IDOMENEUSZ, KRÓL KRETY WOLFGANG AMADEUSZ MOZART dyrektor naczelny Tomasz Bęben dyrektor generalny Peter Gelb honorowy dyrektor muzyczny James Levine dyrektor muzyczny Yannick Nézet-Séguin główny dyrygent Fabio Luisi prezes Jacek Jankowski wiceprezes Łukasz Strutyński 2. Nadine Sierra jako Ilia oraz Alice Coote jako Idamantes w Idomeneuszu W.A. Mozarta. Fot. Marty Sohl/Metropolitan Opera Prapremiera w Monachium – 29 stycznia 1781 roku Premiera prezentowanej inscenizacji w The Metropolitan Opera – 14 października 1982 roku Transmisja z The Metropolitan Opera w Nowym Jorku – 25 marca 2017 roku Przedstawienie trwa około czterech godzin i dziesięciu minut, w tym dwie przerwy Przedstawienie w języku włoskim z napisami w języku polskim Wolfgang Amadeus Mozart Idomeneusz, król Krety 3. IDOMENEO, RÈ DI CRETA IDOMENEUSZ, KRÓL KRETY PO RAZ PIERWSZY W HD OPERA SERIA (POWAŻNA) W 3 AKTACH LIBRETTO: GIAMBATTISTA VARESCO WG ANTOINE’A DANCHETA OSOBY Elektra sopran Ilia sopran Idamantes mezzosopran Idomeneusz tenor Arbaces baryton REALIZATORZY reżyseria, scenografia i kostiumy Jean-Pierre Ponnelle światło Gil Wechsler OBSADA Elza van den Heever Elektra Nadine Sierra Ilia Alice Coote Idamantes Matthew Polenzani Idomeneusz Alan Opie Arbaces chór, orkiestra dyrygent James Levine AKCJA ROZGRYWA SIĘ NA KRECIE OK. 1200 R. P.N.E. 4. JAMES LEVINE DYRYGENT Amerykański dyrygent i pianista. Z The Metro- Development Program (1980). Współpracuje politan Opera związany jest od czasu swego z festiwalami w Salzburgu i Bayreuth. Koncer- debiutu w 1971 r. Pełnił tu funkcje głównego tuje z wybitnymi orkiestrami amerykańskimi dyrygenta i dyrektora artystycznego, a w latach i europejskimi. W latach 1973–1993 był dyrek- 1976–2016 był dyrektorem muzycznym (obec- torem muzycznym Ravinia Festival, w latach nie: honorowy dyrektor muzyczny). Wprowadził 1993–2004 pełnił funkcję głównego dyrygenta do repertuaru szereg nowych tytułów, m.in. Filharmonii Monachijskiej, od 2005 do 2011 r. dzieła G. Gershwina, A. Schönberga, I. Strawiń- był dyrektorem muzycznym Boston Symphony skiego, K. Weilla. Był inicjatorem telewizyjnej se- Orchestra. Ceniony także jako pianista rii Metropolitan Opera Presents dla PBS (1977) akompaniator. Laureat wielu doktoratów i programu Met’s Lindemann Young Artists honoris causa. ELZA VAN DEN HEEVER ELEKTRA (SOPRAN) Urodzona w 1979 r. w Johannesburgu (RPA). barokowych (np. Alcina G.F. Haendla) oraz Jest zwyciężczynią Międzynarodowego Kon- XX-wiecznych (np. Appomattox Ph. Glassa). kursu Operowego im. R. Wagnera w Seattle Wykonuje dzieła oratoryjne, m.in. War Requiem (2008). Występuje na najlepszych scenach, B. Brittena, IX Symfonię L. van Beethovena. takich jak: Wiedeńska Opera Państwowa, Współpraca z dyrygentem Michaelem Tilsonem Opera Narodowa w Bordeaux, Angielska Opera zaowocowała wykonaniami Czterech ostatnich Narodowa i in. W repertuarze ma partie z oper pieśni R. Straussa oraz nagrodzonej Grammy V. Belliniego (Norma, rola tytułowa), G. Verdiego VIII Symfonii G. Mahlera z Orkiestrą Symfonicz- (Elwira w Ernanim), R. Wagnera (Elsa ną w San Francisco. Na scenie Met śpiewaczka w Lohengrinie), B. Brittena (Ellen Orford w Pe- po raz pierwszy wystąpiła jako Maria Elisabetta