II-Pjazza ta' Tfulitna Anton Mallia Borg Meta konna nsemmu l-pjazza konna minnufih nifhmu I-Pjazza Sant'Elena il- fetha kbira qud­ a diem it-tempju Elenjan, kapolavur tal-istil Barokk, Ii fl-1950, il-Papa Piju XII ghollih ghad-din­ jita' ta' Bazilka Minuri. Wara dan it-tempju kien hemm dik hekk imsejha barriera fejn fil-ftit kmajjar kienet tghix il-Familja Calleja Ii emigrat lejn I-Awstralja. Kien hemm zmien meta din il­ barriera xi hadd unilateralment ghaddiha lill-Klabb tal-bocci fejn diversi voluntiera attrezzawha biex ikun jista' jsir dan il-Ioghob fiha. Il-Ioghob tal-bocCi dam isir ghal bosta xhur fiha. Kien zmien il-Labour Government Fl-ahhar inbidlu c-cirkustanzi u ndahal il-Kunsill LokaIi wara t­ twaqqif taghhom Ii b'arrangamenti adatti wara pjanta peritali tal-Perit Joe Bugeja, iben ir­ restawratur Samwel, attrezzaha ghal gni~m pubbliku Din il-pjazza li ghaliha kont tasal minn toroq dojoq, ibda minn dik li minn Triq San Rokku, twasslek ghat-tempju, dik l-ohra Ii minn quddiem il-knisja Filjali ta' Sant'Antnin u Santa Katerina, tghaddi minn quddiem il-hanut tal-kafe' u tat-te' li kien immexxi minn Aquilina (maghrufbhala I-Pagun) twasslek quddiem pjazza spazjuza; kifukoll dik ir-rotta li minn Pjazza San Frangisk twasslek quddiem it-tempju, tghaddi minn quddiem hanut ta' skarpan faccata ta' Busuttil Jewellery u tghaddi minn quddiem il-hanut tal-kafe' li kien fil-kantuniera, immexxi minn certu Nurat. Fic-centru tal-pjazza quddiem il-hanut ta' Lorenzo Grima il-hutch (li zmien ilu kien ukoll restaurant) kien hemm il-hofra tal-gibjun fejn l-ilma li jaqa' minn fuq it-tempju Elenjan u minn bnadi ohra kien jingabar u nifakarhom itellghuh bil-bramel permezz tal-grab­ ja li fiha tiddendel it-tarjola ewlenija Fit-triq id-dejqa mnejn kienet tghaddi l-purCissjoni wara li tohrog mit-tempju kienet toqghod il­ biCCiera Dolores Pulo flimkien rna' zewgha, Patist. Niftakar ukoll lix-xwejjah Vella (Sufinu) ibiegh id-drappijiet, ir-residenza tal-familja ta' Ninu Bonavia, missier Fr Norbert MSSP u Mons Carm Bonavia li wiehed miz-zewg hutu Emanuel kien fl-istess klassi tieghi fl-elementari. Barra zewg hutu religjuzi u ohrajn xebbiet niftakar lil huh John imsiefer I-Awstralja. Niftakar il-hanut ta' Censu Sciberras (Durina) u martu Anni u ibnu Giljan u zewg uliedu bniet; niftakar I-under­ taker jew id-deffien Ganni Borg (Kestelli) u fil-bini mwassal sal-ewwel turgien taz-zuntier il-bar­ bier Fredu Testa ... Quddiemu kien ighix il-Kanonku Dun Karm Bezzina flimkien rna' zewg hutu xebbiet fosthom Grezz il-hajjata. Fi zmien il-gwerra kienu gew rifugjati mill-Isla il-familja ta' ohthom, omm il-Perit Mike Ellul, dak iz-zmien membru tal-Museum u Dun Alwig Ellul Bezzina u hutu ohra wahda minnhom xebba u ohra zzewget lil certu Farrugia, impjegat il-posta. Ohthom ix-xebba mietet fi xbubitha. Aktar 'I fuq minnhom kien hemm l-iskarpan Leli Borg mlaqqam Palettu; erhilu jsewwi z-zraben u l-qrieq tal-klijenti .Aktar 'I fuq minnu kien joqghod Giuseppe Borg, mastrudaxxa, mizzewweg ghand ta' sufinu Fejn Palettu kienet toqghod il-famil­ ja Sacco; u niftakar liz-zewz uliedha bniet Madalen u Rose, illum