Nr 1-2 (40-41) 2018 BIULETYN INFORMACYJNY PKN ICOMOS STYCZEŃ-CZERWIEC STULECIE ODZYSKANIA NIEPODLEGŁOŚCI 1918-2018 Dekret RADY REGENCYJNEJ o opiece nad zabytkami sztuki i kultury; Art.1. Wszelkie zabytki kultury i sztuki, znajdujące się w granicach Pań- stwa Polskiego, wpisane do inwentarza zabytków sztuki i kultury, podlegają opiece prawa. Co to jest dziedzictwo? W 2001 r. Jan Pruszyński, profesor prawa i znawca problematyki ochrony zabytków napisał: … wszystko, co nas ota- cza, jest dziedzictwem przeszłości, od przed- miotów materialnych po zjawiska obyczajowe, od religii i tradycji po język, literaturę i muzykę. UNIA LUBELSKA NA LIŚCIE UNESCO PAMIĘCI ŚWIATA – MEMORY OF THE WORLD W NUMERZE u Od redakcji .......................................................................................................s. 2 u Bogusław Szmygin, Współczesne uwarunkowania rekonstrukcji w teorii ochrony dziedzictwa ...................... s. 37 u WIADOMOŚCI ICOMOS ...........................................................................s. 4 u Tomasz Komorowski, Pamięć świata – polska u Szkoła Letnia w Ciechanowcu ....................................................... s. 8 aktywność ............................................................................................... s. 43 u Pomniki Historii – sto na stulecie .............................................. s. 11 u CO CHRONIĆ .............................................................................................. .s. 55 u Agnieszka Partridge, Nasze czy obce?. ................................. s. 55 u WIADOMOŚCI ICOMOS – Konferencje ................................ .s. 16 u Monika Bogdanowska, Casus „Monte” .................................. s. 62 u Rekonstrukcja na Zamku ................................................................ s. 16 u Casus – Kraków, ul, Stradomska12/14 ................................... s. 64 u 6. Międzynarodowa konferencja naukowa „Modernizm w Europie. Modernizm w Gdyni” .............. s. 18 u WYDARZENIA ............................................................................................ s. 68 u Polscy Konserwatorzy ....................................................................... s. 23 u ICOMOS poleca książki ................................................................... s. 73 u JAK CHRONIĆ ............................................................................................ s. 37 u Zaułek poezji ......................................................................................... s. 75 BIULETYN INFORMACYJNY PKN ICOMOS Nr 1-2(40-41) 2018 1 OD REDAKCJI SPIS TREŚCI OD REDAKCJI Od Redakcji (s. 2) Stulecie odzyskania niepodległości to rocznica szczególna. Szczycimy się tysiącletnim rodowodem państwa, które za Bole- WIADOMOŚCI ICOMOS (s. 4) sława Chrobrego z księstwa Mieszka przeobraziło się w Króle- . Komisja Archeologiczna PKN ICOMOS (s. 7) stwo Polskie, a więc jest naszym dziedzictwem kulturowym. Ale . Szkoła Letnia w Ciechanowcu (s. 8) obywatelom Rzeczypospolitej w XXI w. szczególnie bliskie jest . Pomniki Historii – sto na stulecie (s. 11) dziedzictwo ostatniego stulecia, żyją wszak jeszcze osoby, któ- . Rada Ochrony Zabytków (s. 15) re w dzieciństwie mogły przeżyć niezwykły, a przez pokolenia wyczekiwany moment – ponownego odrodzenia państwa. Dla WIADOMOŚCI ICOMOS – Konferencje (s. 16) środowiska i generacji związanych na co dzień ze sprawą ochro- . Rekonstrukcja na Zamku (s. 16) ny dziedzictwa ma rocznica szczególny wymiar. Również dlate- . 