º10’ szeroko ści geograficznej północnej. Obszar opracowanej mapy znajduje si ę w województwie lubuskim i obejmuje wi ęk- szo ść powiatu zielonogórskiego oraz fragment powiatu świebodzi ńskiego. W powiecie zielo- nogórskim znajduje si ę miasto i gmina Sulechów oraz fragmenty gmin: Babimost, Czer- 4 wie ńsk, Kargowa, Trzebiechów, Zabór i Zielona Góra, a w powiecie świebodzi ńskim frag- menty gmin: Sk ąpe, Świebodzin i Szczaniec. Według podziału regionalnego (Kondracki, 2002) omawiany obszar znajduje si ę w me- zoregionach: Pojezierze Łagowskie i Bruzda Zb ąszy ńska (makroregionu Pojezierze Lubuskie) oraz Kotlina Kargowska (makroregionu Pradolina Warcia ńsko-Odrza ńska), nale żą cych do podprowincji Pojezierza Południowobałtyckie (fig. 1). Fig. 1. Poło żenie arkusza Sulechów na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2002) 1 − granica podprowincji, 2 – granice makroregionów, 2 − granice mezoregionów, 4 − wi ększe jeziora Prowincja: Ni ż Środkowoeuropejski Podprowincja: Pojezierza Południowobałtyckie Makroregion: Pojezierze Lubuskie Mezoregiony Pojezierza Lubuskiego:315.42 – Pojezierze Łagowskie, 315.43 – Równina Torzymska, 315.44 – Bruz- da Zb ąszy ńska Makroregion: Pojezierze Wielkopolsko-Kujawskie Mezoregion Pojezierza Wielkopolsko-Kujawskiego: 315.51 – Pojezierze Pozna ńskie Makroregion: Pradolina Warcia ńsko-Odrza ńska Mezoregiony Pradoliny Warcia ńsko-Odrza ńskiej: 315.61 – Dolina Środkowej Odry, 315.62 – Kotlina Kargowska Makroregion: Wzniesienie Zielonogórskie Mezoregiony Wzniesie ń Zielonogórskich: 315.73 – Wysoczyzna Czerwie ńska, 315.74 – Wał Zielonogórski Makroregion: Pojezierze Leszczy ńskie Mezoregion Pojezierza Leszczy ńskiego: 315.81 – Pojezierze Sławskie Podprowincja: Niziny Środkowopolskie Makroregion: Obni żenie Milicko-Głogowskie Mezoregiony Obni żenia Milicko-Głogowskiego: 318.31 – Obni żenie Nowosolskie, 318.32 – Pradolina Głogowska 5 Ukształtowanie powierzchni obszaru arkusza Sulechów jest zró żnicowane. Jego pół- nocno-wschodnia cz ęść to szerokie obni żenie terenu (Bruzda Zb ąszy ńska), które wykorzystu- je rzeka Obra kieruj ąc si ę ku Odrze. W centrum i na zachodzie rozci ąga si ę rozległa wysoczy- zna poprzecinana licznymi dolinami rzecznymi z zaznaczaj ącymi si ę wyra źnie wzniesieniami o stromych zboczach. S ą to Wzgórza Osie ńsko-Sulechowskie z najwy ższym wzniesieniem na omawianym terenie o rz ędnej 148,4 m n.p.m. Południowa cz ęść omawianego arkusza to doli- ny Odry i Obrzycy, które wchodz ą w skład Kotliny Kargowskiej. Powierzchnia terenu jest tu płaska, o rz ędnych od 46,9 do 53,4 m n.p.m. Lasy zajmuj ą około 45% powierzchni, a gleby chronione (I-IVa klasy bonitacyjnej) oraz ł ąki na glebach pochodzenia organicznego, według materiałów Instytutu Upraw, Nawo- żenia i Gleboznawstwa w Puławach, około 30% powierzchni. Rejon Sulechowa nale ży do najcieplejszych miejsc w Polsce. Pogoda kształtowana jest tu przez napływaj ące z zachodu wilgotne i ciepłe masy polarnomorskie oraz podzwrotnikowe. Średnia temperatura roczna powietrza wynosi 8,3 oC. Liczba dni: gor ących (o temperaturze powy żej 25 oC) wynosi 30, mro źnych (o temperaturze poni żej 0 oC) 30-35, a z pokryw ą śnie ż- ną 45-50. Średnia roczna suma opadów atmosferycznych wynosi około 640 mm (Wo ś, 1999). Gospodarka omawianego obszaru nastawiona jest głównie na rolnictwo oraz turystyk ę i wypoczynek ludno ści. Jedyn ą eksploatowan ą kopalin ą jest ropa naftowa i towarzysz ący jej gaz ziemny, których wydobycie prowadzi si ę na zło żach: „Czerwie ńsk”, „Kije” i „Mozów S”. Przez obszar arkusza przebiegaj ą drogi krajowe: Jakuszyce-Świnouj ście nr 3 i Sule- chów-Pozna ń nr 32 oraz kilka wojewódzkich, a tak że linia kolejowa z Zielonej Góry do Po- znania. Na szlaku wodnym na Odrze znajduje si ę port