terze Grimesie). Występuje także w operach w Marii Stuardzie G. Donizettiego w 2012 r. NADINE SIERRA ILIA (SOPRAN) Pochodzi z Florydy, urodzona w 1988 r. Debiuto- udział w inauguracji bieżącego sezonu w Operze wała w wieku zaledwie 16 lat w Jasiu i Małgosi Paryskiej, śpiewając w operze Eliogabalo E. Humperdincka w Operze w Palm Beach. Jej F. Cavallego. Jest najmłodszą zwyciężczynią debiut koncertowy miał miejsce w Helsinkach Konkursu Wokalnego Fundacji Marilyn Horne w 2009 r. Występowała w Musashino Hall i Metropolitan Opera National Council Auditions. w Tokio, Bostońskiej Operze Lirycznej, operach Jest także laureatką konkursu George’a Londo- w Seattle, Tel Awiwie, na Florydzie, w Neapo- na, fundacji Gerdy Lissner i towarzystwa Lorena lu, Walencji i in. W styczniu 2016 r. zaśpiewała L. Zachary’ego, otrzymała również grant Fun- w mediolańskiej La Scali partię Gildy w Rigolet- dacji Muzycznej Richarda Tuckera. Brała udział cie; w tej samej roli po raz pierwszy wystąpiła w kilku programach wspierających młodych w Metropolitan Opera w roku 2015. Wzięła artystów, m.in. w operze w San Francisco. ALICE COOTE IDAMANTES (MEZZOSOPRAN) Pochodzi z północnej Anglii, urodzona w 1968 r. of Virginia Woolf D. Argento. Na festiwalu BBC Występuje podczas przedstawień operowych Proms dokonała prawykonania cyklu pieśni i koncertów, choć jej domeną są recitale. Ce- The Voice of Desire Judith Weir, napisanego niona jest zwłaszcza za interpretacje utwo- specjalnie dla niej. Występowała z orkiestrami rów J.S. Bacha, G.F. Haendla, W.A. Mozarta, symfonicznymi w Londynie, Bostonie, Chicago, H. Berlioza, G. Mahlera, R. Straussa. W swym amsterdamskim Concertgebouw, na deskach repertuarze ma partie Dejaniry z Herkulesa Walijskiej Opery Narodowej, Angielskiej Opery Haendla, Leonory z Faworyty G. Donizettiego, Narodowej, Glyndebourne, Opery Paryskiej, Carmen z opery G. Bizeta, Oktawiana z Kawa- Opery Lirycznej w Chicago i in. Na estradzie lera srebrnej róży i in. Występuje także w dzie- Met po raz pierwszy wystąpiła w 2006 r. jako łach współczesnych, takich jak From the Diary Cherubin w Weselu Figara W.A. Mozarta. Wolfgang Amadeus Mozart Idomeneusz, król Krety 5. MATTHEW POLENZANI IDOMENEUSZ (TENOR) Amerykański tenor liryczny, urodzony w 1968 r. Oklaskiwała go publiczność Teatro Comunale Zadebiutował w 1997 r. w Metropolitan Opera we Florencji, Opery Paryskiej, Wiedeńskiej Ope- w Borysie Godunowie M. Musorgskiego. Od ry Państwowej, oper w Londynie, Barcelonie, tego czasu wystąpił w około 300 przedstawie- Mediolanie. Wykonuje także dzieła oratoryjne; niach tego teatru, kreując ponad 20 różnych w tym sezonie są to Mesjasz G.F. Haendla w Fil- ról, m.in. Fernanda w Cosí fan tutte, Tamina harmonii Nowojorskiej i Des Knaben Wunder- w Czarodziejskim flecie W.A. Mozarta, Nemorina horn G. Mahlera w nowojorskiej Carnegie Hall. w Napoju miłosnym, Roberta Devereux w ope- Cenione są jego recitale, z którymi występował rze G. Donizettiego. Rok po debiucie w Met m.in. w Wigmore Hall i na festiwalu w Verbier. wystąpił po raz pierwszy w Europie, jako Gérald Polenzani jest laureatem nagród Richarda w Lakmé L. Delibesa w operze w Bordeuax. Tuckera (2004) i Beverly Sills (2008). ALAN OPIE