mizzewga u saru nanniet. Fil­ faccata tal-barbier Fredu Testa, barra d-dar fejn trabba s-sagristan taghna Carmelo Bonnici u hutu l-ohra, kien hemm il-hanut tat-te' u minerali li kien imexxi certu Nazju (illum Alliance Bar) aktar 'I isfel id-dar fejn ghex is-Surmast Carmelo Costa, ghalliem fil-Primarja u ghal bosta Dan il-po~ snin l-organista tal-Parrocca. Barra martu ghexu hemm zewg hutu bniet u zewg subien li l-iCken Barra d-de wiehed illum hu Mons Vincent Costa Isqof fil-Brazil. Go dar privata li minghalija kienet propje­ Naqni?), i( ta' tal-Kan. Vine. Saliba, li fi zmien il-gwerra ntuzat bhala skola kienu jghixu familji ohra. Hawn Azzopardi tghallimt hafna lezzjonijiet meta l-iskola ta' Brared ghalqet bwiebha. Hawn ukoll kienu jsiru xi ohtu Gorg' laqghat tas-Socjeta' Dun Filippu Borgia, skond il-ghan tat-twaqqif taghha. Fejn din id-dar kien numri kiel hemm hanut iehor tat-te' maghruf fostna bhala s-Sagristan,(Neno' Delicata) illum il-hanut tal­ n-numrul Golden Harvest; Il-bieb l-iehor kienet tghix is-Sinjura Dinda (HermeIina Decelis Souchet) fejn tal-helu, Ii ukoll ghadda zmien twil is-Sur Pawl Attard, wiehed mill-Promoturi tas-Socjeta' Filippu Borgia Delicata,1 Karkariz ferventi u zewg hutu bniet benefatturi tal-knisja parrokkjali u tas-Santwarju Tal-rIerba. hemm lott Niftakar l-ispizerija tas-Sur Karm Sammut Alessi, (ta' Fenku) li kellu huh jismu Ganni (hawn rna naslu! kienu jiltaqghu il-kbarat tar-rahal) missier ta' diversi uIied fosthom il-missjunarju Giswita Dun mng. Alwig (Gigi) Sammut Alessi li miet I-Indja; it-tabib Willie u n-Nutar Joseph, barra Victor, Tony, Insejt insel Carmelina u Helen. Id-dar ta' fejnu, kienet dar il-Kan Karm Pirotta fejn minn tfulitu, wara mewt Portelli, ba ommu Helen f'eta' zaghZugha, (24 sena) trabba rna' missieru Guzeppi rIaddiem id-Dockyard u jiehu l-hla: zewg zijietu xebbiet, Lieni u Kekina. Kif taqsam it-trejqa ta' Slaves Street fejn kien hemm public Imnajjarli convenience u minn din it-trejqa twassal ghall-hajjat Abele Muscat, li flimkien rna' Ninu Ebejjer il-knisja kiE il-1950, hietu l-apparat abjad tal-festa titulari.li ghadu jintuza sa' llum 2009. Fil-kantuniera ta' minn qudc Slaves Street kont issib il-barbier Baldassere Armato, maghruf bhala it-Taljan, li emigra mal­ hanut ta' familja go Airport West I-Awstralja, fejn ghamlet fortuna, Baldass kien bniedem kolt u mharreg Sagrament tajjeb fil-kitba. Hu ppublika diversi kotba ta' poeziji meta emigra f'dak il-kontinent, Qalbu Triq rIerba baqghet marbuta rna' Birkirkara. Ont Baldass zzewget lil hu s-superjura tal-Muzew Bniet Gulja taghha) di Galea ta' Triq Brared, muzew rigal ta' Guzepp tal-mewt, espert fis-sengha tal-muzajk. Ms Gulja lewn griz, f Galea, illum hi rikoverata f'Sacred Family Home Naxxar. IlIum il-hanut tal-Barbier Armato, jdejh, met< qed jospita lil St Anne's Pharmacy Ii hi propjeta' ta' Ms Miriam Sammut Alessi bint Charlie li MateretM kien ighix fid-dar fejn kieu joqaghdu l-istess Charles'u l-familja tieghu inkluzi l-genituri tieghu, kuntratt tal fosthom huh Joseph u ohtu Ii emigrat I-Amerika. Il-Iaqam ta' Sammut Alessi kien tal-Motros. mal-mibki izzat mill-F Aktar 