View metadata, citation and similar papers at core.ac.uk brought to you by CORE provided by Radboud Repository PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/67829 Please be advised that this information was generated on 2018-07-08 and may be subject to change. Nummer 5, MEI 2008 OPENBAARBESTUUR TIJDSCHRIFT VOOR BELEID ORGANISATIE & POLITIEK Eerste Europese crisis Participatief burgerschap Antillen onder curatele? 10110336 220626-5_OB0626-5_OB 00508.indd508.indd C1C1 222-04-20082-04-2008 15:06:0915:06:09 Omslag II Advertentie 220626-5_OB0626-5_OB 00508.indd508.indd C2C2 222-04-20082-04-2008 15:06:1315:06:13 RUBRIEK Inhoud De eerste Europese crisis 2 Oorlog is geschiedenis, althans in Europa. Prof. dr. A.E. Kersten Europeans hate to go to war, meent de Ameri- De uitslag van het referendum over het Europees grondwettelijke verdrag kaanse historicus James Sheenan. De in Nederland en Frankrijk in 2005 veroorzaakte een diepe crisis in de Euro- Europese Unie is bedoeld te verhinderen dat pese Unie. Maar het was niet de eerste. lidstaten een hegemoniale politiek voeren, een poging ook aan destructieve tegenstel- lingen van het verleden te ontsnappen. Anders dan de oude natiestaten is Europa Conservatieve liberalen: zestig jaar VVD 8 niet gebouwd om over leven en dood te Dr. J. Drentje beschikken, want de Europese Unie is een Een bespreking van een informatieve jubileumbundel, die te keurig, te verbond van consumenten, niet van onderda- weinig problematiserend en daardoor iets te zelfgenoegzaam is. nen die bereid zijn om voor Europa te sneuve- len. Europa transformeerde binnen enkele decennia van het gewelddadigste tot het vreedzaamste continent. Na 1945 bouwde Rechtsstaat zonder zelfkritisch en zelfreinigend vermogen (II) 12 het in de schaduw van de supermachten zijn Dr. mr. J. van der Vliet eigen vredeszone, waar economische groei en Het artikel over de zaak Spijkers in de maarteditie van Openbaar bestuur sociaal welzijn belangrijker zijn dan militaire krijgt een vervolg en een weerwoord van generaal-majoor b.d. macht. Een belangrijk ideaal van de Verlicht- D.G. J. Fabius en een antwoord daarop. ing – permanente vrede - ging daarmee in ver- vulling. Rationele mensen voeren geen oorlog, in Openbaar bestuur, uw eigen vredesapostel. Om het voortbestaan van het koninkrijk 19 Hoofdredacteur Prof. dr. M. Fennema Waarom houdt Nederland bij de onderhandelingen over de Antilliaanse staatsschuld zo hardnekkig vast aan de voorwaarde van goed bestuur? Debutanten op het Binnenhof 7 Drs. A.S. Bos & drs. C.J.M. Brand Geen gezicht Kabinetsvisie mist vertrouwen in medemens 27 Drs. A. Pechtold Zonder last of ruggespraak 11 Het kabinet wijst verdergaande democratisering van het openbaar bestuur Drs. T. Noldus van de hand, maar de auteur gelooft in participatief burgerschap. Toetsing Column 25 De democratische paradox 34 Dr. M.J.E.M. van Dam Dr. T. Poell Bespioneernummer Is democratie een progressieve kracht? De Nederlandse Revolutie (1780-1801) toont dat democratische idealen en instituties ook een obstakel Ongewoon bestuur 26 voor politieke verandering kunnen zijn. Drs. B.F. Steur Eerst eten Openbaar bestuur interactief! Wilt u reageren, klik dan: [email protected]. Boeken 31 Openbaar bestuur, Tijdschrift voor beleid, organisatie en politiek, Jaargang 18, Nummer 5, mei 2008. Verschijnt 11 maal per jaar. Hoofdredacteur Prof. dr. J.H.J. van den Heuvel Redactie Dr. P. Castenmiller Eindredacteur R.H. Roelen Uitgever Marjolijn Voogel Redactiesecretaris Josien Beele Redac- tieadres Kluwer bv, t.a.v. J. Beele, Postbus 4, 2400 MA Alphen aan den Rijn, Telefoon (0172) 46 64 05, Fax (0172) 46 65 77, E-mail: [email protected]. Richtlijnen voor auteurs kunnen worden opgevraagd bij de redactie secretaris. Alle artikelen in dit tijdschrift zijn op persoonlijke titel geschreven Advertenties Jan-Willem Hulst, telefoon 0172-466 603, fax 0172-466 639, E-mail: [email protected] Abonnementen € 162,– per jaar; studenten € 81,–. Telefoon (0570) 67 33 44, E-mail: [email protected]. Abonnementen kunnen schriftelijk tot uiterlijk 3 maanden voor het einde van de abonnementsperiode worden opge- zegd. Bij niet-tijdig opzeggen wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd. Kluwer BV legt de gegevens van abonnees vast voor de uitvoering van de (abonnements-) overeenkomst. De gegevens kunnen door Kluwer, of zorgvuldig geselecteerde derden, worden gebruikt om u te informeren over rele- vante producten en diensten. Indien u hier bezwaar tegen heeft, kunt u contact met ons opnemen. Op al onze aanbiedingen en overeenkomsten zijn van toe- passing de Algemene Voorwaarden van Kluwer B.V., gedeponeerd ter griffie van de Rechtbank te Amsterdam op 6 januari 2003 onder depotnummer 3/2003. Een exemplaar van deze voorwaarden zal op eerste verzoek gratis worden toegezonden. Basisvormgeving (M/V) ontwerp, www.mv-ontwerp.nl Opmaak VerheulCommunicatie.com Alphen aan den Rijn. OPENBAAR BESTUUR MEI 2008 1 ISSN 0925-7322 220626-5_OB0626-5_OB 00508.indd508.indd B1B1 222-04-20082-04-2008 15:06:1415:06:14 INTERNATIONAAL Albert Kersten Prof. dr. A.E. Kersten is verbonden aan de Universiteit Leiden De eerste Europese crisis De negatieve uitslag van het referendum over het Europees grondwettelijke verdrag in Nederland en Frankrijk in 2005 veroorzaakte een diepe crisis in de Europese Unie. Maar het was niet de eerste. et directe resultaat van de negatieve uitslag was Gemeenschappen hebben. Voor hem was de nationale H stilstand in het proces van ratificatie van het staat de enige bouwsteen van het internationale stelsel. verdrag in de EU-landen die ook een directe volks- Hij drukte zijn afkeer van internationale organisaties raadpleging wilden houden. De Britse regering ont- met eigen bevoegdheden kernachtig uit: volkeren en snapte daardoor aan de confrontatie. Uiteindelijk is naties gingen geen binding met acroniemen aan. Dat de crisis opgelost door aanvaarding van een afge- gold voor de NAVO, maar ook voor de EEG, EGKS en slankt verdrag en het vermijden van referenda in de Euratom. Hoewel die afkeer fundamenteel was, ging ratificatieprocedure. hij met het Franse lidmaatschap van deze organisaties In de discussie na de negatieve uitslag leek het alsof pragmatisch om. Hoofddoel van zijn buitenlandse poli- het einde van de Europese integratie nabij was. Het ver- tiek was het herstel van de internationale grandeur van leden leert, dat het proces van Europese integratie veel Frankrijk. Het land van Jeanne d’Arc moest weer een dieper wortel heeft geschoten dan het voortdurende ge- leidende rol in de wereld spelen. krakeel tussen de lidstaten over werkwijze en doelstel- lingen zou doen vermoeden. De crisis van 2005 was ze- Toen zijn eerste poging, namelijk de vorming van een ker niet de eerste. De ernstige inschattingsfout van directorium van de Verenigde Staten, Groot-Brittannië staatssecretaris Dankert over de kansen van een fede- en Frankrijk binnen de NAVO, gestrand was, probeerde raal Europa en zwarte maandag in de aanloop naar het hij via EEG-band internationaal een stem te krijgen. Hij verdrag van Maastricht in 1991 lijken vergeten te zijn, stelde voor een politieke unie van de Zes te vormen. De regeringsleiders zouden periodiek besluiten nemen over een gemeenschappelijke buitenlandse politiek, Het land van Jeanne d’Arc moest weer veiligheidsbeleid, cultureel en sociaal-economisch be- een leidende rol in de wereld spelen leid. Dit intergouvernementele overleg - eigenlijk een ouderwetse, negentiende-eeuwse alliantie - zou ook in- structies aan de bestaande Gemeenschappen geven. Op evenals de malaise van de Europese Gemeenschap in die manier zouden de Gemeenschappen tot uitvoe- de jaren tachtig vóór de komst van Jacques Delors als ringsorganen worden gedegradeerd. Dat plan, bekend voorzitter van de Europese Commissie, om maar niet te onder de naam Fouchet-plan, strandde in mei 1962, spreken over de weg naar de Monetaire Unie die in omdat het oorspronkelijke voorstel volgens De Gaulle 1969 begon.1 in de onderhandelingen te veel was verwaterd. Bij de [1] Dit artikel steunt op offi- Wie kent nog de eerste crisis, waarin de Franse presi- mislukking van dit project had de Nederlandse minis- ciële en particuliere archie- ven in Nederland, Frankrijk, dent Charles de Gaulle in juli 1965 de jonge EEG stortte ter van Buitenlandse Zaken, Joseph Luns, in hechte sa- Duitsland en de Verenigde door boycot van vergaderingen van de Raad van Minis- menwerking met zijn Belgische collega Paul-Henri Staten en op recente litera- ters en door terugroeping van de Franse vertegenwoor- Spaak, een centrale rol gespeeld. Zij wilden alleen over tuur en memoires van de diger bij de EEG? De Gaulle wilde af van supranationale een politieke unie praten naar de snit van het Verdrag handelende politici en diplo- besluitvorming op basis van het verdrag van Rome en van Rome, dus binnen de Brusselse structuur en met maten. M. Vaïsse, La poli- tique de grandeur (1998) is meende sterk genoeg te staan om de confrontatie met Britse deelneming. Dat was voor De Gaulle onaanvaard- een betrouwbare, gouverne- de andere Vijf (Duitsland, Italië, België, Nederland en baar en dus trok hij de stekker uit het plan. mentele studie naar het Luxemburg) aan te gaan en te winnen. Hij kwam zes De Gaulle wees de structuur van de Europese Gemeen- buitenlands beleid van De maanden later van een koude kermis thuis, ook al deed schappen weliswaar af, maar hij onderkende hun bete- Gaulle. Henri Soutou, Le Parijs het voorkomen alsof het de strijd had gewonnen. kenis voor zijn politiek van grandeur en het herstel van général De Gaulle et le plan Fouchet d’union politique Hij had echter op geen enkel punt zijn zin gekregen: de de Franse economie. De Franse industrie moest door ef- européenne: un projet stra- bevoegdheden van de Europese Commissie bleven over- ficiënter productiemethoden en modernisering zich tégique, in A. Deighton & eind en de meerderheidsbesluitvorming bleef gehand- met de internationale concurrentie kunnen meten.