ARBACES (BARYTON) Kornwalijski baryton, urodzony w 1945 r. Występuje także w repertuarze koncertowym, Kształcił się na uniwersytecie w Cambridge, wykonując m.in. War Requiem B. Brittena, w Szkole Muzyki i Dramatu Guildhall oraz Symfonię morską W. Williamsa. Na scenie Met w Londyńskim Centrum Operowym. Regularnie zadebiutował w 1994 r. jako Bastrode w Pete- występuje na najlepszych scenach operowych, rze Grimesie Brittena, w tym sezonie występuje takich jak La Scala, Wiedeńska Opera Pań- w Idomeneuszu i w Rusałce. Rola tytułowa stwowa, londyński Covent Garden. W dorobku w Falstaffie Verdiego w 1997 r. przyniosła mu ma kilkadziesiąt partii operowych od baroku nominację do nagrody Laurence’a Oliviera. do współczesności, m.in. W.A. Mozarta, G. Ver- Jest dwukrotnym laureatem nagrody Grammy. diego, G. Donizettiego, R. Straussa, H. Berlioza, Za zasługi dla muzyki otrzymał w 2013 r. Order F. Busoniego, F. Poulenca, L. Beria, W. Waltona. Imperium Brytyjskiego. JEAN-PIERRE PONNELLE REŻYSER Wybitny reżyser operowy i scenograf, żył w la- przygotował szereg premier operowych dla tach 1932–1988. Jako jeden z pierwszych łączył najlepszych scen, od Metropolitan Opera po scenografię i reżyserię operową, co zapewniło San Francisco. Jego dorobek obejmuje też jedność jego pomysłów. W Paryżu, gdzie się produkcje dla telewizji (m.in. Madame Butter- urodził, studiował filozofię, sztukę i historię. fly w 1974 r. z udziałem Mirelli Freni i młodego Zadebiutował jako projektant teatralny w ope- Placido Domingo) i filmowe wersje oper (m.in. rze Boulevard Solitude H.W. Henzego (1952). Wesele Figara pod batutą Karla Böhma). Nie- Jego debiutem reżyserskim był Tristan i Izolda które realizacje Ponnelle’a były kontrowersyjne, R. Wagnera w Düsseldorfie w 1962 r. (na fe- np. Aida w 1986 r. w Covent Garden z udziałem stiwalu w Bayreuth w 1981 r. uznany za jedną młodych chłopaków zamiast tancerek baletu. z najpiękniejszych estetycznie inscenizacji Zmarł w wieku 56 lat na skutek upadku do ka- w historii tego tytułu). W czasie swej kariery nału orkiestrowego w czasie prób do Carmen. 6. „TA OPERA BĘDZIE CHARMANT !”1 Dwudziestego siódmego stycznia (znanym także jako Cuviliéstheater) 1756 roku, w Salzburgu, na trzecim 29 stycznia 1781 roku. piętrze domu przy Getreidegasse 9, przyszedł na świat chłopiec – syn Zamówienie na operę otrzymał muzyka Leopolda Mozarta i jego żony Mozart w 1780 roku od bawarskiego Anny Marii. Dzień później dziecko księcia elektora Karla Theodora, zostało ochrzczone w katedrze który dwa lata wcześniej przeniósł św. Piotra, otrzymując imiona swą rezydencję, a co za tym idzie swój Johannes Chrisostomus Wolfgangus teatr wraz z orkiestrą, z Mannheim Theophilus. Dwa pierwsze imiona do Monachium. Pracę rozpoczął wskazywały, że patronem dnia w październiku, w Salzburgu, gdzie narodzin był Jan Chryzostom. napisał niemal cały akt pierwszy i kilka Wolfgang to imię dziadka ze strony arii dla znanych sobie śpiewaków. matki, natomiast Theophilus Piątego listopada – uzyskawszy to imię ojca chrzestnego, które urlop od arcybiskupa Salzburga, ojciec chłopca zastąpił wkrótce w którego służbie pozostawał niemieckim odpowiednikiem Gottlieb, – Mozart wyjechał do Monachium. co po łacinie