numer 3 (42) 2010 RADA REDAKCYJNA Janusz W. Adamowski – przewodnicz¹cy Rady (Warszawa), Jerzy Bralczyk (Warszawa), ks. Leon Dyczewski (Lublin), Micha³ Gajlewicz (Warszawa), Tomasz Goban-Klas (Kraków), Bart³omiej Golka (Warszawa), Rafa³ Habielski (Warszawa), Marceli Kosman (Poznañ), Tadeusz Kowalski (Warszawa), Andrzej Kozie³ (Warszawa), Ma³gorzata Marcjanik (Warszawa), W³odzimierz Mich (Lublin), Beata Ociepka (Wroc³aw), Jerzy Olêdzki (Warszawa), Wiktor Pepliñski (Gdañsk), Walery Pisarek (Kraków), Teresa Sasiñska-Klas (Kraków), Tadeusz Skoczek (Warszawa), Jacek Sobczak (Poznañ), Wies³aw Sonczyk (Warszawa), Andrzej Staniszewski (Olsztyn), Wies³aw W³adyka (Warszawa) REDAKTOR NACZELNY Marek Jab³onowski ZASTÊPCA REDAKTORA NACZELNEGO Miros³awa Zygmunt KOLEGIUM REDAKCYJNE Dorota Lewandowska, Dominika Rafalska, £ukasz Szurmiñski, Micha³ Zaremba ADRES REDAKCJI „Studia Medioznawcze” Instytut Dziennikarstwa UW 00-927 Warszawa, ul. Nowy Œwiat 69, pok. 214 tel. (22) 55 20 240, e-mail: [email protected] PROJEKT GRAFICZNY Stanis³aw Ma³ecki OPRACOWANIE REDAKCYJNE Zespó³ Zdjêcia zamieszczone w numerze to projekty foto-graficzne studentów specjalnoœci Fotografia Prasowa, Reklamowa i Wydawnicza Instytutu Dziennikarstwa UW, przygotowane pod kierunkiem mgr. S³awomira Zwierza (autorzy zdjêæ: Marta Firl¹g, Agnieszka Gilewska, Jan Grabek, Miros³aw KaŸmierczak, Micha³ Kud³acz, Katarzyna Mydlak, Karolina Tomas, Karolina Wolf, Justyna Wójcik). © Copyright by Instytut Dziennikarstwa UW, 2010 ISSN 1641-0920 Wydawca, na zlecenie Wydzia³u Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa tel./fax (22) 613 53 03, 602 247 367 Sprzeda¿ i prenumerata: e-mail: [email protected] tel./fax (22) 615 34 21, 602 628 855 Nak³ad 300 egz. Spis treści ESEJ JAN TOMKOWSKI Esej literacki – miêdzy ksi¹¿k¹ i gazet¹ . 11 MEDIA W POLSCE WIES£AW SONCZYK „Ruch” SA jako firma kolporta¿owa. Czêœæ 1: Próba charakterystyki i oceny dzia³alnoœci w latach 1990–1996 . 23 MARKETING MEDIALNY, PR ANNA JUPOWICZ-GINALSKA Syndrom „wiruj¹cego b¹ka”, czyli rzecz o autopromocji medialnej . 37 BART£OMIEJ BRACH Narracje wydarzenia medialnego na podstawie problemu Stoczni Gdañskiej i obchodów 20. rocznicy wyborów 4 czerwca 1989 roku . 53 MEDIA ZA GRANIC¥ KAROLINA GOLEMO „IV Rzeczpospolita” w opiniach w³oskich dziennikarzy . 69 FANI PIOTR SIUDA Od dewiacji do g³ównego nurtu – ewolucja akademickiego spojrzenia na fanów . 87 JÊZYK MEDIÓW ANNA MI£OSZEWSKA … ¿yczy Redakcja. Formy ¿yczeñ œwi¹tecznych zamieszczonych w prasie w grudniu 2009 r. 103 BARBARA MISZTAL Strategie metadyskursywne w internecie . 114 KOMUNIKATY LUCYNA KIRWIL, ALDONA ZDRODOWSKA Korzystanie z Internetu i bezpieczeñstwo dzieci w sieci – Polska a Europa w raportach z badañ EU Kids Online . 133 6 LIDIA POKRZYCKA Dzia³ania informacyjno-promocyjne Funduszy Europejskich. Wybrane zagadnienia . 137 PIOTR MIRSKI Sympatia dla Dextera . 145 SPRAWOZDANIA Z KONFERENCJI MARTA DORENDA-ZABOROWICZ Sprawozdanie z Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej „Nowe media – polityka, kultura, spo³eczeñstwo”, Toruñ, 22–23 kwietnia 2010 roku . 155 EWA MODRZEJEWSKA Sprawozdanie z konferencji „Retoryka w mediach, retoryka mediów”, Warszawa, 19 maja 2010 roku . 