T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ HALKLA İLİŞKİLER VE TANITIM ANABİLİM DALI TÜRKİYE’DE YERLİ DİZİLERDE SUNULAN MEKÂN VE SINIF İLİŞKİSİ ÜZERİNE BİR ÇÖZÜMLEME Fatma CAN 1630247009 YÜKSEK LİSANS TEZİ DANIŞMAN Dr. Öğr. Üyesi Seyhan AKSOY ISPARTA-2019 (CAN, Fatma, “Türkiye’de Yerli Dizilerde Sunulan Mekân ve Sınıf İlişkisi Üzerine Bir Çözümleme”, Yüksek Lisans Tezi, Isparta, 2019) ÖZET Sınıfsal ayrışma temsillerinin mekân dolayımıyla üretildiği ve görünür olduğu yerlerden biri televizyon dizileridir. Diziler ile yüksek ekonomik, toplumsal, kültürel ve simgesel sermayeye sahip grupların yaşam biçimlerini yansıtan mekânların gösterimi, habitusun gündelik hayat pratiklerini gözler önüne sermektedir. Bu pratikler egemen ideolojiyi barındıran, yücelten ve mekân dolayımıyla yeniden üreten içeriklerdir. Dizilerdeki bu sınıfsal ayrışma temsillerinin mekân dolayımıyla nasıl ortaya koyulduğu sorusu çalışmanın problematiğini oluşturmaktadır. Tez çalışması kapsamında Türk televizyon dizilerinde mekânlar dolayımıyla yaratılan sınıfsal ayrışma temsilleri ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Bu amaçla 2016- 2017 yılları arasında ATV, Show TV, Kanal D, Fox TV, TRT1 ve Star TV kanallarında ana yayın kuşağında yayınlanan 92 dizi belirlenmiş olup sınıfsal ayrışma temsillerini gösteren mekân ve mekânlar üzerinden eklemlenen temsillere ulaşılmıştır. Nitel içerik çözümlemesi temaları oluşturulmuş ve belirlenen 12 diziye nitel içerik çözümlemesi uygulanmıştır. Çözümlemeler sonucu elde edilen bulgular ışığında dizilerde, zenginliğin yaşanılan yer özelindeki temsili olan lüks konutlar etrafında oluşturulan senaryolarla aktarılması, sınıfsal ayrışma temsillerinin konut üzerinden ifade edilmesine olanak tanımaktadır. Lüks konutlarda yaşayan dizi karakterlerinin farklı model ve tarzda lüks araçlara sahip olması, bu karakterlerin lüks araçlarla istedikleri zaman istedikleri yere gidebilmeleri, mekânın en görünür tamamlayıcısı olan araç sahipliği üzerinden sınıfsal ayrışma temsillerini göstermektedir. Ayrıca dizilerde sıklıkla holding, plaza ve şirketlerde geçen iş hayatının sunumu, lüks konutlarda yaşayanların şirket sahibi oluşu da sınıfsal ayrışmanın bir başka temsilini oluşturmaktadır. Son olarak yüksek ekonomik, kültürel, toplumsal ve simgesel sermaye sahibi sınıfların tercih ettiği tatil yerleri, eğlence mekânları, üye oldukları dernek, kulüp ve vakıflar da ayrışma temsillerine dair ipuçları veren mekânlardır. Anahtar Kelimeler: Yerli Diziler, Sınıf, Mekân, Bourdieu iii (CAN, Fatma, Presented In Domestic TV Series Space And Class Relations On An Analysis In Turkey, Master’s Thesis, Isparta, 2019) ABSTRACT TV series are one of the places where class separations are produced spatially and became visible. Along with industrialization and modernization, in general, the use of communication devices and in particular, TV series which are one of the content of TV’s and their consumption are one of the context where class separation practiacals can be observed. The presentation of the place which reflect the life styles of groups that high economic, social, cultural and symbolic capital unrolls the daily life practicals of habitus. These practicals are the context which hold and glorify the dominant ideology. Class separation codes, which are constructed by the places in TV series, are reproduced and therefore a context, in which the class devoid of capital encouraged to the luxury and wealth, is being created. In this thesis, it is attempted to discover the class separation reprasentations which are created via places in Turkish TV series. For this purpose, 92 TV series that are broadcasted between 2016-2017 in ATV, Show TV, Kanal D, Fox TV, TRT1 and Star TV are determined and thus it became possible to reach the codes which are created by the places that represent class separation. In preliminary for qualitative research, first the place in 92 TV series are counted. Themes for the qualitative content analysis are created and the 12 TV series which are determined via typical case sampling are analyzed through these themes. The findings of the analysis show that national TV series consolidate and reproduce the class separation via places shown in these TV series. Key Words: Domestic Tv series, Class, Space, Bourdieu iv İÇİNDEKİLER TEZ SAVUNMA SINAV TUTANAĞI .......................................................................... i YEMİN METNİ .............................................................................................................. ii ÖZET ............................................................................................................................... iii ABSTRACT .................................................................................................................... iv İÇİNDEKİLER ............................................................................................................... v KISALTMALAR .......................................................................................................... vii TABLOLAR DİZİNİ ................................................................................................... viii ÖNSÖZ ............................................................................................................................ ix GİRİŞ ............................................................................................................................... 