'I isfel konna nsibu l-hanut tat-te' imlaqqam ta' Ita' l-irbieghi (familja Casha) Spiru u Guzepp Me Ruzann fejn sa ftit ilu kien hemm id-Disneyland Store. Dan kien proprieta' tal-knisja taghna. Kont tasal ghal zewg hwienet ta' Confectioners wiehed konna nafuh ta' Fenku t-trux, (Carmelo Mal-postijiE Sammut) fejn illum hemm il-hanut ta' Anthony Muscat bl-isem Prospero Barigozzi u l-hanut daqs tal-pe l-iehor ta' fenku Ganni Sammut, missier il-kollega (il-kollega tal-Primarja) Francis. Tinzel ftit u/jewcoIDE aktar 'I isfel taqbez id-dar tal-familja Gauci kont issib il-hanut ta' Fonzu Borg il-Iandier li snin ilu kanonista 1 kien sofra ncendju; illum propjeta' ta' Mark it-tifel ta' Albert Scerri. Faccata tieghu niftakar 1- nsejhulu H: ahhar fazi tal-Kazin Duke of Connaught, meta wara Mro. Cikku I-Mazuk, Mro. Filippu kienu jinga Ciappara, qarib tieghi, ragel ta' ziti Katerin, kien i-surmast direttur, bl-assistant tieghu Mro il-poplu. Nt Carmelo Briffa. Mill-bandisti ta' dak iz-zmien, meta kont tifelli gejt imqabbad inqassam il-par­ tituri lill-bandisti; bandist li ghadu haj Ninu Sultana li lejh personali baqa' ghandi kull qima. Ir-radjijiet n . ghal bosta Dan il-post ghadda f'idejn I-Azzjoni Kattolika fergha Nisa, immexxi minn Mons Vinc Borg . en li l-ieken Barra d-dar imsemmija Amalfi, fejn kienet toqghod il-familja ta' Rafel u martu Mananni (tan­ 2net propje­ Naqni?), id-dar ra' Armato li giet rikostruwita u fiha kienet toqghod il-familja ta' eertu Gerardu Jhra. Hawn Azzopardi Ii kellu hajra ghas-saeerdozju; ghal perjodu qasir infetah bhala hanut immexxi minn lenu jsiru xi ohtu Gorga; niftakar il-hanut tae-Charlie Chaplain. Meta kienet issir xi tombla min ieama n­ id-dar kien numri kien jitla' fil-gallarija (rna niftakarx l-organizzaturi) u xi hadd jghajjat kemm kellu hila I-hanut tal­ n-numru li jitla'. Aktar'l fuq il-confectioner maghruf ta' Cikku tal-gobon, maghruf ghall-pasti Juchet) fejn tal-helu, li l-familjari tieghu Delicata ghadhom hajj in, wahda minnhom oht Mons. Tarcisio .ppu Borgia Delicata, kienet mizzewga lil Ninu Ebejjer, hajjat, l'isfel mill-hutch (Wenzu Grima) u fejn kien 1 Tal-Merba. hemm lotto office, propjeta' tal-familja Leslie Sammut, u ghajn ta' ilma ghall-uzu tan-nies sa mni (hawn rna naslu ghal hanut tat-te u kafe' u min'erali, imexxi minn Angelo Sammut maghruf bhala z­ ;iswita Dun zring. victor, Tony, lnsejt insemmi l-barbier Giju l-kurubellu fejn kien jahdem f'hanut li kien hadu eertu Vanni waramewt Portelli, barbier anzjan, u d-dar ta' Speditu Grech li kien jiehu s-siggijiet tal-knisja bl-appalt u Dockyard u jiehu l-hlas minn min juzahom. Kien ighinu wkoll Marianu Felice, il-Iandier espert ta' Triq 2mm public lmnajjar li kien bandist tal-klarinett mad-Duke's waqt li huh kien idoqq il-katuba. It-triq ta' fejn \J"inu Ebejjer il-knisja kienet tinghalaq u kien hemm eertu sqaq li jwasslek ghas-sagristija u qabel trid tghaddi ntuniera ta' minn quddiem it-tarag tal-kripta jew kannierja. IlIum din saret Sanctuary Street, fejn insibu 1- migra mal­ hanut ta' Kelment, isem maghruf ghal nannuhom Kelment, wiehed mill-fratelli tas-SS.mu tu mharreg Sagrament.