160 RAFA£ POLAK Przysz³oœæ dziennikarstwa. Koniecznoœæ specjalizacji? Miêdzynarodowa Konferencja Naukowa, Rzeszów, 10–11 czerwca 2010 roku . 164 RECENZJE JOLANTA CHWASTYK-KOWALCZYK Gra¿yna Gzella Procesy prasowe redaktorów „Gazety Grudzi¹dzkiej” w latach 1894–1914 . 171 BERNADETTA DARSKA Media audiowizualne. Podrêcznik akademicki red. nauk. Wies³aw Godzic, wspó³pr. Aleksandra Drza³-Sierocka . 175 KATARZYNA KOCHANIAK Phil Andrews Dziennikarstwo sportowe. Praktyczny przewodnik . 177 RAFA£ WARDZYÑSKI Joanna Kulesza Ius internet. Miêdzy prawem a etyk¹ . 180 Contents ESSAY JAN TOMKOWSKI Literary essay – between a novel and an article . 11 MEDIA IN POLAND WIES£AW SONCZYK “Ruch” SA, the distributor. Part 1: Characterisation and activity assessment between 1990–1996 . 23 MEDIA MARKETING, PR ANNA JUPOWICZ-GINALSKA A “spinning top” syndrome – about media auto-promotion . 37 BART£OMIEJ BRACH Narration of a media event, based on the issue of the Gdañsk Shipyard and the 20th anniversary of the June 4, 1989 elections . 53 MEDIA ABROAD KAROLINA GOLEMO “IV Republic” in the eyes of Italian journalists . 69 FANS PIOTR SIUDA From deviation to mainstream – evolution of fan studies . 87 LANGUAGE OF THE MEDIA ANNA MI£OSZEWSKA … greetings from the editorial team. Types of press holiday greetings from December 2009 . 103 BARBARA MISZTAL Metadiscursive strategies on the Internet . 114 SHORT COMMUNICATIONS LUCYNA KIRWIL, ALDONA ZDRODOWSKA Children’s Internet Use and Safety Online. Poland and Europe in the Research Reports of the EU Kids Online . 133 LIDIA POKRZYCKA European Funds’ information and promotion activity. Selected issues . 137 PIOTR MIRSKI Sympathy for Dexter . 145 8 REPORTS FROM CONFERENCES MARTA DORENDA-ZABOROWICZ Report from the “New Media – politics, culture, society” National Academic Conference, Toruñ, April 22–23, 2010 . 155 EWA MODRZEJEWSKA Report from the “Rhetoric in media, media rhetoric” conference, Warsaw, May 19, 2010 . 160 RAFA£ POLAK The future of journalism. Necessity of specialization? International Academic Conference, Rzeszów, June 10–11, 2010 . .164 REVIEWS JOLANTA CHWASTYK-KOWALCZYK Gra¿yna Gzella Law suits of “Gazeta Grudzi¹dzka” editors between 1894–1914 . 171 BERNADETTA DARSKA Audiovisual media. Academic textbook ed. by Wies³aw Godzic, in coop. with Aleksandra Drza³-Sierocka . 175 KATARZYNA KOCHANIAK Phil Andrews Sports Journalism. A Practical Introduction . 177 RAFA£ WARDZYÑSKI Joanna Kulesza Ius Internet. Between law and ethics . 180 Esej Essay Esej literacki – między książką i gazetą Jan Tomkowski ieloznacznoœæ i ca³kowita swoboda u¿y- Historia nowo¿ytnego eseju jest nieco star- Wcia terminu „esej”, który na pocz¹tku sza ni¿ historia europejskiej prasy. Pierwsze XXI w. oznaczaæ mo¿e zarówno wypracowanie wydanie Prób (tytu³ oryginalny Essais) Mi- szkolne, studenck¹ pracê semestraln¹, jak i ar- chela Montaigne’a ukaza³o siê w 1580 r. Nie- tyku³ polityczny, zmusza nas do podkreœlenia, co póŸniejsze s¹ Eseje (Essays) Francisa Ba- i¿ zajmujemy siê „esejem literackim”, a zatem cona – dziesiêæ najwczeœniejszych utworów esejem pojmowanym jako dzie³o sztuki, gatu- poznali czytelnicy ju¿ w roku 1597. Wydanie nek literacki, a nie – wypowiedŸ poniek¹d kompletne z 1625 r. przynios³o a¿ 58 esejów „u¿ytkowa”1. Akcentujemy tym samym rolê i œwiadczy³o, ¿e ksi¹¿ka eseistyczna – w prze- eseisty, którym nie mo¿e byæ przypadkowy ciwieñstwie do powieœci czy poematu – mo¿e dziennikarz czy wspó³pracuj¹cy z gazet¹ publi- przeobra¿aæ siê w ka¿dej kolejnej edycji. Zja- cysta dzia³aj¹cy na zamówienie. W tym ujêciu wisko to obserwujemy tak¿e w prozie francu- eseista to twórca, raczej prozaik ni¿ dzienni- skich moralistów XVII w., takich jak La Bru- karz2. yere czy La Rochefoucauld. Ich dzia³alnoœæ Dwudziestowieczny esej literacki stworzyli zdaje siê byæ odpowiednikiem wysi³ków najwybitniejsi wspó³czeœni pisarze europejscy: Montaigne’a i Bacona, mimo ¿e obaj pos³ugu- Paul Valéry, Tomasz Mann, Thomas Stearns j¹ siê formami literackimi znanymi od staro- Eliot, Albert Camus, Elias Canetti, Milan Kun- ¿ytnoœci. dera. W Polsce siêgnêli po ten gatunek miêdzy Ciesz¹cym wytworne salony myœlicielom innymi: Czes³aw Mi³osz, Zbigniew Herbert, niepotrzebna by³a oczywiœcie szeroka popular- Gustaw Herling-Grudziñski, Jaros³aw Iwa- noœæ. Obcy by³ im tak¿e zamiar, który przy- szkiewicz… Dla ¿adnego z wymienionych esej œwieca³ wielu twórcom XVIII w. pragn¹cym za nie by³ okazjonaln¹ form¹ prasowego wyst¹- poœrednictwem swoich tekstów nie tylko pienia. Ziemia Ulro czy Barbarzyñca w ogro- kszta³towaæ estetyczny smak i moraln¹ wra¿li- dzie to ksi¹¿ki równie wa¿ne jak Œwiat³o dzien- woœæ, ale tak¿e dokonywaæ spo³ecznych zmian. ne albo Hermes, pies i gwiazda. Trudno dziœ W tych okolicznoœciach zwi¹zek eseju i prasy omawiaæ dzieje literatury przyjmuj¹c oczywi- wygl¹daæ musia³ na prawdziwe ma³¿eñstwo ste jeszcze przed piêædziesiêciu laty za³o¿enie, z rozs¹dku. ¿e esej to gatunek marginalny, skoro o pozycji Najœwietniejsze rezultaty da³o ono w An- pisarza decyduj¹ niemal wy³¹cznie wiersze, po- glii, ju¿ w drugiej dekadzie stulecia, gdy zacz¹³ wieœci ewentualnie dramaty. siê ukazywaæ s³ynny „The Spectator” Addisona 1 Najpe³niejsz¹ próbê rekonstrukcji wspó³czesnej wiedzy na temat gatunku podjê³a niedawno R. Sendyka, No- woczesny esej. Studium historycznej œwiadomoœci gatunku, Kraków 2006. 2 O ró¿nicy miêdzy artyku³em a esejem pisze J.W. Krutch, No Essays, Please!, [w:] Modern Essays, ed. by R. Nye, Chicago 1963, s. 197–203. Jan Tomkowski i Steele’a, poprzedzony czêœciowo informacyj- czekaj¹ na swego odkrywcê7. Mo¿na zreszt¹ nym jeszcze periodykiem „The Tatler”3. siêgaæ i dalej, nawet do autorów staropolskich, Zarówno dla losów eseju, jak i historii euro- którzy rozpowszechniali swe utwory, nie ko- pejskiego Oœwiecenia bez w¹tpienia wa¿niej- rzystaj¹c jeszcze z pomocy tytu³ów praso- szy jest „The Spectator”, osi¹gaj¹cy niebywa³¹ wych8. wprost intensywnoœæ i obfitoœæ produkcji. Jak Wiek XIX, zw³aszcza jego druga po³owa, obliczono, w ci¹gu zaledwie trzech lat opubli- przyniós³ niebywa³y wprost rozkwit dzienni- kowano na ³amach pisma a¿ oko³o 600 esejów, ków i czasopism na ziemiach polskich. Wraz ze co wydaje siê liczb¹ wprost niewiarygodn¹4. wzrastaj¹c¹ liczb¹ czytelników, czyli prenume- Jeszcze bardziej zaskakuje nas fakt, i¿ angielski ratorów zwanych wówczas abonentami, rozwi- pierwowzór „Monitora” wychodzi³ szeœæ dni ja³y siê