1 BİRİNCİ BÖLÜM KAVRAMSAL ÇERÇEVE 1.1. SINIF KAVRAMI .................................................................................................... 6 1.1.1. Marksist Sınıf Yorumu ........................................................................................ 7 1.1.2. Weberyen Sınıf Yorumu ..................................................................................... 8 1.1.3. Durkheim’cı Sınıf Yorumu................................................................................ 10 1.1.4. Bourdieu’cu Sınıf Yorumu ................................................................................ 11 1.1.4.1. Sınıfsal Ayrımda Yaşam Fırsatları Eşitsizliği ............................................ 18 1.1.4.2 Sınıfsal Ayrımda İktidarın Gücü.................................................................. 19 1.1.4.3. Sınıfsal Ayrımda Sermaye Ekonomisi ........................................................ 20 1.1.4.4. Sınıfsal Ayrışmada Mülk Sahipliği............................................................. 23 1.1.4.4.1. Pozitif ve Negatif Mülk Sahipliği ........................................................ 23 1.1.4.5. Bourdieu’nun Sınıf Tanımlamasında Sosyal ve Sembolik Sistemler ......... 24 1.1.4.6. Sınıfsal Mevkiler......................................................................................... 26 1.1.4.7. Ekonomik ve Kültürel Sermayeler ............................................................. 27 1.1.4.8. Habitus Çerçevesinde Sınıfsal Farklılıklar ................................................. 32 1.2. MEKÂN .................................................................................................................. 35 1.2.1. Antik Yunan ve Roma’da Mekânın Kullanımı ve Temsili ............................... 36 1.2.2. Mekânın Ele Alınış Biçimleri ............................................................................ 43 1.2.3. Kapitalizmin Mekânlarda Varoluşu .................................................................. 50 1.2.4. Mekânsal Tecrit Biçimleri ................................................................................. 53 1.2.5. İdeolojinin Mekân Yoluyla Aktarımı ................................................................ 58 1.3. SINIF VE MEKÂN ARASINDAKİ İLİŞKİ ........................................................ 61 1.3.1. Türkiye’de 1923-1960 Yılları Arası Kentleşme Süreci .................................... 64 1.3.2. Türkiye’de 1950-1980 Yılları Arası Kentleşme Süreci .................................... 64 1.3.3. Türkiye’de 1980 Yılı Sonrası Kentleşme Süreci ............................................... 65 v İKİNCİ BÖLÜM TÜRKİYE’DE YERLİ DİZİLER VE MEKÂN DOLAYIMIYLA YARATILAN SINIFSAL AYRIŞMA 2.1. TÜRKİYE’DE YERLİ DİZİLERİN TARİHSEL SÜRECİ .............................. 77 2.2. YERLİ DİZİLERDE MEKÂN VE SINIF İLİŞKİSİ .......................................... 90 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ARAŞTIRMA 3.1. NİTEL İÇERİK ÇÖZÜMLEMESİ ...................................................................... 96 3.2. BULGULAR ........................................................................................................... 99 3.2.1. Gecekondudan Yalıya ....................................................................................... 99 3.2.2. Kepenkli Dükkânlardan Çok Katlı Plazalara .................................................. 105 3.2.3. Mekânın En Görünür Tamamlayıcısı: Sanayiden Sermayeye Araç Sahipliği 109 3.2.4. Ayrışmaların Uğrak Mekânları ....................................................................... 113 SONUÇ ......................................................................................................................... 121 KAYNAKÇA ............................................................................................................... 129 EKLER ......................................................................................................................... 141 EK.1 DİZİLER İLE İLGİLİ BİLGİLER ................................................................... 141 EK.2 TABLO ...........................................................................................................