6. Międzynarodowa konferencja naukowa go, że u zarania niepodległości przyjęto ustawę mającą na celu „Modernizm (s. 18) „ochronę zabytków sztuki i kultury”. Był to niewątpliwie akt praw- . Wielkie Łosiny – 15-17 maja 2018 (s. 21) ny niezwykle nowoczesny, określający zarówno co powinno się chronić, ustanawiający organizację ochrony w imieniu państwa . Polscy Konserwatorzy (s. 23) sprawowaną, a także metody skutecznego działania. Minione sto JAK CHRONIĆ (s. 37) lat było także okresem ogromnej próby – zniszczenia wojenne, . Bogusław Szmygin, Współczesne uwarunkowania narzucony ustrój negujący wartości cywilizacji chrześcijańskiej, rekonstrukcji (s. 37) izolacja od Europy, której od tylu stuleci byliśmy integralną czę- . W Kolonii odkrycie najstarszej biblioteki ścią. Zachowanie dziedzictwa, jego materialnych przejawów w Niemczech (s. 41) i wartości, których jest nosicielem, tak ważnych dla tożsamości narodowej, było ogromnym zadaniem i wyzwaniem dla społe- . Tomasz Komorowski, Pamięć świata-polska ak- czeństwa, a szczególnie wszystkich, którzy są pracownikami tej tywność (s. 43) „winnicy”. Polski Komitet Krajowy programu UNESCO „Pa- Dlatego Biuletyn PKN ICOMOS, nie rezygnując z przyjętych ram mięć świata” (s. 52) i formuły prezentacji wiadomości i wypowiedzi publicystycznych, . Pamięć świata – lista krajowa na stulecie (s. 52) wypełniony został informacjami i tekstami wiążącymi się z tą . Dekret Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego rocznicą. Dotyczą jej oczywiście zarówno nominacje do kolejnych z1918 – cytaty (s. 54) Pomników Historii jak i Listy Krajowej Pamięci Świata, w obu przy- CO CHRONIĆ (s. 55) padkach oczekujących na decyzje Prezydenta RP. Wnioski do Krajo- wej listy Pamięci Świata obejmują najważniejsze dokumenty zwią- . Agnieszka Partridge, Nasze czy obce? (s. 55) zane z budowaniem . Monika Bogdanowska, Casus „Monte” (s. 62) od nowa państwa, . Casus – Kraków, ul, Stradomska12/14 (s. 64) wśród nich znalazł WYDARZENIA (s. 68) wyjątkowo ekspono- wane miejsce dekret . Książki i czasopisma (s. 73) Rady Regencyjnej . Zaułek poezji (s. 75) z 1918 r. Omówie- nie wydawnictwa K. Zeidlera i M. Marci- kowskiej (oraz kilku- nastu komentato- rów poszczególnych artykułów dekretu), dotyczącego jego ustanowienia i nowo- czesne na ów czas uję- cie koncepcji ochrony zamieściliśmy w po- przednim Biuletynie. W tym przedstawia- my wybór artykułów dotyczących ochrony zabytków nierucho- mych, niestety do dzisiaj nie do końca Publikacja „Dekretu Rady Regencyjnej z 1918 r.” wdrażanych. Niedo- wydana w 2017 r. przez Wydawnictwo Uniwer- ceniany co do „ciężaru sytetu Gdańskiego 2 BIULETYN INFORMACYJNY PKN ICOMOS Nr 1-2 (40-41) 2018 OD REDAKCJI znaczenia” Program „Pamięć Świata” Akt UNII LUBelskiej NA LIŚCIE programu prezentuje Tomasz Komorowski z Komitetu UNESCO, od wielu lat nie- UNESCO „PAMIęĆ Świata” zwykle zaangażowany w realizacje Akt Unii Lubelskiej z 1569 r. został wpisany na Światową Listę Programu UNESCO programu na arenie międzynarodo- „Pamięć Świata”. O wpisanie dokumentu wspólnie zabiegały Polska, Litwa, Łotwa, wej. Na Listę Światową Polska wpro- Białoruś i Ukraina. Dokument został zaprezentowany 22 marca br. w siedzibie Ar- wadziła ostatnio trzy, jakże istotne chiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie. W uroczystości wzięli udział m.in. w kontekście stulecia, pozycje: Unię wicepremier, minister kultury prof. Piotr Gliński, naczelny dyrektor Archiwów Lubelską, dokumenty polskiego wy- Państwowych, przewodniczący Polskiego Komitetu Programu UNESCO „Pamięć wiadu radiowego z okresu wojny 1920 r., których odczytanie miało Świata” Wojciech Woźniak oraz przedstawiciele Litwy, Łotwy, Białorusi i Ukrainy. ogromne znaczenie dla zwycięstwa 22-03-2018 oraz (na wniosek IPN) pamiętnik Stroopa, dowódcy jednostek likwi- dujących getto warszawskie. Ten ostatni dokument należałoby zali- czyć nie do „dobra kultury”, lecz bar- dziej do „zła”, bo jest to świadectwo porażające. Biuletyn, tym razem podwójny, gdyż w pierwszym półroczu wiele się „dzia- ło”, szczególnie w drugim kwartale. Wśród konferencji, organizowanych lub współorganizowanych przez PKN ICOMOS na szczególną uwagę zasłu- żyła miedzynarodowa konferencja „zlecona” przez UNESCO w sprawie „rekonstrukcji”, której organizacji podjął się Narodowy Instytut Dzie- dzictwa, a miejscem jej stał się Za- mek Królewski, Rekonstrukcja – sło- wo tabu w ochronie zabytków jakim przez lata była, odczarowane zosta- ło, gdy wspaniałe miasta Bliskiego Karol ZglińskiFot. Wschodu – Aleppo, Mosul, Palmyra, Akt Unii Lubelskiej – oryginał; język polski; dokument pergaminowy o wymiarach 72 wpisane na Listę Światowego Dzie- x 45 cm + 10 cm. Inwokacja wpisana kapitałą. 78 pieczęci na 47 sznurach. Pieczęcie dzictwa uległy destrukcji spowodo- w trzech grupach: I grupa (środkowa, wosk czerwony) – 17 pieczęci, każda na własnym wanej kilkuletnim konfliktem zbroj- podwójnym sznurze (dygnitarze); II grupa (po lewej stronie, wosk czerwony) – również nym. Wykreślić je z tego powodu czy 17 pieczęci, po dwie pieczęcie obok siebie na jednym sznurku: 8 x 2 + 1; III grupa (po ratować rekonstruując obiekty mate- prawej stronie, wosk zielony) – 43 pieczęcie, po dwie pieczęcie obok siebie na jednym rialne od tysiącleci tworzące niezwy- sznurku x 17, trzy ostatnie sznurki po 3 pieczęcie. Archiwum Główne Akt Dawnych, kłe dziedzictwo kultury Wschodu? Zbiór dokumentów pergaminowych, sygn. 5627 Polska, która z tym pytaniem boryka- ła się po I-ej, a szczególnie II-ej wojnie Rubryka „Ci, którzy odeszli” tym razem ma wyjątkowe znaczenie po- światowej wydawała się właściwym wiązane z rocznicą stulecia. Przedstawiamy w niej listę najwybitniej- miejscem dla podjęcia próby szych polskich konserwatorów, szczególnie działających na arenie rozwiązania problemu. Publikujemy międzynarodowej. Ich sylwetki zostały umieszczone na wystawie przyjętą na końcu spotkania Reko- NID-u przygotowanej na wspomnianą konferencję na Zamku Kró- mendację Warszawską – wynik kon- lewskim. Oczywiście niezwykle zasłużonych było znacznie więcej. ferencji, a także jeden z ważniejszych Przedstawiamy więc część pierwszą – druga w kolejnym